Όλα αυτά μοιάζουν κάπως περίεργα: Η NSA – η αμερικανική Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας – διαφημίζει σε κυβερνητικούς ιστοτόπους πως ψάχνει νέα ταλέντα και μάλιστα τονίζει το καταπληκτικό “work-life balance” που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοί της. Διαφημίσεις του αμερικανικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος εμφανίζονται σε ρωσικές ιστοσελίδες πορνό: «Σας χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ», γράφει το λευκό πλαίσιο κάτω από τα ερωτικά βίντεο. Ένας γνωστός παραγωγός οινοπνευματωδών ποτών διαφημίζει τα ποτά του στο Kiddle, τη μηχανή αναζήτησης της Google για παιδιά. Τα νέα ηλεκτρικά αυτοκίνητα της BMW διαφημίζονται στη δεξιά λαϊκιστική ειδησεογραφική πλατφόρμα Breitbart.

Αυτά και πολλά ακόμη παραδείγματα, που καταδεικνύουν την προβληματική τοποθέτηση διαφημίσεων μέσω της Google, εξετάζει η Adalytics, εταιρεία ανάλυσης διαφημιστικών εκστρατειών της Νέας Υόρκης, σε μελέτη 269 σελίδων.

Τα αποτελέσματα της έρευνας θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν εκατοντάδες μεγάλες εταιρείες. Σύμφωνα με την Adalytics, μεταξύ των επιχειρήσεων που επηρεάζονται είναι και οι Apple, Lego, Deloitte, Microsoft, Uber, TikTok, Amazon και πολλές ακόμη, αλλά και μέσα ενημέρωσης όπως οι New York Times, Washington Post και Guardian. Ακόμη και κυβερνητικές υπηρεσίες και ΜΚΟ καταλήγουν να διαφημίζονται σε ιστοσελίδες, στις οποίες ουδέποτε επεδίωξαν να διαφημιστούν.

Το δίκτυο αναζήτησης της Google

Για την Alphabet, μητρική της Google, οι διαφημίσεις αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή εσόδων. Η Google μαζεύει έσοδα από τις διαφημίσεις στη μηχανή αναζήτησης, αλλά και σε εφαρμογές της εταιρείας, όπως στους Χάρτες, τις Φωτογραφίες ή στις Αγορές – εφαρμογές που ανήκουν στο δίκτυο αναζήτησης της Google, το GSP (Google Search Partner).

Όμως, σύμφωνα με την Adalytics, υπήρχαν στο παρελθόν διαφημίσεις που, αν και έπρεπε να εμφανιστούν μόνο στη μηχανή αναζήτησης Google, εμφανίζονταν και στο δίκτυο αναζήτησης. Τέτοιες διαφημίσεις εμφανίζονται συνήθως και σε πλαίσια αναζήτησης άλλων διαδικτυακών σελίδων. Συνήθως είναι λευκά ή γκρι πλαίσια με την τυπική γραμματοσειρά της Google.

Η Google δεν έχει δημοσιοποιήσει πόσο μεγάλο είναι ακριβώς το δίκτυο αναζήτησης και ποιες εταιρείες ανήκουν σε αυτό. Τα όσα αναφέρει η εταιρεία στην αρχική της σελίδα είναι ασαφή: «Οι συνέταιροι του δικτύου αναζήτησης καλύπτουν εκατοντάδες ιστοσελίδες που δεν ανήκουν στην Google». Ακόμη και οι διαφημιζόμενοι δεν λαμβάνουν καμία πληροφορία αναφορικά με τις σελίδες όπου εμφανίζονται οι διαφημίσεις τους.

Πορνό, πειρατικές, ρωσικές και ιρανικές ιστοσελίδες

Η Adalytics φέρεται να έχει εντοπίσει χιλιάδες ιστοσελίδες που βρίσκονται στο δίκτυο αναζήτησης, αξιοποιώντας δημοσίως προσβάσιμες πληροφορίες και «μεθόδους Open-Source».

