Μια νέα επιστημονική μελέτη του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ για την Επιστήμη της Ιστορίας του Ανθρώπου της Ιένας εστιάζει στις κοινές γενετικές καταβολές των δύο σπουδαίων αρχαιοελληνικών πολιτισμών, της Μινωικής Κρήτης και των Μυκηνών. Σύμφωνα με τη σημαντική έρευνα, που δημοσιεύθηκε στις αρχές Αυγούστου στο περιοδικό Nature και στην οποία συμμετείχαν μεταξύ άλλων και πολλοί Έλληνες ερευνητές, οι Μινωίτες (2600 -1100 π.Χ.) και oι Μυκηναίοι (1700-1050 π.Χ.) είχαν κοινούς προγόνους που εντοπίζονται στην νεολιθική Δυτική Ανατολία αλλά και την Ελλάδα, με άλλα λόγια στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου. Σε αντίθεση με όσα υποστήριζαν αντίστοιχες έρευνες του παρελθόντος, η νέα μελέτη εκτιμά ότι Μινωίτες και Μυκηναίοι συνδέονται στενά, ενώ το ίδιο στενή είναι και η σχέση των Μυκηναίων με τους σύγχρονους Έλληνες, τουλάχιστον σε γενετικό επίπεδο.

Τόσο ο μινωικός όσο και ο μυκηναϊκός πολιτισμός κατέχουν σημαντική θέση στην ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία. Οι Μινωίτες με τη γραφή τους, τη Γραμμική Α, η οποία δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί θεωρούνται ως η πρώτη «εγγράμματη» κοινωνία επί ευρωπαϊκού εδάφους, μολονότι επρόκειτο για μια μορφή ιερογλυφικών που διακρίνεται από τις πρώιμες μορφές ελληνικής γραφής. Από την άλλη πλευρά οι Μυκηναίοι, που εμφανίστηκαν μεταγενέστερα στον κυρίως ελλαδικό χώρο, ελέγχοντας παράλληλα όμως νησιά του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης, ανέπτυξαν τη Γραμμική Β, η οποία θεωρείται ως μια πρώιμη μορφή ελληνικής γραφής.

Στα κοινά χνάρια του μινωικού και μυκηναϊκού πολιτισμού

Παρά την πλούσια ιστορική και αρχαιολογική έρευνα πάνω στους πρώτους ελληνικούς πολιτισμούς, οι απαρχές του Μινωικού πολιτισμού είναι αυτές που έχουν αποτελέσει τον μεγαλύτερο γρίφο για τους ειδικούς. Τα πολιτισμικά τους επιτεύγματα, τα εντυπωσιακά ανακτορικά συμπλέγματα, τα μοναδικής αισθητικής δείγματα τέχνης μέχρι πρότινος θεωρούνταν  απόδειξη του ότι οι Μινωίτες είχαν φτάσει στο απομονωμένο νησί του νοτίου Αιγαίου από κάποιον άλλον, ήδη προηγμένο πολιτισμό. Από την πλευρά τους οι Μυκηναίοι, μολονότι φαίνεται ότι είχαν υιοθετήσει πολλά στοιχεία του μινωικού πολιτισμού, δεν ήταν σαφές πώς και αν συνδέονταν με αυτόν. «Θέλαμε να προσδιορίσουμε εάν οι άνθρωποι που έφτιαξαν τον μινωικό και μυκηναϊκό πολιτισμό ήταν διακριτοί γενετικά ή όχι. Πώς σχετίστηκαν μεταξύ τους; Ποιοι ήταν οι απόγονοί τους; Και πώς οι σύγχρονοι Έλληνες σχετίζονται με αυτούς;» αναφέρει στη σελίδα του γερμανικού Ινστιτούτου ο διευθυντής του, Γιοχάνες Κράουζε, ο οποίος συμμετείχε επίσης στην έρευνα.

Οι ερευνητές ανέλυσαν 19 γενετικά αποτυπώματα, συμπεριλαμβάνων σκελετών από την μινωική και μυκηναϊκή περίοδο, τη νεολιθική εποχή στην κυρίως Ελλάδα, αλλά και σκελετούς από την εποχή του χαλκού στη νοτιοδυτική Ανατολία. Η ανάλυση των γενετικών στοιχείων ανθρώπων από διαφορετικές ιστορικές περιόδους, κατάφεραν να εξακριβώσουν τις γενετικές τους σχέσεις. Σύμφωνα με τις αναλύσεις η θεωρία σύμφωνα με την οποία οι Μινωίτες ήρθαν στην Κρήτη από έναν μακρινό πολιτισμό φαίνεται να καταρρίπτεται. Πολύ περισσότερο φαίνεται ότι προέρχονται από τους πρωτογεωργικούς πληθυσμούς της νεολιθικής εποχής στη δυτική Ανατολία και την περιοχή του Αιγαίου.Από τους ίδιους πληθυσμούς φαίνεται ότι προήλθαν και οι Μυκηναίοι, οι οποίοι εμφανίζουν ωστόσο κάποιες διαφορές, δεδομένου ότι στους Μυκηναίους εντοπίζεται και ένα μικρό ποσοστό γενετικού υλικού που σχετίζεται με πληθυσμούς του Καυκάσου και του Ιράν. Σύμφωνα με τους ερευνητές το γενετικό υλικό από τον Καύκασο και το Ιράν «έφτασε» στη μυκηναϊκή Ελλάδα από κάποια μετακίνηση πληθυσμών από τον βορρά. Οι πληθυσμοί αυτοί, επίσης γεωργικοί, φαίνεται ότι έφτασαν μέχρι την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά δεν κατάφεραν να φτάσουν ως την Κρήτη.

Οι σημερινοί Έλληνες και οι Μυκηναίοι

Τέλος, η ίδια έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι σημερινοί Έλληνες, μολονότι δεν είναι παρόμοιοι με τους πληθυσμούς της εποχής του χαλκού, έχουν γενετική συγγένεια με τους Μυκηναίους.Παρουσιάζουν επίσης κάποια κοινά χαρακτηριστικά με άλλες πληθυσμιακές ομάδες από την περιοχή της Ανατολίας. Αυτό οδηγεί τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό μια γενετική συνέχεια, ωστόσο δεν μπορεί να γίνει λόγος για «πλήρη απομονωση», όπως σημειώνει στην ιστοσελίδα του το γερμανικό Ινστιτούτο.

«Έγιναν τουλάχιστον δύο μετακινήσεις πληθυσμών στο Αιγαίο πριν από την εποχή των Μινωιτών και των Μυκηναίων και τουλάχιστον κάποιες μίξεις μεταγενέστερα. Οι Έλληνες πάντα έμοιαζαν με μια 'διαδικασία σε εξέλιξη', στην οποία, με την πάροδο του χρόνου, προστέθηκαν και νέες μετακινήσεις πληθυσμών, οι οποίες όμως δεν έσβησαν την γενετική κληρονομιά των πληθυσμών της εποχής του χαλκού», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ιωσήφ Λαζαρίδης από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης.

Κna / Μax Planck Institut für Menschheitsgeschichte / Δ. Κυρανούδη