«Στην αρχή δεν είχαμε τύχη, μετά μας χτύπησε και η ατυχία» είναι μία δημοφιλής εξήγηση που προσπαθεί να δικαιολογήσει τις μεγάλες ήττες στην ποδοσφαιρική Γερμανία και έχει γίνει πλέον ατάκα επιθεώρησης. Σε μία πιο απλουστευτική λογική ο Κροάτης προπονητής Ίβιτσα Όσιμ έλεγε ότι «η μπάλα είναι μια πόρνη», προκειμένου να εξηγήσει τα ανεξήγητα μετά από κάποια παιχνίδια του Παναθηναϊκού. Ο φιλόσοφος Ότο Ρεχάγκελ συνήθως δεν μιλούσε για «τύχη» ή «ατυχία», αλλά μάλλον για «λάθη», τα οποία βέβαια προτιμούσε να μην βλέπει στους παίκτες του, αλλά από την άλλη πλευρά παραδεχόταν ότι «αν δεν έκανε κανείς ποτέ λάθος, όλα τα παιχνίδια θα έληγαν 0-0».

Τελικά το γκολ θέλει συστηματική δουλειά και προετοιμασία ή απλώς τύχη; Ή μήπως χρειάζονται και τα δύο; Και αν ναι, ποια είναι η αναλογία τύχης και προσπάθειας σε ένα ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα; Στο ερώτημα αυτό θέλησε να απαντήσει μία ομάδα ερευνητών από τη φημισμένη Γυμναστική Ακαδημία της Κολωνίας υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Ντάνιελ Μέμερτ. Ανέλυσε περισσότερα από 7.000 γκολ του αγγλικού πρωταθλήματος (Premier League), από τη σεζόν 2012/13 μέχρι τη σεζόν 2018/19 και το συμπέρασμά της είναι εντυπωσιακό: σχεδόν το ένα στα δύο γκολ, για την ακρίβεια το 46%, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε τυχαίους ή αστάθμητους παράγοντες.

Δύσκολος ο ορισμός της τύχης

«Είναι ασφαλώς σημαντικός ο ρόλος της σύμπτωσης και αυτό αποδεικνύει η έρευνά μας», λέει στο Γερμανικό Πρακτορείο Αθλητικών Ειδήσεων (SID) ο Φάμπιαν Βούντερλιχ, ένας από τους ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Αλλά η υπόθεση σηκώνει συζήτηση. Ποιος είναι ο επιστημονικός ορισμός της «τύχης» ή του «αστάθμητου παράγοντα»; Οι ερευνητές απαντούν ότι «αστάθμητοι παράγοντες» είναι το αυτογκόλ, το σουτ που κοντράρει και αλλάζει πορεία, αλλά επίσης κι ένα μακρινό σουτ που προκαλεί σύγχυση στην αντίπαλη άμυνα, καθώς μία ασταθής απόκρουση του τερματοφύλακα ή του αμυντικού, την οποία εκμεταλλεύεται ο αντίπαλος επιθετικός, κάτι που συχνά γίνεται στο μακρινό σουτ. Για να δικαιωθεί ο περίφημος Φραντς Μπεκενμπάουερ, που ως προπονητής έλεγε στους παίκτες του ότι «αν έχεις τη μπάλα και δεν ξέρεις τι να την κάνεις, πέτα τη προς το αντίπαλο τέρμα».   

Τα όρια μεταξύ τύχης και προσπάθειας φαίνονται δυσδιάκριτα. Ας πάρουμε το περίφημο γκολ του Βασίλη Τοροσίδη για το 2-1 στο παιχνίδι με τη Νιγηρία το 2010- πρώτη νίκη της Εθνικής σε τελική φάση Μουντιάλ- ή ακόμη ένα πρόσφατο παράδειγμα, το γκολ του Γκόραν Πάντεφ στον αγώνα της Βόρειας Μακεδονίας με την Αυστρία. Ήταν θέμα τύχης ή θέμα ικανότητας για τον επιθετικό που πρέπει να μυριστεί την ευκαιρία και να επιδείξει αντανακλαστικά; Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, η επίδραση της τύχης φαίνεται να περιορίζεται στην πορεία του χρόνου. Σύμφωνα με τους Γερμανούς ερευνητές, ενώ στην περίοδο 2012/13 τα γκολ που οφείλονται σε «αστάθμητους παράγοντες» ήταν ακριβώς το 50% του συνόλου στο αγγλικό πρωτάθλημα, στην περίοδο 2018/19 το ποοστό μειώθηκε στο 44%.

Επαγγελματισμός εναντίον ...σύμπτωσης

«Αυτό μάλλον οφείλεται στο ό,τι η προετοιμασία των ομάδων γίνεται όλο και πιο επαγγελματική, με βάση τα στατιστικά στοιχεία», λέει ο Φάσμπιαν Βούντερλιχ. «Η τεχνική κατάρτιση των παικτών είναι όλο και καλύτερη, όπως και οι γνώσεις τους σε θέματα τακτικής». Αλλά και πάλι η σύμπτωση παραμονεύει. Και όπως όλα δείχνουν, μπορεί να είναι καθοριστική: από τα 2.451 παιχνίδια που έβαλαν στο «μικροσκόπιο» οι ερευνητές της Κολωνίας το 60% έληξε με ισοπαλία ή κρίθηκε με ένα γκολ διαφορά.

Γιάννης Παπαδημητριου (SID)