Η πυρηνική μονάδα στην πόλη Ακουγιού, στην επαρχία της Μερσίνας, τις εργασίες θεμελίωσης της οποίας εγκαινίασαν χθες οι πρόεδροι της Ρωσίας και της Τουρκίας, υπολογίζεται ότι θα κοστίζει 20 δις δολάρια και θα καλύψει το 10% των αναγκών της Τουρκίας σε ηλεκτρικό ρεύμα. Η συμφωνία υπεγράφη το 2012 και η πρώτη μονάδα θα τεθεί σε λειτουργία το 2023 σύμφωνα με τα σχέδια. Θα ακολουθήσουν κι άλλες τρεις μονάδες με απώτερο στόχο να λειτουργήσουν πλήρως και οι τέσσερις το 2026.

Απίθανη η ολοκλήρωση το 2023

Το έργο δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο. Ένα από τα μεγαλύτερα σημεία κριτικής είναι η συνεχώς αυξανόμενη ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία, που με τον πυρηνικό σταθμό στο Ακουγιού θα γίνει μεγαλύτερη. Ήδη η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη προμηθεύτρια χώρα φυσικού αερίου και η τρίτη μεγαλύτερη αργού πετρελαίου για την Τουρκία. Η επιστημονική σύμβουλος του Ινστιτούτου 21. Century Turkey, Τούγτσκε Βαρόλ υποστήριξε μιλώντας στην DW ότι η Άγκυρα θα πρέπει να διαφοροποιήσει τις πηγές ενέργειας και να αυξήσει τους προμηθευτές της. «Η ενεργειακή πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης ιδιαίτερα από το 2010 είναι έτσι σχεδιασμένη που ωφελούνται μόνο μερικές επιλεγμένες επιχειρήσεις, αντί να διασφαλίζεται η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας». Η Βαρόλ θεωρεί ότι η κατασκευή της πρώτης πυρηνικής μονάδας στο Ακουγιού αποτελεί τμήμα αυτής της ριψοκίνδυνης ενεργειακής πολικής που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα με τη Ρωσία. 

Στόχος της Άγκυρας είναι να πιέσει κάτω από το 30% την κάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο. Βέβαια ο πυρηνικός σταθμός στο Ακουγιού θα μπορεί να καλύψει το πολύ γύρω στο 7,7% της παραγωγής ηλεκτρικού στην Τουρκία, όπως υπολογίζει η Τούγκτσε Βαρόλ. «Προσωπικά δεν είμαι εναντίον της πυρηνικής ενέργειας με σύγχρονη τεχνολογία, αλλά ένα πρότζεκτ θα πρέπει να υλοποιείται μέσα σε μια λειτουργούσα δημοκρατία, όπου υφίσταται η δυνατότητα και η ελευθερία για κριτική στάση. Ειδάλλως,  πρότζεκτ με πυρηνικούς σταθμούς, τα οποία τα ΜΜΕ δεν μπορούν να τα αντιμετωπίσουν κριτικά και να αποδείξουν ότι η διαδικασία προκήρυξης είναι διαφανής, κάνουν περισσότερη ζημιά από ότι ωφέλεια».  Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά σημεία που είναι ακόμη θολά. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters ανέφερε ότι ο στόχος ολοκλήρωσης της κατασκευής το 2023, δηλαδή 100 χρόνια από την ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας, δεν είναι εφικτός, γιατί ο ρωσικός όμιλος Rosatom αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να βρει τοπικούς εταίρους. Βέβαια, ο όμιλος δεν το παραδέχεται.

Παραμένουν οι ασάφειες

Από τις σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και στην Τουρκία θα κριθεί και το μέλλον του πρότζεκτ. Ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα σημεία του είναι η μεταφορά τεχνολογίας από τη Ρωσία. «Μια χώρα δεν πρέπει να χτίζει πυρηνικό σταθμό, εάν δεν λαμβάνει τεχνολογία» τονίζει ο καθηγητής Σαρμάν Γκεντσάι, που εργαζόταν επί χρόνια στο Ινστιτούτου Πυρηνικής Τεχνολογίας στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Υποστηρίζει ότι δεν έχει εξασφαλιστεί η σχετική συμφωνία ανάμεσα στις δύο χώρες. «Το μέλλον του πρότζεκτ βρίσκεται στα χέρια των Ρώσων φίλων μας, που διαθέτουν όλη τη γνώση. Ελπίζουμε να μην γίνει καμιά αναποδιά, διότι εάν διακοπεί η υλοποίησή του, τη ζημιά την έχει η χώρα που το παρήγγειλε». Αλλά και η Τούγκτσε Βαρόλ πιστεύει ότι οι Ρώσοι έχουν καλύτερα χαρτιά. «Για τους Ρώσους είναι σημαντικό, να διατηρούν γενικά τον έλεγχο της επένδυσης στον ενεργειακό τομέα» τονίζει. «Η Μόσχα σκοπεύει να στήσει στην Τουρκία όλο το ενεργειακό δίκτυο προς το νότο και να διατηρήσει τα αποθέματα της Ουκρανίας στην Τουρκία. Σε περίπτωση που η Τουρκία δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της σε ενεργειακά πρότζεκτ, η Ρωσία θα μπορεί να την τιμωρήσει ή εάν η Τουρκία αποφασίσει να μην αγοράσει το ρωσικό σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας S-400, τότε η Ρωσία θα μπορεί θεωρητικά να καθυστερήσει το έργο στο Ακουγιού ακόμη περισσότερο».

Για τον εμπειρογνώμονα σε θέματα πυρηνικής ενέργειας, καθηγητή Γκεντσάι, τέτοια έργα είναι απαραίτητο να βασίζονται σε μια μακροπρόθεσμη, σταθερή ενεργειακή πολιτική. «Δεν μπορούμε να το ισχυριστούμε για τα δικά μας ενεργειακά σχέδια. Ίσχυε ακριβώς το ίδιο, όταν στην εξουσία ήταν άλλες κυβερνήσεις. Μια αξιόπιστη πολιτική πυρηνικής ενέργειας πρέπει να είναι μακράς πνοής και να υπάρχει με τη μορφή ενός εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού, που να  γίνεται αποδεκτός πολιτικά, νομικά, επιστημονικά και τεχνολογικά από όλες τις πλευρές».

Ντουράν Αράμ Εκίν/ Ειρήνη Αναστασοπούλου