Μηχανάκια πηγαινοέρχονται μπροστά από το νεκροταφείο πλοίων στη Λαμπεντούζα. Ηλιοκαμένοι τουρίστες στρέφουν το βλέμμα τους σε αυτό το σπάνιο θέαμα. Εκεί όπου συγκεντρώθηκαν τα κουφάρια των πλοίων, τα οποία μαρτυρούν τα ρεύματα προσφύγων που κατευθύνονταν πριν από λίγα χρόνια στο μικρό ιταλικό νησί. Το νησί που είχε γίνει πρόσφατα σύμβολο της προσφυγικής κρίσης όσο λίγοι τόποι στην Ευρώπη. Τα πλεούμενα που μετέφεραν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες στη Λαμπεντούζα είχαν κατασχεθεί και μεταφέρθηκαν σε ένα απομακρυσμένο σημείο του νησιού. Το νεκροταφείο πλοίων δεν κάνει ζημιά στον τουρισμό, ο οποίος άρχισε να ανακάμπτει και πάλι μετά από μια περίοδο «ξηρασίας». Πλέον έχουν μείνει ελάχιστοι πρόσφυγες – οι τουρίστες επιστρέφουν.

Η μήκους περίπου οκτώ χλμ λωρίδα γης στη Μεσόγειο απέχει μόλις 80 ναυτικά μίλια από την Τυνησία. Αυτό το γεγονός είχε κάνει το νησάκι των 5.000 κατοίκων κύριο προορισμό για πρόσφυγες και μετανάστες που ήθελαν να φθάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος μέσω Αφρικής. Μετά την Αραβική Άνοιξη το 2011 κατέφθασαν ξαφνικά στο λιμάνι της Λαμπεντούζα δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Σε μια ναυτική τραγωδία τον Οκτώβριο του 2013, 360 και πλέον άνθρωποι πνίγηκαν – η Λαμπεντούζα έγινε σύμβολο θλίψης παγκοσμίως.

Ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφθηκε το νησί, ρίχνοντας μια ανθοδέσμη στα τιρκουάζ νερά του. Ευρωπαίοι πολιτικοί πήραν τα γεγονότα στο νησί ως αφορμή για να στηλιτεύσουν τους ατυχείς πολιτικούς χειρισμούς στο πεδίο του προσφυγικού. Το ιταλικό ντοκιμαντέρ για τη Λαμπεντούζα «Fuocoammare» (Φωτιά στη θάλασσα) απέσπασε τη Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου.

Από προσφυγικό σε τουριστικό hot spot

Σήμερα, εξαιτίας και της σκληρής γραμμής που ακολουθεί η νέα ιταλική κυβέρνηση στο προσφυγικό, φθάνουν πλέον ελάχιστοι πρόσφυγες εκεί. «Καμιά φορά έρχονται μερικοί Τυνήσιοι με βάρκες», λέει ο Φραντσάσκο Φέρι, υπεύθυνος ενός ανθρωπιστικού πρότζεκτ στη Λαμπεντούζα. Το hot spot, το κέντρο πρώτης υποδοχής του νησιού, έχει μερικώς σφραγιστεί μετά από μια πυρκαγιά και αναφορές για άθλιες συνθήκες φιλοξενίας.

Η Λαμπεντούζα εξελίσσεται σταδιακά από προσφυγικό σε τουριστικό hot spot. «Πέρσι ήταν χρονιά-ρεκόρ», τονίζει ο δήμαρχος του νησιού Σαλβατόρε Μαρτέλο. Οι ξενοδόχοι είναι ικανοποιημένοι από τη συγκεκριμένη εξέλιξη. Ένα ζευγάρι τουριστών από τη βόρεια Ιταλία αναφέρει ότι τους διαβεβαίωσαν ότι δεν βλέπει πλέον κανείς μετανάστες στο νησί. Εκεί διαδίδεται ότι πριν από λίγα χρόνια κάποιος ξενοδόχος είχε προτείνει να ανοίξει μια παραλία μόνο για πρόσφυγες και μετανάστες προκειμένου να μην γίνονται αντιληπτοί από τους τουρίστες. Στο μεταξύ πάντως η λήψη τέτοιων ανορθόδοξων και ρατσιστικών μέτρων έχει καταστεί αχρείαστη καθώς οι πρόσφυγες βρίσκονται πλέον σε άλλα σημεία της Ευρώπης. 

Μπορεί ο τουρισμός στη Λαμπεντούζα να δέχθηκε πλήγμα λόγω προσφυγικού, ωστόσο ο τόπος αποκόμισε και οφέλη σε άλλο επίπεδο. Μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων, διερμηνείς, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, στελέχη διοικητικών υπηρεσιών, αλλά και άτομα με έντονα πολιτικά ενδιαφέροντα πήγαν εκεί και ασχολήθηκαν με τη Λαμπεντούζα.

Ωστόσο, στο νησί δύσκολα βρίσκει κανείς κάποιο μνημείο ή τόπους μνήμης του πρόσφατου δραματικού παρελθόντος. «Στη Λαμπεντούζα θα έπρεπε κανονικά να υπάρχει ένα μουσείο για τη μετανάστευση», λέει ο Αντονίνο Ταράντο, ο οποίος διατηρεί ένα μικρό ιστορικό αρχείο στο νησί. Όπως λέει, ο δήμος δεν ενδιαφέρεται να αποδεχθεί αυτήν την κληρονομιά και να συνεχίσει το έργο του. Εδώ νοιάζονται μόνο για «ενοικιάσεις αυτοκινήτων και καινούρια μπαρ», σχολιάζει ο Αντονίνο Ταράντο.

Ανέτε Ρόιτερ (dpa) / Άρης Καλτιριμτζής