Με προγράμματα αναζήτησης ονόματι crawlers η Adalytics βρήκε τον κώδικα προγραμματισμού JavaScript με τον οποίο οι ιστοσελίδες εμφάνιζαν τα πλαίσια αναζήτησης της Google. Επί έναν χρόνο η Adalytics απέκτησε πληροφορίες για το μαύρο κουτί του δικτύου αναζήτησης και κατάφερε να αποδείξει ότι αυτό εμφανίζεται και σε σελίδες που κανένας από τους διαφημιζόμενους πελάτες δεν επέλεξε – μεταξύ αυτών και σε σελίδες με πορνό, πειρατικό ή εξτρεμιστικό περιεχόμενο, όπως και σε ρωσικές και ιρανικές ιστοσελίδες.

Η εμφάνιση διαφημίσεων σε ρωσικές και ιρανικές σελίδες είναι ανησυχητική για τους διαφημιζόμενους και για έναν ακόμη λόγο: οι ελεγκτικές αρχές του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών απειλούν με κυρώσεις όσους διαφημίζονται εκεί.

Σύμφωνα με την Adalytics, μέχρι πρόσφατα διαφημίζονταν σε ιρανικές σελίδες μεταξύ άλλων το FBI, η NSA, η βρετανική MI6 και η μεγάλη γαλλική τράπεζα PNB Paribas. Το 2014 η τράπεζα υποχρεώθηκε να καταβάλει πρόστιμο ύψους 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην αμερικανική κυβέρνηση, λόγω παραβίασης των κανονισμών περί κυρώσεων.

Η Google επικρίνει τη μεθοδολογία της μελέτης

Η Google απορρίπτει τις κατηγορίες σε ερώτηση της DW και επιτίθεται στους συντάκτες της μελέτης. «Η Adlytics έχει δημοσιεύσει κι άλλες πολλές φορές ανακριβείς εκθέσεις, που περιλαμβάνουν λανθασμένες πληροφορίες για τα προϊόντα μας και εντελώς υπερβολικούς ισχυρισμούς», γράφει ο Νταν Τέιλορ, αντιπρόεδρος των διεθνών διαφημιστικών επιχειρήσεων της Google.

Η Google επικρίνει επιπλέον τη μεθοδολογία της Adalytics ως ανακριβή και κατηγορεί την εταιρεία πως μέσω της έκθεσης θέλει να προωθήσει δικά της συμφέροντα, προκειμένου να καλλιεργήσει μία δυσπιστία και να διαφημίσει τις υπηρεσίες της.

Το καλοκαίρι η Adalytics είχε δημοσιεύσει μία παρόμοια μελέτη, στην οποία κατήγγειλε την έλλειψη διαφάνειας που υπάρχει αναφορικά με τις διαφημίσεις στο YouTube – μία πλατφόρμα που ανήκει επίσης στην Alphabet, τη μητρική της Google.

Ο Ολλανδός Ευρωβουλευτής Πολ Τανγκ, που ασχολείται με τις τεχνολογικές επιχειρήσεις και έχει διαβάσει την έρευνα της Adalytics, έγραψε σε ερώτηση της DW πως «η έλλειψη διαφάνειας στη διαφημιστική αγορά του σήμερα επιτρέπει τέτοιου είδους πρακτικές». Γι’ αυτό και πρέπει να αυστηροποιηθεί το νομικό πλαίσιο, εξηγεί ο Ευρωβουλευτής, χαρακτηρίζοντας επιπλέον ως «ντροπή» το γεγονός ότι μέχρι τώρα η Google αποποιείται κάθε ευθύνης.

Πέρυσι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act) – έναν κανονισμό που ενισχύει την προστασία των καταναλωτών απέναντι σε ψηφιακούς γίγαντες όπως οι Amazon, Facebook και Google.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς