Η Δημοκρατία στη Γερμανία γεννήθηκε μετά την καταστροφή που προκάλεσαν το «Τρίτο Ράιχ» και η εθνικοσοσιαλιστική δικτατορία του Αδόλφου Χίτλερ. Η εμπειρία αυτή επηρέασε καθοριστικά την εξέλιξη των θεσμών της χώρας.

Ο Θεμελιώδης Νόμος (Grundgesetz), που ισχύει και σήμερα στις βασικές του διατάξεις, ψηφίστηκε στη Δυτική Γερμανία  το 1949 και είχε προσωρινό χαρακτήρα. Η ισχύς του θα περιοριζόταν για το χρονικό διάστημα μέχρι την επανένωση με το έτερο γερμανικό κράτος που ιδρύθηκε στη Σοβιετική Ζώνη Κατοχής και ονομάστηκε αργότερα Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (DDR). Από την 3η Οκτωβρίου του 1990, ημερομηνία της γερμανικής επανένωσης, ο προσωρινός Θεμελιώδης Νόμος κατέστη Σύνταγμα της ενωμένης Γερμανίας.

Διδάγματα της Ιστορίας

Το γερμανικό Σύνταγμα δίνει έμφαση στην προστασία της ελευθερίας του ατόμου, εγγυάται την αξιοπρέπειά του, καθώς και την ισότητα των πολιτών έναντι του νόμου, ανεξαρτήτως της φυλής, της καταγωγής, της γλώσσας και του θρησκεύματός τους.

Η διάκριση των εξουσιών εγγυάται τον συνεχή και αυστηρό έλεγχο της κρατικής εξουσίας προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο επανεμφάνισης μιας δικτατορίας στη γερμανική επικράτεια.

Η διοικητική δομή της Γερμανίας είναι ομοσπονδιακή. Η κεντρική κυβέρνηση και οι κυβερνήσεις των ομοσπόνδων κρατιδίων ασκούν την πολιτική εξουσία και νομοθετούν. Η τοπική αυτοδιοίκηση συνιστά το τρίτο επίπεδο της διοικητικής διάρθρωσης της χώρας. Η τραυματική εμπειρία της ανατροπής της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης αλλά και το πολιτικό κλίμα του «Ψυχρού Πολέμου» καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις προτεραιότητες του μεταπολεμικού γερμανικού κράτους, το οποίο έθεσε θεσμικούς φραγμούς «για την ανάσχεση αντιδημοκρατικών ρευμάτων». Στο πλαίσιο αυτό τέθηκαν εκτός νόμου κατά τη δεκαετία του 50` το Αυτοκρατορικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Sozialistische Reichspartei-SRP) και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γερμανίας (Kommunistische Partei Deutschlands-KPD). Πρόκειται για αποφάσεις που προκάλεσαν έντονες συζητήσεις. Η εμπειρία της Βαϊμάρης ήταν καθοριστική και για την υιοθέτηση ορίου του 5% για την εκπροσώπηση ενός κόμματος στο κοινοβούλιο (Bundestag). Σύμφωνα με τους νομοθέτες, το όριο διασφαλίζει πολιτική και κυβερνητική σταθερότητα.

Ένα επιτυχημένο μοντέλο

Για την δημοκρατική λειτουργία των θεσμών, σημαντικός είναι ο ρόλος του Oμοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου (Bundesverfassungsgericht). Το ΟΣΔ ελέγχει τη συνταγματικότητα της νομοθεσίας και είναι αρωγός του πολίτη σε περιπτώσεις παραβίασης των δικαιωμάτων του και των ελευθεριών του από το κράτος. Το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο αποτέλεσε γερμανική καινοτομία, την οποία αργότερα υιοθέτησαν και άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως π.χ. η Ισπανία.

Πλουραλισμός και κυβερνητικοί συνασπισμοί

Η διεξαγωγή της πολιτικής αντιπαράθεσης και η κινητοποίηση των πολιτών στις εκλογικές αναμετρήσεις συνιστούν αποστολή των πολιτικών κομμάτων. Στην μεταπολεμική Γερμανία αναπτύχθηκαν δύο κόμματα εξουσίας: το συντηρητικό, χριστιανοδημοκρατικό CDU/CSU και το σοσιαλδημοκρατικό SPD. Τα δύο αυτά κόμματα εναλλάσσονταν επί 30 χρόνια στην εξουσία με κυβερνητικό εταίρο το φιλελεύθερο FDP. Η εμφάνιση του οικολογικού κόμματος των Πρασίνων στη δεκαετία του 80` άλλαξε την πολιτική γεωγραφία και τη σύνθεση τόσο του ομοσπονδιακού όσο και των περιφερειακών κοινοβουλίων. Οι Πράσινοι συγκυβέρνησαν με τους Σοσιαλδημοκράτες σε ομοσπονδιακό επίπεδο από το 1998 έως το 2005. Η επανένωση των Γερμανιών το 1990 πρόσθεσε ένα ακόμη κόμμα στο πολιτικό σύστημα της χώρας: το Κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς (PDS) με πολλά στελέχη από το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Ανατολικής Γερμανίας. Το κόμμα αυτό συνενώθηκε με την συνδικαλιστική κίνηση (WASG) και μετονομάσθηκε σε «Αριστερά» (Die Linke). Πέραν των πολιτικών κομμάτων τα συμφέροντα των κοινωνικών στρωμάτων και ομάδων εκπροσωπούν τα συνδικάτα, οι οργανωμένες ενώσεις συμφερόντων και οι σύνδεσμοι των διαφόρων οικονομικών και επαγγελματικών κλάδων.