Πολλές ήταν οι αιτιάσεις για καθυστερήσεις και αργούς ρυθμούς στους πρώτους εμβολιασμούς για τον κορωνοϊό στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Σε μία προσπάθεια να κατευνάσει τις διαμαρτυρίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπόσχεται τώρα μία ενιαία «στρατηγική εμβολιασμού», που θα ισχύει για τα 450 εκατομμύρια των Ευρωπαίων πολιτών. Πρόκειται βέβαια για απλή σύσταση, χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Στόχος της Κομισιόν είναι να έχει εμβολιαστεί μέχρι το καλοκαίρι τουλάχιστον το 70% των Ευρωπαίων πολιτών. Μιλώντας στην Ευρωβουλή η αρμόδια Επίτροπος Στέλλα Κυριακίδου παραδέχθηκε ότι ήταν αναμενόμενες οι αρχικές καθυστερήσεις, αλλά υπενθύμισε ότι ήδη τις επόμενες εβδομάδες θα εγκριθούν από τις αρμόδιες αρχές και θα κυκλοφορήσουν νέα εμβόλια. Από κει και πέρα, επισήμανε, είναι υπόθεση των κρατών-μελλών να διαμορφώσουν και να τηρήσουν τα κατάλληλα προγράμματα εμβολιασμού.

Η Κομισιόν καλεί τα κράτη-μέλη να της παρέχουν στοιχεία, τουλάχιστον δύο φορές της εβδομάδα, για τις δόσεις του εμβολίου που έχουν προμηθευθεί, αλλά και τις δόσεις που έχουν πραγματικά χρησιμοποιήσει. Ήδη τον Ιούνιο του 2020 είχε συμφωνηθεί ότι η αγορά των εμβολίων για όλα τα κράτη-μέλη θα γίνεται από την Κομισιόν και στη συνέχεια τα εμβόλια θα διανέμονται με κριτήριο τον πληθυσμό των κρατών-μελών. Σύμφωνα με την αρμόδια Επίτροπο τη στιγμή εκείνη η ΕΕ είχε διασφαλίσει συνολικά 2,4 δισεκατομμύρια δόσεις από έξι διαφορετικά σκευάσματα, με αποτέλεσμα να αναλογούν πέντε εμβόλια σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη. Ωστόσο, μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί και κυκλοφορήσει μόνο δύο από τα έξι σκευάσματα που είχαν προπαραγγελθεί το καλοκαίρι του 2020.

Περισσότερη διαφάνεια απαιτεί το Ευρωκοινοβούλιο

Σε σχετική συζήτηση, που έγινε στην Ολομέλεια της Ευρωβουλής, ακούστηκε έντονη κριτική για «έλλειψη διαφάνειας», καθώς η Κομισιόν δεν έχει δώσει στη δημοσιότητα τα συμβόλαια που υπέγραψε με μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες για την προμήθεια των εμβολίων. Μόνο σε ορισμένους ευρωβουλευτές έχει επιτραπεί να δουν- και μόνο για 50 λεπτά της ώρας- αντίγραφα των συμβολαίων, στα οποία όμως και πάλι είχαν διαγραφεί ορισμένα αποσπάσματα, για λόγους εμπιστευτικότητας. Όλα αυτά προκαλούν ερωτήματα. Η Ιταλίδα ευρωβουλευτής της Λέγκα, Σιμόνα Μπαλντασάρε, θέλει να μάθει ποια ποινή προβλέπεται για την Pfizer σε περίπτωση που δεν παραδοθεί εγκαίρως η προβλεπόμενη ποσότητα εμβολίων. Από την πλευρά της η Στέλλα Κυριακίδου υποσχέθηκε μεγαλύτερη διαφάνεια και ανέφερε πως η κοινοπραξία Biontech/Pfizer συμφωνεί με τη δημοσιοποίηση των συμβολαίων και του χρονοδοαγράμματος για την προμήθεια των εμβολίων σε κάθε χώρα. Ωστόσο η Επίτροπος επισήμανε ότι η «διαφάνεια» προϋποθέτει σχετική συγκατάθεση από τις φαρμακευτικές εταιρίες.

Άλλοι ευρωβουλευτές προχώρησαν ένα βήμα πιο πέρα, απαιτώντας να καταργηθούν οι άδειες ευρεσιτεχνίας (πατέντες) για τα εμβόλια, ώστε αυτά να κατασκευάζονται πιο εύκολα και με λιγότερα χρήματα από φαρμακοβιομηχανίες στην Ινδία ή τη Ν.Αφρική, που ήδη σήμερα παράγουν γενόσημα φάρμακα. Ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρης Παπαδημούλης τόνισε ότι η ΕΕ έχει υποστηρίξει την ανάπτυξη και την παραγωγή των εμβολίων με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων, κατά συνέπεια πρόκειται για δημόσια αγαθά, ενώ οι φαρμακοβιομηχανίες έχουν ήδη συσσωρεύσει σημαντικά κέρδη.

