Σήμερα απονέμονται τα βραβεία Νομπέλ και έκπληξη της χρονιάς ήταν η βράβευση με το Νομπέλ ειρήνης της Ιρανής ακτιβίστριας για τα ανθρώπινα δικαιώματα Σιρίν Εμπαντί. Η κυβέρνηση του Ιράν αντέδρασε πολύ συγκρατημένα στη βράβευση.

Ο Πρόεδρος Χαταμί, η ελπίδα κάποτε του ιρανικού λαού για μεταρρυθμίσεις, προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις λέγοντας ότι το Νομπέλ ειρήνης δεν είναι τόσο σημαντικό, όσο τα Νομπέλ Λογοτεχνίας και Φυσικών Επιστημών. Οι χιλιάδες Ιρανοί ωστόσο, που υποδέχθηκαν την Εμπαντί στο αεροδρόμιο της Τεχεράνης είχαν προφανώς άλλη άποψη. Ελπίζουν ότι η βράβευση θα βγάλει από το τέλμα την πορεία μεταρρυθμίσεων και του εκδημοκρατισμού. Μετά την επιστροφή της η 56 χρονη νομικός ζήτησε την αποφυλάκιση των πολιτικών κρατούμενων και τη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το βραβείο της έδωσε κάποια μεγαλύτερα περιθώρια ελιγμών. Ετσι κατέστη δυνατή η συνάντησή της με τον Αμπέι Λιγκάμπο με τον εντεταλμένο του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα που βρισκόταν στο Ιράν για τη σύνταξη της σχετικής έκθεσης. Είχε όμως η βράβευση θετικές επιπτώσεις στον τρόπο που η ιρανική δικαιοσύνη μεταχειρίζεται του διανοούμενους και τους δημοσιογράφους; Η μεγάλη κυρία της σύγχρονης ιρανικής ποίησης και ενεργό μέλος του συνδέσμου Ιρανών συγγραφέων Σιμίν Μπαχμπαχανί αναφέρει:

"Κανονικά κάτι θα έπρεπε να αλλάξει, αλλά μέχρι στιγμής δεν είχαμε καμμία ένδειξη. Ισως είναι νωρίς ακόμη για τέτοιες αλλαγές, ίσως οι αλλαγές αυτές δεν μπορούν να είναι φανερές".

Η Εμπαντί όμως και η Ενωση για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Ιράν κατόρθωσαν να πετύχουν ορισμένα πράγματα. Η οργάνωση που ιδρύθηκε από την ίδια και άλλου πέντε δικηγόρους το 2002 είναι η πρώτη οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα που ιδρύθηκε στο Ιράν από το 1980. Το πεδίο δράσης της είναι εξαιρετικά ευρύ υπογραμμίζει η Εμπαντί:

"Οι δραστηριότητές μας συμπεριλαμβάνουν το σύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την ελευθερία του τύπου και την κατάργηση των διακρίσεων μέχρι και τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών. Αντιδρούμε όπου βλέπουμε ότι παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα".

Η όποια αντίδραση όμως είναι δύσκολη και επικίνδυνη. Η οργάνωση προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενεργοποιείται σε μια ισλαμική χώρα στο πλαίσιο του υπάρχοντος συντάγματος και νόμων. Το έργο αυτό διευκολύνεται όμως αρκετές φορές από την μάχη εξουσίας που δίνουν οι συντηρητικοί με τις δυνάμεις των μεταρρυθμιστών. Πρόκειται για αυτό που αποκαλούν οι Ιρανοί ως "κριτική σχέση εντός του ισχύοντος κυβερνητικού καθεστώτος". Ο Μοχάμαντ Ζεϊφσαντέχ ένας από τους συνιδρυτές της Ενωσης για την Προάσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περιγράφει την κριτική σχέση:

"Προς το παρόν οι μεταρρυθμιστές υποστηρίζουν ότι η εξουσία δεν πηγάζει από τον Θεό και πρέπει να μας εκλέγει ο λαός. Η νομιμότητα μιας χώρας πηγάζει από το λαό. Η παράταξη των συντηρητικών υποστηρίζει ότι η νομιμοποίηση της εξουσίας πηγάζει από το Θεό και ο λαός πρέπει να την επικυρώσει. Οταν αυτές οι δύο τάσεις βρεθούν αντιμέτωπες, τότε όλοι οι θεσμοί της χώρας περιέρχονται σε κρίση".

Η Εμπαντί πάντως σε συνέντευξή της στο περσικό πρόγραμμα της Ντ. Βέλε τον περασμένο Νοέμβριο είχε δηλώσει πως εδώ και μερικά χρόνια οι Ιρανοί δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα ανθρώπινα δικαιώματα:

"Κάποτε πριν από είκοσι χρόνια για παράδειγμα όταν οι συντηρητικοί ήθελαν να εξευτελίσουν κάποιον, τον κατηγορούσαν ότι πιστεύει στα ανθρώπινα δικαιώματα με τον τρόπο που πιστεύουν και οι Δυτικοί. Ουσιαστικά οι λέξεις ανθρώπινα δικαιώματα ήταν ύβρεις στην πολιτική αργκό του Ιράν".

Παρά τα εμπόδια το βραβείο Νομπέλ θα ασκήσει θετική επιρροή στο Ιράν. Ο δρόμος όμως είναι ακόμη μακρύς αναφέρει ο Αμπντολκαρίμ Λαχίγι της Διεθνούς Ενωσης Οργανώσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:

"Σε καμμία κοινωνία τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν γεννήθηκαν σε μια ημέρα. Η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μια διαδικασία όπως ακριβώς και ο εκδημοκρατισμός".