Την απόφαση εξέδωσε το ανώτατο γερμανικό δικαστήριο για θέματα εργασιακού δικαίου (Bundesarbeitsgericht, BAG) με έδρα την Ερφούρτη την Πέμπτη. Στη δικαιοσύνη είχε προσφύγει μία γυναίκα από τη Βουλγαρία, η Ντομπρίνα Ντ., η οποία το 2015 είχε έρθει στο Βερολίνο για να φροντίσει μία άρρωστη κυρία 96 ετών. Είχε υπογράψει σύμβαση εργασίας με βουλγαρική εταιρία που «διαμεσολάβησε» για την άφιξή της. Η σύμβαση προέβλεπε εργασία έξι ωρών ημερησίως και μηνιαία αμοιβή 950 ευρώ καθαρά. Η κυρία από τη Βουλγαρία δεν πλήρωνε νοίκι, καθώς διέμενε στο σπίτι της 96χρονης. Ωστόσο, όπως έλεγε η ίδια το 2015 στην Deutsche Welle, αναγκαζόταν να βρίσκεται σε ετοιμότητα προς εργασία (stand by) «επί 24 ώρες το 24ωρο», μάλιστα πολλές φορές αναγκαζόταν να ξυπνάει μέσα στη νύχτα για να χορηγήσει τα απαραίτητα φάρμακα ή να αλλάξει τις πάνες της ηλικιωμένης.

Αποτελεί πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά και γερμανικών δικαστηρίων, ότι ο χρόνος «ετοιμότητας προς εργασία» πληρώνεται όπως ο κανονικός χρόνος εργασίας. Και αυτό γιατί ο εργαζόμενος, ακόμη κι αν δεν εργάζεται πραγματικά, έχει δεσμεύσει τον ελεύθερο χρόνο του και δεν μπορεί να προγραμματίσει άλλη δραστηριότητα, γνωρίζοντας ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να κληθεί στην εργασία του. Μέχρι σήμερα ωστόσο δεν είχε διευκρινιστεί, εάν ο κανόνας ισχύει σε περίπτωση συγκατοίκησης του εργαζόμενου με τον εργοδότη ή εντολέα του, όπως συμβαίνει στη φροντίδα ηλικιωμένων. Οι δικαστές της Ερφούρτης έδωσαν καταφατική απάντηση στο ερώτημα αυτό. Διευκρίνισαν μάλιστα ότι και για την κατ' οίκον φύλαξη της ηλικιωμένης πρέπει να καταβάλλεται ο προβλεπόμενος από τη νομοθεσία κατώτατος μισθός ή το κατώτατο ωρομίσθιο. Τυπικά βέβαια στην προκειμένη περίπτωση ο εργοδότης δεν είναι η ίδια η ηλικιωμένη, αλλά η βουλγαρική εταιρία που εμφανίζεται ως αντισυμβαλλόμενος στη σύμβαση εργασίας. Σύμφωνα με απόφαση του Εφετείου του Βερολίνου, σε προηγούμενο βαθμό δικαιοδοσίας, αυτό σημαίνει ότι η εταιρία πρέπει να καταβάλει στην κυρία από τη Βουλγαρία ποσό 38.377 μεικτά για εργασία 21 ωρών ημερησίως (μείον τα 6.680 ευρώ καθαρά που έχουν ήδη καταβληθεί).

Η υπόθεση θα έχει συνέχεια

Πάντως οι δικαστές της Ερφούρτης, αν και δικαίωσαν τη γυναίκα από τη Βουλγαρία, δεν αποδέχθηκαν τον τελικό υπολογισμό του οφειλόμενου ποσού και ζήτησαν από το Εφετείο του Βερολίνου να επανεκτιμήσει τον συνολικό χρόνο εργασίας. Αυτό δίνει «πάτημα» στον Μίχαελ Βέντλερ, συνήγορο της βουλγαρικής εταιρίας, να δηλώσει επίσης δικαιωμένος από τη απόφαση της Ερφούρτης. «Αυτό θέλαμε να επιτύχουμε κι εμείς», λέει ο γερμανός δικηγόρος στην Deutsche Welle. «Δεν μπορεί να εκτιμάται ο χρόνος εργασίας στις 21 ώρες ημερησίως, όταν η αρχική σύμβαση προέβλεπε 30 ώρες εβδομαδιαίως». Εντελώς διαφορετική άποψη εκφράζει η Γιουστίνα Ομπλάσεβιτς, εκπρόσωπος του συμβουλευτικού δικτύου «Δίκαιη Κινητικότητα» (Faire Mobilität) των γερμανικών συνδικάτων (DGB). «Αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο χρόνος που αναγράφεται στη σύμβαση, αλλά ο πραγματικός χρόνος εργασίας», λέει η ίδια. «Εάν η γυναίκα υποχρεώθηκε να εργαστεί επί 21 ώρες την ημέρα, τότε θα πρέπει να πληρωθεί για τις 21 ώρες που πραγματικά εργάστηκε». Η ίδια η Ντομπρίνα Ντ., 69 ετών σήμερα, έχει επιστρέψει στην πατρίδα της και παρακολουθεί από εκεί την εξέλιξη της υπόθεσης.

Η κυβέρνηση «δε βλέπει λόγο» για αλλαγές

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της γερμανικής τηλεόρασης (ARD) στη Γερμανία εργάζονται τουλάχιστον 300.000 άνθρωποι στη φύλαξη και φροντίδα ηλικιωμένων κατ' οίκον. Πρόκειται κυρίως για γυναίκες από την ανατολική Ευρώπη, που αμείβονται συνήθως με 1.500 έως 1.700 ευρώ μηνιαίως (μεικτά). Πολλές έρχονται για δύο ή τρεις μήνες και στη συνέχεια επιστρέφουν στη χώρα τους. Το Γερμανικό Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κάνει λόγο για «σκληρές συνθήκες εργασιακής εκμετάλλευσης» για πολλές από αυτές τις γυναίκες. Με απόλυτη ειλικρίνεια ο Τόμας Άιζενραϊχ, διευθυντής του γερμανικού συνδέσμου για την παροχή φροντίδας σε χρονίως νοσούντες (BBD) δηλώνει ότι εαν επρόκειτο να εφαρμοστούν πλήρως οι εθνικές διατάξεις για συνεχή εργασία 24 ωρών «θα φτάναμε τα 9.100 ευρώ τον μήνα, κανείς δεν μπορεί να πληρώσει ένα τέτοιο ποσό». Η εκπρόσωπος του συνδικάτου Verdi, Σίλβια Μπούλερ, δηλώνει στην ARD ότι «το μοντέλο της αποκαλούμενης 24ωρης φροντίδας κατ' οίκον βασίζεται σε μία συστηματική παραβίαση της νομοθεσίας και αυτό είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό».

Μέχρι στιγμής η γερμανική κυβέρνηση δεν επιδιώκει κάποια αλλαγή στην ισχύουσα νομοθεσία. Απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του Κόμματος η Αριστερά (Die Linke), εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας δηλώνει ότι δεν βλέπει λόγο «για αλλαγές σε σχέση με την επικυρωμένη συμφωνία Νο 189 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για οικιακούς βοηθούς». Η συγκεκριμένη σύμβαση ρυθμίζει τον χρόνο εργασίας για τη φροντίδα ηλικιωμένων, αλλά στη Γερμανία προβλέπεται εξαίρεση από την εφαρμογή της σύμβασης σε περίπτωση που ο βοηθός διαμένει στον ίδιο χώρο με τον ηλικιωμένο.

Γιάννης Παπαδημητρίου (DW, ARD, DPA)