Κριτική στη Γερμανία

Κάποιοι ευρωβουλευτές άσκησαν κριτική στη γερμανική κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι παρήγγειλε επιπλέον 30 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της Biontech/Pfizer με δική της πρωτοβουλία, παρακάμπτοντας τα συμπεφωνημένα για «παραγγελία-πακέτο» από την Κομισιόν. Ιταλικά μέσα ενημέρωσης κάνουν λόγο για «απάτη στην ΕΕ». Το γερμανικό υπουργείο Υγείας αντιτείνει ότι δεν υπάρχει καμία παραβίαση της συμφωνίας και οι επιπλέον παραγγελίες αφορούν τη χρονική περίοδο μετά το καλοκαίρι του 2021, οπότε λήγει η παραγγελία της Κομισιόν. Κατά συνέπεια, επισημαίνει, η όποια παραγγελία του Βερολίνου δεν μειώνει τα μερίδια άλλων χωρών. Η Γερμανίδα ευρωβουλευτής Αγκέλικα Νίμπλερ συνιστά υπομονή: «Είναι κατανοητό ότι ο καθένας θα ήθελε να αποκτήσει το εμβόλιο το συντομότερο δυνατόν, αλλά ήταν σαφές από την αρχή ότι η εκστρατεία εμβολιασμού θα χρειαζόταν χρόνο, ακόμη και υπό ιδανικές συνθήκες», επισημαίνει.

Υποστήριξη για το «διαβατήριο εμβολιασμού»

Η γερμανίδα ευρωβουλευτής, όπως και πολλοί ακόμη ευρωβουλευτές από όλες τις πολιτικές ομάδες, στηρίζει την πρόταση για ένα πανευρωπαϊκό «διαβατήριο εμβολιασμού». Η Επίτροπος Στέλλα Κυριακίδου προτείνει να καθιερωθεί το διαβατήριο αυτό μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου, ώστε να διευκολυνθούν οι μετακινήσεις εντός ΕΕ. Ωστόσο, μερικά κράτη-μέλη εκφράζουν επιφυλάξεις. Στη γερμανική κυβέρνηση δεν φαίνεται να επικρατεί ενιαία γραμμή. Ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας επικροτεί την πρόταση, αλλά ο χριστιανοδημοκράτης υπουργός Υγείας Γιενς Σπαν επισημαίνει ότι δεν έχει νόημα να παραχωρούνται «προνόμια» στους εμβολιασθέντες. Υπενθυμίζει μάλιστα ότι ακόμη δεν υπάρχει δεσμευτική επιστημονική απάντηση στο ερώτημα, εάν ο ιός συνεχίζει να μεταδίδεται από εκείνους που έχουν εμβολιαστεί. Το «ψηφιακό διαβατήριο» στηρίζει βέβαια η Ελλάδα, ενόψει τουριστικής σεζόν. Η Κομισιόν φαίνεται να συμφωνεί κατ' αρχήν. Από κει και πέρα κάθε εθνική κυβέρνηση καλείται να δώσει απάντηση στο ερώτημα, εάν το «διαβατήριο εμβολιασμού» πρέπει να συνδέεται με συγκεκριμένα «προνόμια».

Η εκπρόσωπος της πορτογαλικής προεδρίας επισήμανε ότι «δεν μπορούμε να αισθανόμαστε ασφαλείς, όσο οι γείτονές μας παραμένουν ασθενείς». Γι αυτό η Επίτροπος Υγείας ανακοίνωσε ότι οι υπό ένταξη χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα λάβουν από την ΕΕ οικονομική βοήθεια 70 εκ. ευρώ, ώστε να αγοράσουν ένα μερίδιο από τη συνολική παραγγελία των εμβολίων που έχει εξασφαλίσει η Κομισιόν. Άλλα 50 εκ. ευρώ θα εκταμιεύσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, προκειμένου να κατασκευαστούν τα απαραίτητα κέντρα εμβολιασμού στα Βαλκάνια. Κατά τα άλλα, η Επίτροπος απέρριψε την κριτική πολλών ευρωβουλευτών για αποτυχία της παγκόσμιας συμμαχίας Covax, που είχε συσταθεί με στόχο τη δίκαιη πρόσβαση στα εμβόλια κατά της Covid-19. Όπως επισημαινει, η Covax έχει αγοράσει δύο δισεκατομμύρια δόσεις των εμβολίων, προκειμένου να τις διαθέσει σε πιο φτωχές χώρες. Για να γίνει αυτό, η ΕΕ συνεισέφερε 800 εκ, ευρώ, δηλαδή περισσότερα χρήματα από κάθε άλλον. Ωστόσο οι πρώτες προμήθειες αφορούν τις πλούσιες βιομηχανικές χώρες, ενώ οι προμήθειες της Covax θα αρχίσουν μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2021. Η Κίνα προσχώρησε στη συμμαχία Covax μόλις τον περασμένο Οκτώβριο, ενώ οι ΗΠΑ μέχρι στιγμής δεν δέχονται να συμμετάσχουν.

 

Μπερντ Ρίγκερτ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου