Το παραδοσιακό τσιγάρο έχει ακόμη πιστούς φίλους στη γερμανική αγορά. Αλλά φαίνεται ότι οι μέρες του είναι μετρημένες. «Νομίζω ότι έρχεται σύντομα το τέλος της εποχής του τσιγάρου» έλεγε προ μηνών ο Ανδρέας Καλατζόπουλος, ο Έλληνας που κρατάει στα χέρια του το τιμόνι της Philip Morris International (PMI), της μεγαλύτερης πολυεθνικής καπνοβιομηχανίας στον κόσμο. Η εταιρία παραμένει ο ηγέτης στη γερμανική αγορά, με γνωστές μάρκες όπως τα Marlboro και τα LM. Αλλά τώρα λανσάρει για πρώτη φορά μία συσκευή εναλλακτικού καπνίσματος, από την οποία προσδοκά τεράστια κέρδη.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για τη στροφή προς το εναλλακτικό κάπνισμα: ο καταναλωτής αναζητεί πιο υγιεινά προϊόντα, η διαφήμιση για το παραδοσιακό τσιγάρο υπόκειται σε περιορισμούς ή και απαγορεύσεις, η φορολογία έχει φτάσει πλέον σε απαγορευτικά επίπεδα. Το 2016 οι καπνοβιομηχανίες πούλησαν στη Γερμανία συνολικά 75 εκατομμύρια τσιγάρα, δηλαδή τη μισή ποσότητα από εκείνη του 2000. «Παρατηρούμε μία συρρίκνωση της αγοράς κατά 1-2% τον χρόνο» λέει ο εκπρόσωπος του κλάδου Γιαν Μύκε. Όσο για το ηλεκτρονικό τσιγάρο, που είχε ξεκινήσει με μεγάλες προσδοκίες, φαίνεται ότι παραμένει στάσιμο με μερίδιο αγοράς μόλις 400 εκ. ευρώ, δηλαδή 2%. «Είμαστε σίγουροι ότι οι περισσότεροι καταναλωτές προτιμούν τον καπνό», συμπεραίνει η εκπρόσωπος της Philip Morris στη Γερμανία Κλαούντια Έκινγκ.

Απλή θέρμανση, όχι καύση του καπνού

Η νέα συσκευή υπόσχεται να είναι κάτι ανάμεσα σε προηγμένο ηλεκτρονικό τσιγάρο και fashion item. Λειτουργεί ως εξής: υπερσυμπιεσμένα φύλα καπνού εισάγονται εν είδη τσιγάρου, τυλιγμένα σε χαρτί, σε μία ειδική κυλινδρική συσκευή που μοιάζει με στυλό. Εκεί θερμαίνονται σε θερμοκρασία 300 βαθμών. Από τη στιγμή που δεν γίνεται καύση του καπνού (όπως θα συνεβαινε στους 800 βαθμούς του παραδοσιακού τσιγάρου), ο καπνιστής εισπνέει μεν νικοτίνη, αλλά όχι τις υπόλοιπες βλαβερές ουσίες, όπως την πίσσα. Επιπλέον, υπόσχονται οι εκπρόσωποι του κλάδου, η θέρμανση του καπνού στους 300 βαθμούς δεν αφήνει στάχτη, ούτε δυσάρεση οσμή, παρά μόνο εκλύει ένα αερόλυμα που διαλύεται στην ατμόσφαιρα. Νηφάλια αποτίμηση από την επιδημιολόγο Ούτε Μονς, συνεργάτη του Γερμανικού Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο στη Χαϊδελβέργη: «Και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχουν ουσίες με πιθανή καρκινογόνο δράση. Ωστόσο, θα μπορούσε να είναι μία εναλλακτική λύση για όσους δεν μπορούν να εγκαταλείψουν το κάπνισμα» λέει η κ.Μονς στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Σε κάθε περίπτωση η καπνοβιομηχανία ελπίζει να βελτιώσει όχι μόνο τους τζίρους, αλλά και την εικόνα της με τη νέα εναλλακτική συσκευή καπνίσματος. «Στην Ιαπωνία έγινε χαμός» λέει η εκπρόσωπος της Philip Morris Κλαούντια Έκινγκ. Μόλις δύο χρόνια μετά το λανσάρισμά της, η συσκευή κατέκτησε μερίδιο αγοράς 2%. Πρώτες δοκιμές στο Βερολίνο, στη Φραγκφούρτη, στο Μόναχο, αλλά και στην Ελβετία, φέρνουν τη συσκευή IQOS να έχει αποσπάσει μερίδιο 1%. Τη δική της συσκευή με την ονομασία GLO είχε λανσάρει πριν από έναν χρόνο στην πόλη Σεντάι της  Ιαπωνίας η British American Tobacco (BAT), κατακτώντας μερίδιο 7% σε γνωστή αλυσίδα λιανικής. Υπάρχουν όμως και φορολογικά κίνητρα για το εναλλακτικό κάπνισμα: σήμερα στη Γερμανία το κράτος εισπράττει σε φόρους τα δύο τρίτα της τελικής τιμής του πακέτου, αφήνοντας πάντως ένα περιθώριο κέρδους 20% για την καπνοβιομηχανία. Τα τσιγάρα με συμπιεσμένα φύλα καπνού για την εναλλακτική συσκευή μπορεί να απαιτούν υψηλότερο κόστος παραγωγής και να διατίθενται στην ίδια τιμή με τα παραδοσιακά τσιγάρα, αλλά η φορολογική επιβάρυνση περιορίζεται στο ένα τρίτο της τελικής τιμής. Αυτό προσφέρει μεγάλο περιθώριο κέρδους.

Περισσότερος ανταγωνισμός στις εναλλακτικές συσκευές

Τα πρώτα ηλεκτρονικά τσιγάρα είχαν εμφανιστεί στην Ασία. Με τις νέες εναλλακτικές συσκευές οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες κυριαρχούν και πάλι στις παραδοσιακές αγορές τους. "Όλα θα αλλάξουν" υποστηρίζει ο κορυφαίος μάνατζερ του κλάδου Αντρέας Καλατζόπουλος. Πάντως ο εκπρόσωπος της γερμανικής καπνοβιομηχανίας, Γιαν Μύκε, θεωρεί απλό μάρκετινγκ τις προβλέψεις για το τέλος του παραδοσιακού τσιγάρου και πιστεύει ότι η νέα συσκευή θα συμπληρώσει το καθιερωμένο προϊόν, αλά δεν θα το υποκαταστήσει. «Η Philip Morris δεν ανακάλυψε τον τροχό. Υπάρχουν πολλοί που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα», υποστηρίζει. Αλλά η επιδημιολόγος Ούτε Μονς ανησυχεί: «Δεν θέλουμε να επινοούνται όλο και περισσότερα lifestyle προϊόντα, που παρασύρουν τους ανηλίκους στο κάπνισμα», επισημαίνει.

Ρόλαντ Λος (DPA), Γιάννης Παπαδημητρίου