Τι είναι κρατική προπαγάνδα; Οι μηχανορραφίες της κυβέρνησης στις Φιλιππίνες αποτελούν ένα από τα τελευταία παραδείγματα, από τότε που η δημοσιογράφος Μαρία Ρέσα πήρε το Νόμπελ Ειρήνης για τους αγώνες της κατά της κρατικής προπαγάνδας και των ψεμάτων που διαδίδει η κυβέρνηση της χώρας της. Φυσικά το φαινόμενο δεν είναι νέο, αλλά έχει προσλάβει νέες διαστάσεις. Εάν θέλουμε να γυρίσουμε τον τροχό της ιστορίας πίσω στη ναζιστική περίοδο, οι κατέχοντες την εξουσία τότε χρησιμοποιούσαν πολλά προπαγανδιστικά εργαλεία για να πείσουν τον λαό να υιοθετήσει την ιδεολογία τους. Σήμερα βέβαια, το έδαφος έχει γίνει πιο πρόσφορο λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η προπαγάνδα γίνεται πιο συγκεκαλυμμένα. 

«Κλασσικό παράδειγμα ο πόλεμος στο Ιράκ»

Ας αναφέρουμε μερικά παραδείγματα: Το Facebook, όπως το ίδιο ανακοίνωσε, διέγραψε μια ολόκληρη καμπάνια των αρχών της Νικαράγουας. Σε ιστοσελίδες και λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης γράφονταν επί τρία έτη διθύραμβοι για τον πρόεδρο Ντανιέλ Ορτέγα και απαξιωτικά σχόλια για την αντιπολίτευση. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί το γερμανόφωνο Russia Today. Σε δύο κανάλια του στο YouTube απαγορεύτηκαν οι εκπομπές με την κατηγορία ότι μετέδιδαν ψευδείς πληροφορίες για τον κορωνοϊό.  Πολύ συχνά το κρατικό Russia Today χαρακτηρίζεται ως προπαγανδιστικό μέσο της ρωσικής κυβέρνησης. 

Σύμφωνα με δύο επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης πρωταρχική ατζέντα του σταθμού είναι να διαδίδει ότι τα δυτικά ΜΜΕ λένε ψέματα. Αλλά τι είναι η κρατική προπαγάνδα και σε τι αποσκοπεί; Πολιτικοί την χρησιμοποιούν επί τούτου για να επηρεάσουν τη σκέψη, τις πράξεις και τα αισθήματα των ανθρώπων. Ο Πιερς Ρόμπινσον πολιτικός επιστήμων της Οργάνωσης Μελετών Προπαγάνδας, μιλώντας στη Deutsche Welle, έδωσε ένα παράδειγμα όχι από τη Ρωσία ή τις εξωτικές Φιλιππίνες, αλλά από τις ΗΠΑ.
«Πρόκειται για την κλασσική περίπτωση του πολέμου στο Ιράκ το 2003. Αμερικανοί πολιτικοί προσπάθησαν να πείσουν ότι το Ιράκ αποτελεί απειλή και φυσικά σε αυτήν την περίπτωση, όπως είναι γνωστό, υπερέβαλαν με πληροφορίες για την ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής, και έκαναν το Ιράκ να φαίνεται μεγαλύτερη απειλή από ότι ήταν στην πραγματικότητα».

"Θεματοφύλακες της ελεύθερης ενημέρωσης" 

Με άλλα λόγια παραπληροφόρηση και προπαγάνδα δεν γίνεται σε χώρες με «βεβαρημένο» παρόν και παρελθόν, όπως η Κίνα ή η Βόρεια Κορέα. «Είμαι της άποψης» λέει ο Ρόμπινσον «ότι το πρόβλημα σε δημοκρατικές χώρες είναι ότι υπάρχει πολλή προπαγάνδα, αλλά δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει». Και ο συνάδελφός του Φλόρια Τσόλμαν από το Πανεπιστήμιο για τη Τέχνη και τον Πολιτισμό στο Νιουκασλ προσθέτει ότι «προπαγάνδα φυσικά υπάρχει και στη Γερμανία ή τις ΗΠΑ, γιατί χρησιμοποιείται τόσο από δημοκρατικά όσο και από ολοκληρωτικά καθεστώτα. Η διαφορά έγκειται ότι στα δημοκρατικά πολιτεύματα η πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι αισθητά πιο εύκολη από ότι σε δικτατορίες». 

Υπάρχει και μια άλλη πτυχή. Τα ΜΜΕ μπορεί να μεταφέρουν την προπαγάνδα συνειδητά ή ασυνείδητα. Για να την ξεσκεπάσουν, θα πρέπει να λειτουργούν και ως θεματοφύλακες της ελεύθερης ενημέρωσης, υπογραμμίζει ο Ρόμπινσον. «Αυτό περιμένει ο κόσμος, και σύμφωνα με έρευνα των μέσων ενημέρωσης είναι από τα κύρια καθήκοντα της δημοσιογραφίας».

Κατρίν Βεζελόφσκι
Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου