Κανείς δεν γνωρίζει πόσα χρήματα διαθέτει πραγματικά ο έκπτωτος Σύρος δικτάτορας Μπασάρ αλ Άσαντ και η οικογένειά του. Η πλησιέστερη και πιθανότατα πιο αντικειμενική εκτίμηση δόθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ σε μια έκθεση του 2022 προς το Κογκρέσο. Εκεί υπήρχε η εκτίμηση ότι η προσωπική περιουσία του Άσαντ και της συζύγου του, Άσμα, ήταν πιθανότατα κάπου μεταξύ 1 και 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων (950 εκατομμύρια ευρώ και 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ).

Η οικογένεια Άσαντ διαθέτει ακίνητα στο Ντουμπάι, τη Μόσχα και το Λονδίνο και έχει δεκάδες μυστικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Για παράδειγμα, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι όταν ξέσπασε ο συριακός εμφύλιος πόλεμος, οι αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου δέσμευσαν έναν λογαριασμό του Άσαντ που περιείχε 40 εκατομμύρια λίρες (48 εκατομμύρια ευρώ) σε υποκατάστημα της διεθνούς τράπεζας HSBC στο Λονδίνο.

Ο εκτιμώμενος προσωπικός πλούτος ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων είναι πιθανότατα μόνο ένα μικρό μέρος του πλούτου της οικογένειας Άσαντ. Άλλες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η φατρία διαθέτει επίσης 200 τόνους χρυσού και περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ορισμένοι σχολιαστές έχουν υπολογίσει ότι το κρυφό δίκτυο περιουσιακών στοιχείων του Άσαντ θα μπορούσε να αξίζει έως και 122 δισεκατομμύρια δολάρια, αν αθροιστούν όλα μαζί.

Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι οι ειδικοί λένε ότι ο Άσαντ καλλιεργούσε μια «ανθρώπινη προσωπικότητα» και οι ντόπιοι δήλωσαν στην Washington Post ότι η οικογένεια οδηγούσε συνηθισμένα αυτοκίνητα και φοιτούσε σε συνηθισμένα σχολεία.

Πώς έβγαλαν τα χρήματά τους οι Άσαντ;

«Οι Άσαντ εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα σε όλες σχεδόν τις οικονομικές δραστηριότητες μεγάλης κλίμακας στη χώρα», εξηγεί η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ του 2022. Ασχολούνται επίσης με τη διακίνηση ναρκωτικών, το λαθρεμπόριο όπλων και τους εκβιασμούς και διακινούν τα έσοδα από αυτές τις δραστηριότητες μέσω «φαινομενικά νόμιμων εταιρικών δομών και μη κερδοσκοπικών οντοτήτων», σημειώνεται στην έκθεση.

«Λόγω της αδιαμφισβήτητης επιρροής του Άσαντ στον δημόσιο τομέα ως αρχηγού του κράτους, έχει ανεξέλεγκτη εξουσία να κατευθύνει τις κρατικές επιχειρήσεις προς τις επιχειρήσεις που ελέγχει μέσω των επιχειρηματικών του μετώπων», εξήγησαν ο Σύρος πολιτικός οικονομολόγος Καράμ Σάαρ και ο πολιτικός επιστήμονας Στίβεν Χάιντεμαν σε ένα έγγραφο του 2024 για το Ινστιτούτο Brookings.

Ένα παράδειγμα που έδωσαν περιέγραψε τον τρόπο, με τον οποίο σε μια εταιρεία που διοικείται από δύο φίλους του Άσαντ δόθηκε η κρατική σύμβαση για τη συντήρηση και την ανακαίνιση των δύο μεγαλύτερων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της Συρίας. Αυτοί «φέρεται να εξετάζονταν για εξαίρεση από τις δυτικές κυρώσεις, ώστε να μπορούν να ανακαινιστούν».

Τα τελευταία χρόνια, ο Άσαντ είχε εδραιώσει τον έλεγχό του επί των πηγών εισοδήματος, με τον ίδιο τον δικτάτορα να προσπαθεί προφανώς να συγκεντρώσει τον πλούτο των συμμάχων και των μελών της οικογένειάς του για τον εαυτό του. Αυτό περιελάμβανε την «κόντρα» του 2020 με τον δισεκατομμυριούχο ξάδελφο Ραμί Μακλούφ, εξήγησαν οι εμπειρογνώμονες. Ο Μακλούφ παραγκωνίστηκε, φέρεται να τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό, ενώ ο Άσαντ ανέλαβε την περιουσία του. Πιο πρόσφατα, το καθεστώς Άσαντ ήταν επίσης γνωστό ότι βρισκόταν πίσω από την αυξημένη παραγωγή και το εμπόριο της εθιστικής μεθαμφεταμίνης Captagon.

Τι απέγιναν τα χρήματα των Άσαντ;

Είναι σαφές ότι ο Μπασάρ αλ Άσαντ έφυγε βιαστικά από τη Συρία, χωρίς -σύμφωνα με συνεντεύξεις του ειδησεογραφικού πρακτορείου Reuters- να ενημερώσει καν κάποιους από τους στενότερους συνεργάτες του ή την οικογένειά του σχετικά. Η σύζυγός του, η οποία υποβάλλεται σε θεραπεία για καρκίνο, βρισκόταν ήδη στη Ρωσία με τα τρία τους παιδιά.

Οι αναφορές για την εσπευσμένη έξοδο και στη συνέχεια τα βίντεο που τράβηξαν Σύροι που μπήκαν αργότερα σε σπίτια και γραφεία του Άσαντ δείχνουν ότι η οικογένεια άφησε πολλά πίσω της, συμπεριλαμβανομένων φανταχτερών επίπλων, επώνυμων ειδών και ενός γκαράζ γεμάτου με πολυτελή αυτοκίνητα - μεταξύ των οποίων μια Ferrari, μια Lamborghini και μια Rolls Royce.

Δεν θα μείνουν με άδεια χέρια στη Ρωσία

«Θα υπάρξει ένα κυνήγι για τα περιουσιακά στοιχεία του καθεστώτος διεθνώς», δήλωσε στη Wall Street Journal αυτή την εβδομάδα ο Άντριου Τάμπλερ, πρώην αξιωματούχος του Λευκού Οίκου, ο οποίος στο παρελθόν εργάστηκε για τον εντοπισμό περιουσιακών στοιχείων της οικογένειας Άσαντ. «Είχαν πολύ χρόνο πριν από την επανάσταση για να ξεπλύνουν τα χρήματά τους. Είχαν πάντα ένα σχέδιο Β και τώρα είναι καλά εξοπλισμένοι για την εξορία».

Αυτή την εβδομάδα, η βρετανική εφημερίδα Financial Times ανέφερε ότι μεταξύ 2018 και 2019 η Κεντρική Τράπεζα της Συρίας μετέφερε αεροπορικώς μετρητά αξίας 250 εκατομμυρίων δολαρίων στο αεροδρόμιο Βνούκοβο, νοτιοδυτικά της Μόσχας.

«Οι ασυνήθιστες μεταφορές από τη Δαμασκό υπογραμμίζουν πώς η Ρωσία, ένας κρίσιμος σύμμαχος του Άσαντ που του παρείχε στρατιωτική υποστήριξη για να παρατείνει το καθεστώς του, έγινε ένας από τους σημαντικότερους προορισμούς για τα μετρητά της Συρίας, καθώς οι δυτικές κυρώσεις την έσπρωξαν έξω από το χρηματοπιστωτικό σύστημα», έγραψε η εφημερίδα. Οι Financial Times ανέφεραν επίσης στο παρελθόν το γεγονός ότι οι Άσαντ κατείχαν τουλάχιστον 18 πολυτελή διαμερίσματα στη Μόσχα. Η ευρύτερη οικογένεια αγόραζε και άλλα περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία μεταξύ του 2018 και του 2019.

Τι συμβαίνει τώρα;

Ακόμα και αν οι Άσαντ είχαν μόνο ένα κλάσμα του πλούτου που τους αποδίδουν διάφορες οργανώσεις, οι αριθμοί εξακολουθούν να συγκρίνονται τρομερά με την οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι απλοί Σύροι. Από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) έχει καταρρεύσει σε περίπου 9 δισεκατομμύρια δολάρια και φαίνεται ότι θα συρρικνωθεί περαιτέρω το 2024, σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας. «Από το 2022, η φτώχεια πλήττει το 69% του πληθυσμού - που αντιστοιχεί σε περίπου 14,5 εκατομμύρια Σύρους», σημειώνουν οι ερευνητές της Παγκόσμιας Τράπεζας. 

Ως αποτέλεσμα, έχουν υπάρξει εκκλήσεις από ορισμένες συριακές οργανώσεις δικαιωμάτων να βρεθεί και να επιστραφεί ο πλούτος του Άσαντ. Για παράδειγμα, τα 40 εκατομμύρια βρετανικές λίρες - που χάρη στους τόκους έχουν αυξηθεί σε 55 εκατομμύρια λίρες - σε εκείνον τον δεσμευμένο λογαριασμό της HSBC στο Λονδίνο.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός