H αξιολόγηση δόθηκε στη δημοσιότητα στις 3 Μαίου, που είναι και η «Παγκόσμια Ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου». Στη διεθνή κατάταξη η Ελλάδα έχει υποχωρήσει κατά 38 ολόκληρες θέσεις και βρίσκεται πλέον στην 108η θέση της παγκόσμιας κατάταξης, δηλαδή κάτω από χώρες όπως η Τυνησία, το Τόγκο, η Μποτσουάνα. Καλύτερη εικόνα όσον αφορά την ελευθερία του τύπου παρουσιάζουν, σύμφωνα με τους «Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα», η Σερβία, η Βουλγαρία, η Αλβανία και οι άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Σημειώνεται ότι εκτός από την Ελλάδα (-38 θέσεις) και την Κύπρο (-39 θέσεις) καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν καταγράφει τόσο μεγάλη υποχώρηση μέσα σε έναν χρόνο στη σχετική κατάταξη.

Αιτιολογώντας την εξέλιξη αυτή, οι «Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα» σημειώνουν ότι «το 2021 και το 2022 η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα δέχθηκε σοβαρά πλήγματα, με τους δημοσιογράφους να εμποδίζονται τακτικά στην κάλυψη ζητημάτων, από τη μετανάστευση μέχρι την πανδημία Covid», ενώ «η δολοφονία του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ τον Απρίλιο του 2021 παραμένει ανεξιχνίαστη». Στηλιτεύουν μάλιστα ιδιαιτέρως το ότι «πρόσφατες τροποποιήσεις του ποινικού κώδικα, υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης της πανδημίας- επιτρέπουν τον περιορισμό της ελευθερίας του τύπου με σαθρό νομικό υπόβαθρο και κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας. Η ποινικοποίηση, με ποινή φυλάκισης πέντε ετών, της διάδοσης ψευδών ειδήσεων δεν συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας, ούτε με τις ευρωπαϊκές νομικές προδιαγραφές».

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η ελληνική «εξαίρεση»

Με αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση στην «Ευρώπη των 27». Σε παλαιότερο ρεπορτάζ η Deutsche Welle είχε αναφέρει τους κινδύνους που προκαλεί η νέα νομοθεσία περί ψευδών ειδήσεων, ενώ έκανε λόγο και για κρούσματα εκφοβισμού εναντίον δημοσιογράφων, όπως είναι οι εκφοβιστικές αγωγές με παράλληλη απαίτηση μεγάλου χρηματικού ποσού ως «αποζημίωση» για τα θιγόμενα πρόσωπα. Πρόκειται για τις αποκαλούμενες αγωγές SLAPP (strategic lawsuit against public participation), που εμφανίζονται πλέον όλο και πιο συχνά, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.

Με αφορμή τη νέα αυτή υποχώρηση της Ελλάδας στην κατάταξη των «Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα» ο αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής των ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρης Παπαδημούλης κατέθεσε στην Κομισιόν ερώτηση, εάν σκοπεύει «να λάβει άμεσα μέτρα για την ανάσχεση της διαρκούς διολίσθησης της ελευθερίας του τύπου στην Ελλάδα, πέραν της παρακολούθησης της κατάστασης στα πλαίσια της ετήσιας έκθεσης για το κράτος δικαίου» που συζητείται στην Ολομέλεια. «Πρόκειται για συρρίκνωση του πλουραλισμού, για ένα κορυφαίο ζήτημα Δημοκρατίας», επισημαίνει στην Deutsche Welle ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου. «Σε μία ΕΕ που θεωρεί προμετωπίδα της τον σεβασμό του κράτους δικαίου το να είμαστε 27οι στους '27 της ΕΕ' συνιστά μία πολύ αρνητική εξέλιξη. Είναι ένας διεθνής διασυρμός και νομίζω ότι υπάρχει σοβαρή πολιτική ευθύνη».

Διαφορετική άποψη εκφράζει στην Deutsche Welle η ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Μαρία Σπυράκη: «Η Ελλάδα είναι κράτος δικαίου και σέβεται απολύτως την ελευθερία της έκφρασης», υποστηρίζει. «Σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί δείκτη για την ποιότητα της Δημοκρατίας μία έκθεση που αναμειγνύει υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της ανεξάρτητης Δικσιοσύνης και εγκλήματα που διερευνώνται από τις αρμόδιες αρχές με τον σεβασμό της ελευθερίας της έκφρασης. Στη Δημοκρατία είναι θεμελιώδης η διάκριση των εξουσιών. Όσο για την επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ να θέσει ζήτημα για περαιτέρω δράση της Κομισιόν κατά της Ελλάδας, θυμίζω μόνο τη δραστηριότητα των Καλογρίτσα, Παπά και Κονσταντίν Μαλοφέγεφ».

Κομισιόν εναντίον SLAPP

Μιλώντας πρόσφατα στην DW η αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βέρα Γιουρόβα είχε επισημάνει ότι ιδιαίτερα οι αγωγές για λόγους εκφοβισμού «είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, με αυξανόμενη τάση» εντός της ΕΕ. Σε μία προσπάθεια παρέμβασης η Επιτροπή ανακοίνωσε στις 27 Απριλίου πρόταση οδηγίας για τις διασυνοριακές αγωγές SLAPP, με την οποία τα δικαστήρια καλούνται να απορρίπτουν ως «μη παραδεκτές» αγωγές με εμφανώς εκφοβιστικό χαρακτήρα. Παράλληλα, με σύστασή της, η Κομισιόν καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να αναπροσαρμόσουν τη νομοθεσία τους, ώστε να αποτρέπονται και οι εντός συνόρων αγωγές SLAPP.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Ελευθερία του Τύπου οι ευρωβουλευτές συζήτησαν την Τρίτη στην Ολομέλεια του Στρασβούργου για την κατάσταση της ελευθεροτυπίας στην «ΕΕ των 27». Στην εισαγωγική της ομιλία η πρόεδρος του Σώματος, Ρομπέρτα Μετσόλα, υποσχέθηκε ότι «στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα είμαστε πάντα με την πλευρά της αλήθειας». Από την πλευρά του ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Αρβανίτης έθεσε και ένα γενικότερο ερώτημα: «Ποιός εξουσιάζει ποιόν; Οι μεγιστάνες των ΜΜΕ μέσω του τύπου την εκάστοτε πολιτική εξουσία; Ή η πολιτική εξουσία μέσω των ιδιοκτητών προσπαθεί να επιβάλει πολιτικές;» για να συμπληρώσει ότι από τον Νότο προς τον Βορρά της Ευρώπης «βλέπουμε ότι αυτό το φαινόμενο τείνει να γίνει μία νέα πραγματικότητα».

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο