11 Μαρτίου 2011. Στην Ιαπωνία ένας από τους πιο ισχυρούς σεισμούς στην ιστορία της χώρας προκαλεί πελώριο τσουνάμι, το οποίο σφυροκοπά ακόμη και το πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίμα, μίας πόλης 300.000 κατοίκων στις ανατολικές ακτές της χώρας, 250 χιλιόμετρα βόρεια του Τόκιο. Οι ψυκτικές εγκαταστάσεις του εργοστασίου τίθενται εκτός λειτουργίας με αποτέλεσμα τη διαρροή ραδιενέργειας και τη μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή μετά το Τσερνομπίλ. Σε αντίθεση όμως με την παραπαίουσα Σοβιετική Ένωση της δεκαετίας του '80, η Ιαπωνία θεωρείται χώρα υψηλής τεχνολογίας με μοναδικές στον κόσμο προδιαγραφές ασφαλείας. Ακόμη και οι πιο ένθερμοι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας διερωτώνται: Όταν σε αυτή τη χώρα συντελείται μία τέτοια καταστροφή, μήπως πρέπει τελικά να αποκηρύξουμε την πυρηνική ενέργεια;

"Αιφινιδαστική" στροφή Μέρκελ

Σε αυτή ακριβώς την απόφαση κατέληξε λίγο αργότερα η καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ. Με σπουδές Φυσικής, με πίστη στην επιστημονική πρόοδο, η καγκελάριος ανέκαθεν υποστήριζε την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Μάλιστα το 2006 ειρωνευόταν τον προκάτοχό της Γκέρχαρντ Σρέντερ, επικεφαλής κυβέρνησης συνασπισμού μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, ο οποίος μόλις το 2000 είχε αποφασίσει την έξοδο από τη χρήση πυρηνικής ενέργειας σε βάθος εικοσαετίας. Έλεγε χαρακτηριστικά: "Θα θεωρώ πάντα ανόητη την άποψη που λέει ότι πρέπει να κλείσουμε τεχνικά άρτια πυρηνικά εργοστάσια, τα οποία δεν εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα. Κάποτε θα αλλάξουν γνώμη και οι σοσιαλδημοκράτες, αλλά βέβαια με καθυστέρηση όπως συνήθως..."

Αυτός που άλλαξε γνώμη ήταν τελικά η Άνγκελα Μέρκελ. Μετά την καταστροφή της Φουκουσίμα, και ενώ λίγο πριν η ίδια είχε αποφασίσει να παρατείνει τη λειτουργία των πυρηνικών εργοστασίων αναθεωρώντας τις αποφάσεις Σρέντερ, η καγκελάριος εμφανίστηκε συντετριμμένη και δήλωσε ότι "τα γεγονότα αυτά αποτελούν τομή για όλον τον κόσμο, για την Ευρώπη, για τη Γερμανία. Γι αυτό ακριβώς θα ανακαλέσουμε την απόφαση για παράταση της λειτουργίας των πυρηνικών εργοστασίων". Μέσα σε τρεις μήνες η Ομοσπονδιακή Βουλή αποφασίζει και πάλι την πλήρη έξοδο από την πυρηνική ενέργεια μέχρι τα τέλη του 2022. Βραχυπρόθεσμα η συζήτηση για τη Φουκουσίμα έχει πολιτικό κόστος για το κόμμα της Άνγκελα Μέρκελ, τους Χριστιανοδημοκράτες (CDU): Στις τοπικές εκλογές της Βάδης-Βυρτεμβέργης ο συντηρητικός Στέφαν Μάπους, από τους πιο ένθερμους οπαδούς της ατομικής ενέργειας, χάνει τις εκλογές από τον "Πράσινο" Βίνφριντ Κρέτσμαν.

Ριζοσπαστική στροφή στην ενεργειακή πολιτική

Οι ιδιωτικές εταιρίες παραγωγής πυρηνικής ενέργειας ζητούν αποζημιώσεις για τη νέα υπαναχώρηση και τελικά οι δύο πλευρές συμβιβάζονται εξωδικαστικά στην καταβολή ενός ποσού 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε καμία άλλη χώρα του κόσμου η καταστροφή της Φουκουσίμα δεν προκάλεσε τόσο ριζοσπαστική στροφή στην ενεργειακή πολιτική. Στην ίδια την Ιαπωνία κανείς δεν συζήτησε σοβαρά για το κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων. Γαλλία, Μ.Βρετανία και ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι η πυρηνική ενέργειας μπορεί να συνεισφέρει στους στόχους για την προστασία του κλίματος, καθώς δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα. Ακόμη και η ριζοσπαστική Γκρέτα Τούνμπεργκ υποστηρίζει ότι η πυρηνική ενέργεια "μπορεί να αποτελέσει ένα μικρό μέρος μίας μεγαλύτερης λύσης για την παροχή ενέργειας χωρίς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα".

Στη Γερμανία πάντως, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιόχαν Φλάσμπαρτ, θεωρεί παραπλανητική την άποψη ότι η χρήση πυρηνικής ενέργειας προστατεύει το περιβάλλον- αν μη τι άλλο γιατί σήμερα δεν καλύπτει πάνω από το 5% των ενεργειακών αναγκών. Αλλά κυρίως για έναν άλλον λόγο: "Στην πραγματικότητα δεν έχει προοπτικές για το μέλλον αυτή η πολιτική. Όποιες χώρες παραμένουν προσκολλημένες σε αυτή, χάνουν την ευκαιρία να αναπτύξουν μία πραγματικά βιώσιμη ενεργειακή πολιτική βασισμένη στις ανανεώσιμες πηγές".

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Γαλλία, όπου η πυρηνική ενέργεια καλύπτει το 70% των ενεργειακών αναγκών. Και εδώ επίκειται μία σημαντική απόφαση στρατηγικής για το μέλλον του κλάδου, η οποία όμως δεν αναμένεται να ανακοινωθεί πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2022. Πιο κοντά στη γερμανική λογική φαίνεται να κινείται τα τελευταία χρόνια η Κίνα, χώρα με τεράστιες ενεργειακές ανάγκες, η οποία, σύμφωνα με το τελευταίο πεναετές σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης, κατασκευάζει πολύ λιγότερα πυρηνικά εργοστάσια και την ίδια στιγμή επιταχύνει την κατασκευή αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων. Ο Γιόχαν Φλάσμπαρτ πιστεύει ότι "οι χώρες που ακόμη επιμένουν στη χρήση πυρηνικής ενέργειας μπορεί να την παρατείνουν για κάποια χρόνια, αλλά σιγά σιγά θα αντιμετωπίσουν προβλήματα. Τα ίδια προβλήματα που έχουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες όταν δεν συνειδητοποιούν ότι ο κινητήρας εσωτερικής καύσης δεν έχει μέλλον..."

Κρίστοφ Χάσελμπαχ

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου