Κανένας Ιστορικός δεν θα αναφέρονταν ποτέ σε ένα πικνίκ που διοργανώθηκε στις 19 Αυγούστου του 1989 στα αυστροουγγρικά σύνορα. Εκτός και εάν το, εν τω μεταξύ, ιστορικό πικνίκ ήταν η αφορμή για να περάσουν 700 περίπου πολίτες της πρώην Ανατολικής Γερμανίας τα σύνορα Ουγγαρίας – Αυστρίας, τα οποία, τότε, χώριζαν την Ευρώπη σε «κομμουνιστική» και «καπιταλιστική». Για τη δεκαετία του ΄80 ήταν αδιανόητο πολίτες κρατών-δορυφόρων της Σοβιετικής Ένωσης να περάσουν στη Δύση χωρίς ειδική άδεια. Κι όμως αυτό έγινε στις 19 Αυγούστου. Το γεγονός αυτό θεωρείται ο προάγγελος της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, σύμβολο της ευρωπαϊκής διαίρεσης σε δυτική και ανατολική, σε ένα κομμουνιστικό και ένα καπιταλιστικό σύστημα.

Τους 700 ακολούθησαν τις επόμενες εβδομάδες χιλιάδες άλλοι Ανατολικογερμανοί, οι οποίοι αξιοποιώντας την ανεκτικότητα τόσο της Βουδαπέστης, όσο και της Μόσχας, γύρισαν την πλάτη στη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και μέσω Ουγγαρίας πέρασαν στη Δύση. Η ιδέα για το «πανευρωπαϊκό πικνίκ», δίπλα στα αυστροουγγρικά σύνορα αποδίδεται στον τότε πρόεδρο της Πανευρωπαϊκής Ένωσης Ότο φον Χάμπσμπουργκ, γιο του τελευταίου αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας. Τελικά όμως εξελίχθηκε σε μια ιδανική ευκαιρία για όσους Ανατολικογερμανούς ήθελαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να μεταναστεύσουν στην Δυτική Γερμανία.

Κοινό μυστικό η εμπλοκή μυστικών υπηρεσιών

30 χρόνια μετά, παραμένει αναπάντητο το ερώτημα ποιος οργάνωσε τελικά το «πανευρωπαϊκό πικνίκ». Ήταν μήπως η νέα ουγγρική αντιπολίτευση, ο γιος του πρώην μονάρχη, οι μυστικές υπηρεσίες της Δύσης ή και οι τρεις; Η Βαλμπούργκα φον Χάμπσμπουργκ, κόρη του Ότο, ισχυρίζεται ότι η πρόταση ήταν του πατέρα της και είχε την έγκριση της ουγγρικής κυβέρνησης. Μέχρι σήμερα όμως λέγεται ότι η τότε νέα αντιπολιτευτική συμμαχία Ουγγρικό Δημοκρατικό Φόρουμ (MDF) διοργάνωσε το πικνίκ για να «δοκιμάσει» την αντοχή των δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων στη χώρα. Θυμίζουμε ότι μόλις ένα χρόνο νωρίτερα η Ουγγαρία, ως πρώτη χώρα του αποκαλούμενου «σιδηρούν παραπετάσματος», επέτρεψε στους πολίτες της να ταξιδέψουν σε καπιταλιστικές χώρες χαρακτηρίζοντας το «σιδηρούν παραπέτασμα» ηθικά και πολιτικά απαρχαιωμένο.

Τόσο το Ουγγρικό Δημοκρατικό Φόρουμ όσο και η Πανευρωπαϊκή Ένωση εκφράζουν ακόμα και σήμερα την έκπληξή τους από τη δυναμική που δημιουργήθηκε από το, τελικά όχι και τόσο αθώο, πικνίκ. Ο Λάζλο Νάγκι, ακτιβιστής του MDF, διερωτάται μάλιστα γιατί ένας οδηγός της δυτικογερμανικής πρεσβείας μοίραζε μαζικά φυλλάδια-προσκλήσεις στο πικνίκ σε Ανατολικογερμανούς που έκαναν τις διακοπές τους κοντά στα αυστροουγγρικά σύνορα. 30 χρόνια μετά το ιστορικό γεγονός θεωρείται πάντως κοινό μυστικό η εμπλοκή στην υπόθεση, τόσο δυτικογερμανικής μυστικής υπηρεσίας (BND), αλλά και άλλων μυστικών υπηρεσιών.

Φόλκερ Βάγκενερ

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος