Εδώ και μερικούς μήνες η Μόσχα στέλνει ένα σαφές μήνυμα στις ευρωπαϊκές χώρες: Κλείστε μακροπρόθεσμα συμβόλαια με την Gazprom, όπως κάνατε παλαιότερα, και δεν θα ανησυχείτε πια ούτε για ρεύμα, ούτε για αέριο. Το ρωσικό μήνυμα ήρθε εν μέσω της πρωτοφανούς ενεργειακής κρίσης στην ευρωπαϊκή αγορά.

Το τελευταίο διάστημα η τιμή φυσικού αερίου πολλαπλασιάστηκε. Στις αρχές Οκτωβρίου είχε μάλιστα δεκαπλασιαστεί σε σχέση με την μέση τιμή του 2020. Σε εποχές χαμηλού κόστους οι δυτικοευρωπαϊκοί πάροχοι θα είχαν προμηθευτεί φυσικό αέριο στην spot χονδρεμπορική αγορά φυσικού αερίου σε βραχυπρόθεσμα χαμηλές τιμές.

Ειδικοί της Δύσης, μέσα ενημέρωσης και πολιτικοί εικάζουν ότι η Gazprom προκάλεσε τις ενεργειακές ελλείψεις στην Ευρώπη για να εντείνει τις πιέσεις σε Γερμανία και Ευρώπη, έτσι ώστε να δρομολογήσουν το ταχύτερο την χορήγηση άδειας στον αγωγό North Stream 2, ο οποίος συνδέει Ρωσία και Γερμανία μέσω Βαλτικής Θάλασσας. Ζητούμενο για το Κρεμλίνο είναι και οι δύο παράλληλοi αγωγοί του North Stream 2 να τεθούν σε λειτουργία, για την οποία απαιτείται ωστόσο χορήγηση εξαίρεσης από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην Ρωσική Εβδομάδα Ενέργειας την περασμένη Τετάρτη ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν υπογράμμισε την σημασία έναρξης της πλήρους λειτουργίας του διπλού αγωγού το συντομότερο.

H έλλειψη φυσικού αερίου έχει πολλά αίτια

Στο μεταξύ όμως, και ιδίως μετά την εμφάνιση του ρώσου προέδρου στην Ρωσική Εβδομάδα Ενέργειας, κυριαρχεί η αίσθηση ότι η Μόσχα έχει θέσει και ένα δεύτερο στρατηγικό στόχο. Σε αυτό συνηγορεί η εμμονή υψηλόβαθμων ρώσων εκπροσώπων, επίσημων ρωσικών ΜΜΕ, καθώς και ανεπίσημων πολλαπλασιαστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υπέρ της παλαιότερης πρακτικής των μακροπρόθεσμων συμβολαίων με την Gazprom, αλλά και η προτροπή προς τις ευρωπαϊκές χώρες να γυρίσουν την πλάτη στις χονδρεμπορικές χρηματιστηριακές αγορές φυσικού αερίου spot.

Οι ελλείψεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν διάφορα αίτια, πιστεύουν οι περισσότεροι ειδικοί. Μεταξύ άλλων αναφέρουν τα χαμηλά ευρωπαϊκά αποθέματα φυσικού αερίου μετά τον κρύο περσινό χειμώνα, τον εφοδιασμό με υγρό αέριο ασιατικών χωρών, οι οποίες πληρώνουν υψηλότερες τιμές από τους Ευρωπαίους, η αύξηση χρήσης αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος λόγω της πολύμηνης νηνεμίας, καθώς και οι χρονοβόρες επισκευές στους νορβηγικούς αγωγούς.

Γιατί όμως η Ρωσία, η οποία διασφαλίζει το 40% των ευρωπαϊκών εισαγωγών σε φυσικό αέριο, δεν ανταποκρίθηκε στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την κυρίαρχη θέση της στην αγορά; Η Gazprom θα μπορούσε να αυξήσει την προσφορά στις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αγορές ανταποκρινόμενη στην αυξανόμενη ζήτηση και να διασφαλίσει υψηλά κέρδη.

H Gazprom επιζητεί την μακροχρόνια εδραίωση

Ο ρώσος ειδικός σε ενεργειακά ζητήματα και επικριτής του Κρεμλίνου Μιχαήλ Κρουτίτσιν δηλώνει σχετικά σε συνέντευξή του στην εφημερίδα της Μόσχας Nowaja Gazeta: «Αντί να εκμεταλλευθεί την εκτόξευση τιμών και να διασφαλίσει επιπλέον κέρδη στις αγορές spot, ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός ανακοίνωσε ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2022 δεν θα διαθέσει επιπλέον ποσότητες φυσικού αερίου σε spot χρηματιστηριακές αγορές».

Ήδη πάντως η Gazprom έχει να επιδείξει μια σημαντική επιτυχία. Μόλις προ ημερών η Ουγγαρία υπέγραψε 15ετή συμφωνία με τον ενεργειακό κολοσσό. Αν και άλλες μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες επιστρέψουν σε μακροπρόθεσμες συμφωνίες αγορές φυσικού αερίου, τότε η Ρωσία θα εδραιώσει για αρκετά χρόνια την κυρίαρχη θέση της στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας καθιστώντας παράλληλα ακόμα λιγότερο ελκυστικούς πιθανούς ανταγωνιστές της στην αγορά φυσικού αερίου.

Αντρέι Γκουρκόφ

Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργακόπουλος