«Από την Ευρώπη ξεκινούσαν όλες οι ριζικές αλλαγές στον κλάδο της βιομηχανίας, τώρα η Ευρώπη μπορεί να γίνει η κοιτίδα μίας νέας βιομηχανικής επανάστασης». Με αυτά τα λόγια η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν περιέγραψε τον φιλόδοξο στόχο της ΕΕ των 27 να πρωταγωνιστήσει στον σχεδιασμό και την παραγωγή των αποκαλούμενων «ημιαγωγών» (microchips). Πρόκειται για μικροσκοπικά ηλεκτρονικά κυκλώματα που είναι απαραίτητα στην κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών, όπως επίσης και στη βιομηχανία ιατρικών μηχανημάτων ή στην αυτοκινητοβιομηχανία, για παράδειγμα σε ηλεκτρικά και υβριδικά συστήματα κινητήρα.

Με τον νόμο «European Chips Act»

Τώρα η ΕΕ θέλει να ενισχύσει την παραγωγή ημιαγωγών στην ΕΕ με 43 δις ευρώ μέχρι το 2030, ενώ παράλληλα αμβλύνει τους περιορισμούς για την στήριξη του κλάδου με κρατικές επιδοτήσεις. Στην ιδανική περίπτωση η αυξημένη χρηματοδότηση και η παροχή δανείων με ευνοϊκούς όρους θα δημιουργήσει κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων. Η Επίτροπος Ανταγωνισμού Μαργκρέτε Βεστάγκερ ξεκαθαρίζει ότι ζητούμενο δεν είναι μόνο η ενίσχυση των μεγάλων του κλάδου στα πιο ισχυρά κράτη-μέλη, αλλά και η ίδρυση μικρών, ευέλικτων επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη που ίσως μπορούν να λειτουργήσουν ως προμηθευτές.

Σήμερα η ΕΕ κατέχει μερίδιο αγοράς μόλις 10% στην παγκόσμια αγορά ημιαγωγών. Με τη νέα νομοθεσία υπολογίζεται ότι το μεριδιο μπορεί να αυξηθεί στο 20% στα επόμενα οκτώ χρόνια. Για να γίνει αυτό, εκτιμά ο Επίτροπος Βιομηχανίας Τιερί Μπρετόν, θα πρέπει να τετραπλασιαστεί η συνολική παραγωγή ημιαγωγών στην Ευρώπη, δεδομένου μάλιστα ότι η ζήτηση αναμένεται να διπλασιαστεί μέχρι τα τέλη της δεκαετίας. Νέο στοιχείο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι ότι παρέχεται στην Κομισιόν η δυνατότητα να κηρύσσει την εγχώρια αγορά σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» όταν εμφανίζονται μεγάλες ελλείψεις ή διαταραχές της εφοδιαστικής αλυσίδας και να περιορίζει τις εξαγωγές προς τρίτες χώρες, ιδιαίτερα για εκείνες τις επιχειρήσεις που έχουν στηριχθεί με ευρωπαϊκές επιδοτήσεις. «Θα πρέπει βέβαια να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν επιβάλλουμε περιορισμούς στις εξαγωγές», προειδοποιεί η Επίτροπος Βεστάγκερ.

Παγκόσμιος ανταγωνισμός

Με τη νέα νομοθετική πρωτοβουλία η Ευρώπη προσπαθεί να ενισχύσει την θέση της στον εντεινόμενο ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και την Ασία. Ήδη οι Αμερικανοί έχουν επενδύσει περίπου 52 δις δολάρια στην εγχώρια βιομηχανία υπολογιστών, ενώ η Κίνα ενισχύει με 150 δισεκατομμύρια δολάρια την έρευνα στις μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις του κλάδου. «Η Ευρώπη δεν έχει χάσει ακόμη το στοίχημα», εκτιμά ο Λουκ φαν ντε Χόβε, επικεφαλής της εταιρείας ημιαγωγών Imec με έδρα το Λόιβεν του Βελγίου. Ο ίδιος πιστεύει μάλιστα ότι «η Ευρώπη έχει προβάδισμα σε κάποιους τομείς, για παράδειγμα στην κατασκευή μηχανημάτων που τοποθετούν τους ημιαγωγούς σε επιχρίσματα σιλικόνης». Επιπλέον ορισμένα αέρια και χημικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την τελική επεξεργασία των ημιαγωγών, παρασκευάζονται κυρίως στην Ευρώπη. «Σε τελική ανάλυση δεν χειάζεται να κάνουμε τα πάντα μόνοι μας», λέει ο φαν ντε Χόβε στην DW, «πρέπει όμως να ενισχύσουμε τη θέση της Ευρώπης, ώστε οι άλλοι να εξαρτώνται από εμάς και όχι το αντίθετο».

Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν προκύψει πολύπλοκες εφοδιαστικές αλυσίδες που εκτείνονται σε όλον τον κόσμο. Σήμερα η παραγωγή ημιαγωγών γίνεται κυρίως στην Ταϊβάν, τη Νότια Κορέα και την Κίνα. Το τελικό στάδιο της επεξεργασίας λαμβάνει χώρα σχεδόν αποκλειστικά στην Ασία, μόνο ο σχεδιασμός νέων τεχνολογιών γίνεται εν μέρει στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ. «Στόχος της Κομισιόν είναι να μεταφερθεί ολόκληρη η αλυσίδα παραγωγής στην Ευρώπη», λέει η Επίτροπος Βεστάγκερ. Σε κάθε περίπτωση «είναι απαραίτητο να απεξαρτηθούμε από την Κίνα», εκτιμούν οι Ζαν Πέτερ Κλάινχανς και Τζον Λη από το ίδρυμα «Νέα Ευθύνη» με έδρα το Βερολίνο που ερευνά την πολιτική και κοινωνιολογική διάσταση των νέων τεχνολογιών.

Σε κείμενο θέσεων που δημοσίευσαν πρόσφατα οι δύο ερευνητές επισημαίνουν ότι «το στάδιο της τελικής επεξεργασίας γίνεται όλο και πιο σημαντικό για την ανάπτυξη ισχυρών και ενεργειακά προηγμένων ημιαγωγών και σε αυτό το κομμάτι η Κίνα έχει αποκτήσει μεγάλο μερίδιο αγοράς, κάτι που συνεπάγεται κινδύνους για την Ευρώπη». Επιπλέον η Κίνα διαθέτει μεγάλα αποθέματα από «σπάνιες γαίες», πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για την κατασκευή ημιαγωγών.

Έλλειψη εξειδικευμένων στελεχών

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προτείνει στους Ευρωπαίους να συνάψουν περισσότερες συμμαχίες με επιχειρήσεις στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία, ώστε να εξαλειφθεί η σημερινή εξάρτηση από την Κίνα. Επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προωθήσει την εκπαίδευση εξειδικευμένου προσωπικού, αλλά και την δημιουργία μικρών «silicon valleys» στην Ευρώπη, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στο γερμανικό κρατίδιο της Σαξονίας, αλλά και στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία.

 

Μπερντ Ρίγκερτ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου