Οι εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ χρησιμοποίησαν σαφή γλώσσα: έχουν στα χέρια τους «σοκαριστικές αναφορές» από την Τυνησία σχετικά με παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά των μεταναστών, όπως  έκαναν γνωστό σε μια πρόσφατη ανακοίνωσή τους. Η δήλωση επισημαίνει ότι οι τυνησιακές αρχές επιδίδονται σε «επικίνδυνους ελιγμούς για την αναχαίτιση μεταναστών, προσφύγων και αιτούντων άσυλο στη θάλασσα». Η ακτοφυλακή της βορειοαφρικανικής χώρας χρησιμοποιεί επίσης χτυπήματα ή πυροβολισμούς και ανατρέπει σκόπιμα βάρκες. 

«Ξυλοδαρμοί και πυροβόλα όπλα»

Σύμφωνα με την έκθεση, 265 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις λεγόμενες επιχειρήσεις αναχαίτισης μόνο μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου- επιπλέον 95 άνθρωποι θεωρούνται αγνοούμενοι. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σημειώθηκαν επίσης όταν οι μετανάστες μεταφέρθηκαν στις συνοριακές περιοχές με τις γειτονικές χώρες της Αλγερίας και της Λιβύης. Άνθρωποι που ανασύρθηκαν στην ακτή από την ακτοφυλακή απελάθηκαν με τη βία στις συνοριακές περιοχές της Αλγερίας ή της Λιβύης χωρίς την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Κατά τη διαδικασία αυτή γίνεται χρήση «υπερβολικής» βίας. Σύμφωνα με την έκθεση, έγκυες γυναίκες και παιδιά μεταφέρονται επίσης σε ερημικές περιοχές στα σύνορα. Όποιος προσπαθεί να γυρίσει πίσω πυροβολείται από τους συνοριοφύλακες. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, οι αρχές της Τυνησίας ήταν ιδιαίτερα βίαιες απέναντι σε ανθρώπους από την περιοχή της υποσαχάριας ζώνης.

Η δήλωση υπογράφηκε από τους ειδικούς εισηγητές του ΟΗΕ για την εμπορία ανθρώπων, τον ρατσισμό και τα δικαιώματα των μεταναστών και από πολλούς δικηγόρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτοί οι ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες έχουν λάβει εντολή από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ να παρακολουθούν την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, δεν μιλούν εκ μέρους των ίδιων των Ηνωμένων Εθνών. Η ΕΕ κάλεσε την Τυνησία να διενεργήσει έρευνα πριν από αρκετές εβδομάδες, αλλά μέχρι στιγμής χωρίς αποτέλεσμα.

Η έκθεση εμπειρογνωμόνων δείχνει ότι οι αρχές της Τυνησίας λαμβάνουν συστηματικά μέτρα κατά των μεταναστών σε διάφορα επίπεδα. Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι οι οργανώσεις αρωγής εμποδίζονται να επιτελέσουν το έργο τους. Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους «σοβαρούς ισχυρισμούς» - σύμφωνα με την έκθεση - οι εμπειρογνώμονες άσκησαν κριτική στο γεγονός ότι η Τυνησία θεωρείται ασφαλής χώρα προέλευσης από τις χώρες της ΕΕ.

Υπό τον πρόσφατα επανεκλεγέντα πρόεδρο Σαγιέντ, ο οποίος, σύμφωνα με τους επικριτές του, κυβερνά με όλο και πιο αυταρχικό τρόπο και περιορίζει όλο και περισσότερο τα δημοκρατικά δικαιώματα, η πολιτική έναντι των μεταναστών έχει γίνει σημαντικά πιο σκληρή. Ο ίδιος ο Σαγιέντ είχε επανειλημμένα κάνει προσβλητικά σχόλια για τους μετανάστες. Το ζήτημα της μετανάστευσης απασχολεί επίσης τους Τυνήσιους ψηφοφόρους.

Οι μετανάστες επιβεβαιώνουν τις κατηγορίες

Η DW μίλησε με ορισμένους μετανάστες στην Τυνησία. Οι μαρτυρίες τους ουσιαστικά επιβεβαιώνουν τις περιγραφές των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ. Ένας πρόσφυγας από τη Μπουρκίνα Φάσο, για παράδειγμα, ο οποίος δεν θέλει να δώσει το όνομά του δημοσίως, λέει ότι όταν η ομάδα του πλησίασε με τη βάρκα της τις τυνησιακές ακτές, το πλοίο των αρχών ασφαλείας έκανε επικίνδυνα στενούς κύκλους γύρω τους. Αργότερα στον καταυλισμό προσφύγων, η αστυνομία πήρε τα κινητά τηλέφωνα των μεταναστών και επανειλημμένα τους πήρε το φαγητό. «Η αστυνομία πήρε ακόμη και τις κουβέρτες. Στο τέλος, κατέστρεψαν ακόμη και τα καταλύματά μας».

Συνεργασία της ΕΕ με την Τυνησία

Η ΕΕ και η Τυνησία συμφώνησαν για ένα μεταναστευτικό σύμφωνο τον Ιούλιο του 2023, το οποίο οι δύο πλευρές συνήψαν μετά από επίσκεψη της προέδρου της Επιτροπής της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη χώρα. Το σύμφωνο προβλέπει συνολική βοήθεια της ΕΕ προς την Τυνησία, καθώς και 105 εκατομμύρια ευρώ για την προστασία των συνόρων. Τα καθήκοντά της περιλαμβάνουν την ακτοφυλακή και τον επαναπατρισμό των μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους.

Στόχος των τυνησιακών αρχών είναι να μειώσουν τη ροή των μεταναστών προς τις βόρειες ακτές της Μεσογείου και να αποδείξουν τη δέσμευσή τους στο ολοκληρωμένο μνημόνιο συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, λέει ο Μπεν Ομάρ, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα από το Τυνησιακό Φόρουμ για τα Οικονομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τυνησία έχει λάβει ιταλική και ευρωπαϊκή βοήθεια για τα έτη 2024 και 2025 με τη μορφή εξοπλισμού και κόστους καυσίμων για τις επιχειρήσεις στην ανοικτή θάλασσα».

Κριτική από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ ή μεμονωμένων κρατών μελών της ΕΕ και της Τυνησίας για τον έλεγχο της μετανάστευσης έχει επικριθεί έντονα από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων εδώ και καιρό. Συμβάλλει σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σύμφωνα με δήλωση που δημοσιεύθηκε στις αρχές Οκτωβρίου από πολλές οργανώσεις αρωγής, μεταξύ των οποίων η Διεθνής Αμνηστία και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων: «Η ευρωπαϊκή πολιτική της ανάθεσης της διαχείρισης των συνόρων στην Τυνησία υποστηρίζει τις αρχές ασφαλείας που διαπράττουν σοβαρές παραβιάσεις», αναφέρεται στο έγγραφο.

Η συνεργασία με την Τυνησία που απαιτεί και υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «κινδυνεύει να παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα αντί να διασφαλίσει την ασφάλεια των μεταναστών στη θάλασσα», αναφέρει το έγγραφο. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αναφέρουν επίσης αρκετές περιπτώσεις κριτικής των ενεργειών των αρχών που είναι παρόμοιες με τους ισχυρισμούς των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ.

Ένας ανώνυμος εκπρόσωπος της Επιτροπής της ΕΕ είχε ήδη σχολιάσει τέτοιες κατηγορίες στα τέλη Σεπτεμβρίου. «Ως εταίρος της Τυνησίας, αναμένουμε ότι οι υποθέσεις αυτές θα διερευνηθούν δεόντως», δήλωσε ο εκπρόσωπος στο διαδικτυακό περιοδικό Euractiv. Σύμφωνα με τον ανώνυμο εκπρόσωπο, η ΕΕ σχεδιάζει να δημιουργήσει μια ανεξάρτητη αποστολή παρακολούθησης στην Τυνησία. Μένει να δούμε αν η κυβέρνηση της Τυνησίας θα συμφωνήσει σε αυτό.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός