Ήταν η εποχή των μεγάλων διαψεύσεων και των κοπιαστικών προσπαθειών να υποβαθμιστεί η σημασία του ζητήματος. Το καλοκαίρι του 2013, ο τότε υπουργός Καγκελαρίας και συντονιστής των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών Ρόναλντ Ποφάλα αρνούνταν οποιαδήποτε ανάμειξη της γερμανικής πλευράς στην υπόθεση των μυστικών παρακολουθήσεων της αμερικανικής NSA. Ο ίδιος είχε αντικρούσει την κατηγορία ότι η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πληροφοριών BND έδινε παρανόμως στοιχεία για γερμανούς υπηκόους στους αμερικανούς συναδέλφους των μυστικών υπηρεσιών.

Ο έμπιστος της Α. Μέρκελ διαβεβαίωνε ότι δεν υπήρξε «καμία απολύτως» παραβίαση του νόμου περί προσωπικών δεδομένων. Ο ίδιος είχε λάβει μάλιστα γραπτή διαβεβαίωση ότι αμερικανοί και βρετανοί κατάσκοποι ουδέποτε παραβίασαν τη γερμανική νομοθεσία. Επρόκειτο για την προφανή προσπάθεια της τότε κυβέρνησης να καθησυχάσει τους ψηφοφόρους την ώρα που η Γερμανία εισερχόταν στην καυτή φάση του προεκλογικού αγώνα. Και ο τότε υπ. Εσωτερικών Φρίντριχ είχε μεταβεί στις ΗΠΑ για να λάβει τη διαβεβαίωση ότι οι Αμερικανοί δεν είχαν υπερβεί τα εσκαμμένα. Έτσι μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα το αρχικό σκάνδαλο εξελίχθηκε σε μια απλή υπόθεση για τους λάτρεις των θεωριών συνομωσίας. Η δε κυβέρνηση Μέρκελ είχε καταφέρει να εκτοπίσει το θέμα από την προεκλογική ατζέντα.

«Απαράδεκτη η κατασκοπεία μεταξύ φίλων»

Έναν μήνα μετά τη θριαμβευτική νίκη της Άγκελα Μέρκελ στις ομοσπονδιακές εκλογές, η εικόνα άλλαξε άρδην. Τότε έγινε γνωστό ότι η NSA παρακολουθούσε ακόμη και το κινητό της ίδιας της καγκελαρίου. Και ξαφνικά το θέμα βρέθηκε και πάλι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. «Απαράδεκτη η κατασκοπεία μεταξύ φίλων», είχε πει τότε η γερμανίδα καγκελάριος. Όσον αφορά την ουσία η καγκελάριος είχε προφανώς δίκιο. Είναι όμως επίσης προφανές ότι η πρόταση διατυπώθηκε σε λάθος τόνο. Λάθος υπό την έννοια του μη αληθούς, διότι τα ατομικά δικαιώματα ισχύουν για όλους ανεξαιρέτως. Γιατί συνιστά σκάνδαλο η παρακολούθηση του τηλεφώνου της καγκελαρίου και όχι του απλού πολίτη;

Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι από τις μανιώδεις παρακολουθήσεις της η αμερικανική NSA δεν εξαίρεσε ούτε την ισχυρότερη γυναίκα του κόσμου. Αυτό επέφερε ορισμένες αλλαγές και στον γερμανικό τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Η γερμανική πολιτική αντιδρά πλέον πολύ πιο δυναμικά και, κυρίως, πιο συντονισμένα και αποφασιστικά. Αυτό ισχύει βέβαια περισσότερο για την αντιπολίτευση που δεν καλείται να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Χάρη στις πιέσεις που άσκησαν Πράσινοι και Αριστερά, συστάθηκε την άνοιξη ειδική εξεταστική επιτροπή στη γερμανική βουλή με αντικείμενο τη δράση της NSA και της BND.

Η επιλεκτική ματιά προς δυσμάς

Η αρχική άρνηση της καγκελαρίας να παραδίδει μυστικά έγγραφα στους βουλευτές, έβαζε σοβαρά εμπόδια στο έργο της επιτροπής. Εν τω μεταξύ όμως η κυβερνητική πλευρά φαίνεται πιο διαλλακτική. Μήνυμα προς τη σωστή κατεύθυνση αποτέλεσε και η εντολή απέλασης του υπαλλήλου της αμερικανικής πρεσβείας που συντόνιζε τις αμερικανικές παρακολουθήσεις. Απομένει να δει κανείς εάν επρόκειτο απλά για μια συμβολική κίνηση. Το γεγονός ότι οι Αμερικανοί αρνούνται να υπογράψουν τη συμφωνία No Spy καταδεικνύει ότι η όλη υπόθεση μάλλον δεν συγκινεί ιδιαίτερα την Ουάσιγκτον.

Πολλά λοιπόν συνηγορούν υπέρ του ότι οι Αμερικανοί συνεχίζουν απρόσκοπτα με το έργο των παρακολουθήσεων, προφανώς, και σε βάρος φίλων, όπως της Γερμανίας. Η γερμανική κυβέρνηση φαίνεται να έχει συμβιβαστεί πλέον με την ιδέα αυτή. Υπό την έννοια αυτή είναι μάλλον θετικό το γεγονός ότι ο υπ. Εσωτερικών ντε Μεζιέρ προανήγγειλε στροφή 360 μοιρών στο τμήμα αντικατασκοπείας της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος. Κριτική διάθεση λοιπόν όχι μόνον προς ανατολάς, αλλά και προς δυσμάς. Για ευνόητους λόγους η Γερμανία ήταν ανέκαθεν αρκετά επιφυλακτική έναντι των ρωσικών και κινεζικών μυστικών υπηρεσιών.

Απομένει να δει κανείς τι θα περιλαμβάνει την επόμενη χρονιά η έκθεση της Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος υπό το λήμμα NSA. Γιατί φέτος δεν υπήρξε σχεδόν τίποτα…

Marcel Fürstenau / Κώστας Συμεωνίδης