«Η κατάχρηση της ευημερίας γίνεται συχνά η αιτία όλων των δεινών μας» (Αbused prosperity is oftentimes made the means of our greatest adversity) γράφει σε κάποιο σημείο του μυθιστορήματος «Ροβινσώνας Κρούσος» (1719) ο Άγγλος συγγραφέας Ντάνιελ Ντεφόε.

Από τον Ροβινσώνα Κρούσο, τον αρχετυπικό ναυαγό στη μέση του πουθενά που αντιμετωπίζει χίλια δεινά αναζητώντας το νόημα της ζωής, εμπνεύστηκε και ο Έλληνας σκηνοθέτης Βασίλης Κατσούπης τον χαρακτήρα του ήρωα στην πρώτη ταινία μυθοπλασίας του με τίτλο «Inside», η οποία προβάλλεται στο Panorama της φετινής 73ης Βerlinale. Και μπορεί να μην διεκδικεί την Χρυσή Άρκτο στο διαγωνιστικό μέρος -αν και κατά πολλούς θα μπορούσε και μάλιστα με αξιώσεις- ωστόσο όλοι μιλούν γι’ αυτή. Τα εισιτήρια γίνονται sold out με το που βγαίνουν στο διαδίκτυο.

Εγκλωβισμός και επιβίωση με φόντο έργα τέχνης

Η πλοκή είναι απλή και γραμμική. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό θρίλερ και ταυτόχρονα για μια σύγχρονη ταινία επιβίωσης. Κάποιος είναι εγκλωβισμένος κάπου και προσπαθεί να δραπετεύσει. «Πιστεύω ότι υπάρχουν χιλιάδες άλλες παρόμοιες ταινίες» αναφέρει ο Βασίλης Κατσούπης.

Εν προκειμένω ο «κάποιος» είναι ένας πεπειραμένος διαρρήκτης-κλέφτης έργων τέχνης, τον οποίο υποδύεται ο χολιγουντιανός σταρ Γουίλεμ Νταφόε. Το «κάπου» είναι ένα υπερσύγχρονο διαμέρισμα, γεμάτο αυθεντικά έργα τέχνης και συσκευές υψηλής τεχνολογίας στην καρδιά της Νέας Υόρκης (τα γυρίσματα έγιναν σε στούντιο στην Κολωνία).

Ένα αρχιτεκτόνημα ερμητικά κλειστό, που καταλήγει να γίνει παγίδα για τον πρωταγωνιστή. Χωρίς διέξοδο, ο πρωταγωνιστής παραμένει εγκλωβισμένος σε μια λουξ φυλακή που ξεχειλίζει από «ευημερία», αναζητώντας μάταια διαφυγή, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διατηρήσει την εσωτερική ισορροπία του.

Για τον Βασίλη Κατσούπη αυτό που διαφοροποιεί την ταινία του από άλλες ομοειδείς «είναι ο διάλογος με την τέχνη και το αρχιτεκτονικό ντιζάιν. Πώς δηλαδή το περιβάλλον, στο οποίο εγκλωβίζεται ο ήρωας, αλληλεπιδρά μαζί του». Ο χώρος, επενδυμένος με πολύτιμα έργα τέχνης, λαμβάνει έτσι τη δική του αυθύπαρκτη υπόσταση και συνδιαλέγεται απειλητικά με τον ήρωα. Άλλη μια βασική διαφορά με τον μυθιστορηματικό Ροβινσώνα είναι το περιβάλλον δράσης του ήρωα. «Αντί να τον τοποθετήσω σε ένα απομονωμένο νησί, αντί να πολεμά τα στοιχεία της φύσης, τον τοποθέτησα στο μέσον μιας μητρόπολης. Κάθε μέρα βλέπει τη ζωή να περνά μπροστά του, έξω από το διαμέρισμα. Βλέπει τη ζωή αλλά δεν μπορεί να την αγγίξει» εξηγεί ο Κατσούπης.

Μια τυχαία προφητική δυστοπία

Πέρα από το πρώτο επίπεδο ανάλυσης -το εντυπωσιακό αρχιτεκτόνημα, την επιλογή ακριβών έργων τέχνης, τη μουσική επένδυση- αναπόφευκτα το μυαλό ανατρέχει και στην αλληγορία, τι θέλει να πει ο σκηνοθέτης μέσα από την πλοκή, το σκηνικό και την ερμηνεία (που καθηλώνει). Η τέχνη ως αντικείμενο αγοράς, έκθεσης, κλοπής αλλά και οι έννοιες του εγκλωβισμού, του εγκλεισμού και της απομόνωσης αποτελούν κεντρικά μοτίβα στον κόσμο του «Inside».

Αναπόφευκτοι οι συνειρμοί με την περίοδο της πανδημίας και των lockdown. Η ταινία φαίνεται επίκαιρη όσο ποτέ εξαιτίας του κορωνοϊού, όμως ο σκηνοθέτης δεν είχε αυτό στο μυαλό του: «Η διαφορά με την πανδημία είναι ότι ο ήρωας του Ιnside είναι ο μόνος παγιδευμένος. Η ζωή προχωρά κανονικά έξω από το διαμέρισμα σαν να μην συμβαίνει τίποτα» αναφέρει σε αντιδιαστολή με το «συλλογικό στοιχείο» της πανδημίας. «Το ζήσαμε όλοι μαζί», λέει ο Κατσούπης.

Όσο για το κατά πόσο η τέχνη μπορεί να γίνει η ίδια «παγίδα» για αυτόν που την αναζητά (ή θέλει να την κλέψει όπως ο πρωταγωνιστής της ταινίας) ο Βασίλης Κατσούπης απαντά κατηγορηματικά όχι. «Η τέχνη δεν είναι τελικά η παγίδα, είναι το μέσο διαφυγής. Το είδαμε και στην πανδημία. Ήμασταν όλοι στο σπίτι και το μόνο πράγμα που μας έκανε να μην τρελαθούμε ήταν η τέχνη: οι ταινίες, η μουσική, τα βιβλία».

Από την Ελλάδα της κρίσης στο Λος Άντζελες και την  Berlinale…

Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είχε εμπνευστεί ο Βασίλης Κατσούπης από την πανδημία και για έναν ακόμη λόγο. Η ιδέα για το «Ιnside» γεννήθηκε στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, πριν από δώδεκα χρόνια, το 2011. Άρχισε να παίρνει διεθνή σάρκα και οστά όταν υποβλήθηκε σε έναν διαγωνισμό κινηματογραφικών ιδεών στο Λος Άντζελες αναζητώντας χρηματοδότηση και στήριξη γύρω στο 2015.

«Εκεί λάβαμε πολύ θετικά σχόλια» θυμάται ο Κατσούπης. Κι έτσι σιγά-σιγά άρχισαν να κάνουν μαζί με τον παραγωγό, Γιώργο Καρνάβα, πιο τρελά όνειρα. Χρειάζονταν έναν έμπειρο σεναριογράφο, τον οποίο και βρήκαν (Μπεν Χόπκινς) κι έναν μεγάλο σταρ για πρωταγωνιστή. Αργότερα έστειλαν ένα μέιλ με την ιδέα τους στον Γουίλεμ Ντεφόε γιατί προφανώς δεν είχαν να χάσουν τίποτα. Όταν όμως και ο Ντεφόε είπε «ναι» αμέσως, όλα πήραν το δρόμο τους. «Και τα υπόλοιπα είναι ήδη ιστορία» όπως λέει και Βασίλης Κατσούπης.

Δήμητρα Κυρανούδη, Βερολίνο