"Aνανεωμένη μοναρχία για μια νέα εποχή". Αυτό ήταν το σύνθημα με το οποίο ο Φελίπε ΣΤ' ανέλαβε μια δύσκολη κληρονομιά πριν από δέκα χρόνια (19 Ιουνίου 2014) στην Ισπανία. Οφειλόταν κυρίως στον πατέρα του, τον οποίο ωστόσο τίμησε με μεγάλο σεβασμό στην εναρκτήρια ομιλία του στο κοινοβούλιο. "Ενώπιον όλων των Ισπανών, με μεγάλη συγκίνηση θα ήθελα κι εγώ να αποτίσω φόρο τιμής στον πατέρα μου, τον βασιλιά Χουάν Κάρλος Α΄, με ευγνωμοσύνη και σεβασμό. Μια εξαιρετική βασιλεία αποτελεί πλέον μέρος της ιστορίας μας με μια ασυνήθιστη πολιτική κληρονομιά", είπε ο 46χρονος, ο οποίος εκείνη την εποχή δεν είχε ακόμη γένια και γκρίζα μαλλιά. Δεν ήταν μόνο τα επιτεύγματα του πατέρα του που ήταν ασυνήθιστα, αλλά και οι περιπέτειες και τα σκάνδαλά του, καθώς και εκείνα άλλων μελών της βασιλικής οικογένειας.

Από τότε ο Φελίπε ασκεί σκληρή κριτική. Η φήμη του Χουάν Κάρλος υπέστη μεγάλη ζημιά το 2014. Συζυγικές απιστίες, νεποτισμός σε ένα μεγάλο σκάνδαλο απάτης στο οποίο εμπλέκεται ο γαμπρός του Ινάκι Ουρντανγκαρίν, κυνήγι ελεφάντων στη Μποτσουάνα το 2012 σε εποχές οικονομικής κρίσης με την ανεργία να καλπάζει ανεξέλεγκτα. Ο ηλικιωμένος μονάρχης έδειχνε επίσης όλο και πιο αδύναμος, μουρμούριζε στις ομιλίες του και μπέρδευε τη γλώσσα του. Το αποτέλεσμα ήταν η παραίτησή του το 2014 ανοίγοντας τον δρόμο για τον γιο του. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ωστόσο, ο βασιλιάς Φελίπε ΣΤ', ο οποίος προσπαθούσε πάντα να διατηρεί την αξιοπρέπεια και τη διαφάνεια, ήρθε επανειλημμένα αντιμέτωπος με την παραβατική συμπεριφορά του πατέρα του και έπρεπε να πάρει επώδυνες αποφάσεις.

Ανοιχτή ρήξη με τον πατέρα του

Η σχέση μεταξύ γιου και πατέρα, βασιλιά και πρώην βασιλιά, δεν βελτιώθηκε ωστόσο λόγω κι άλλων σκανδάλων και αποκαλύψεων. Όταν το δικό του όνομα ήρθε στο προσκήνιο το 2020 σε σχέση με ένα οικονομικό σκάνδαλο πολλών εκατομμυρίων ευρώ, ο βασιλιάς των Βουρβόνων έφτασε στα όριά του, τράβηξε το φρένο έκτακτης ανάγκης και ήρθε σε δημόσια ρήξη με τον 82χρονο τότε πατέρα του. Ο Φελίπε ανακοίνωσε ότι θα παραιτηθεί πλήρως από την κληρονομιά την οποία θα δικαιούνταν αργότερα. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Διέγραψε επίσης τον μισθό του Χουάν Κάρλος ως πρώην βασιλιά που ανερχόταν σε περίπου 194.000 ευρώ ετησίως από τον κρατικό προϋπολογισμό. "Το Στέμμα πρέπει να εγγυηθεί την αξιοπρέπεια του θεσμού, να διαφυλάξει τη φήμη του και να επιδείξει ακεραιότητα, ειλικρίνεια και διαφάνεια στη στάση του", ανακοινώθηκε τότε από το παλάτι Θαρθουέλα αιτιολογώντας την απόφαση αυτή. Οι δικαστικές αρχές της Ελβετίας και της Ισπανίας ξεκίνησαν έρευνες.

Οι υποψίες ήταν ότι ο Χουάν Κάρλος φέρεται να είχε λάβει δωροδοκίες εκατομμυρίων από τη Σαουδική Αραβία το 2008. Επρόκειτο όμως για "δώρο" ή μήπως για να "ευνοηθεί" ενδεχομένως η ανάληψη κατασκευής σιδηροδρομικής γραμμής υψηλής ταχύτητας από τη Μεδίνα στη Μέκκα από ισπανική κοινοπραξία; Το ιδιαίτερα επίμαχο ήταν σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής "Telegraph", ότι τόσο ο Φελίπε όσο και η πριγκίπισσα Λεονόρ φέρονται να έχουν εμφανιστεί ως δικαιούχοι ενός όφσορ ιδρύματος την εποχή εκείνη προφανώς εν αγνοία τους. Ως εκ τούτου ο βασιλιάς αναγκάστηκε να ακολουθήσει τον δρόμο αυτό και να καθαρίσει το καλό του όνομα κάνοντας σαφές ότι δεν θα δεχόταν χρήματα από την κληρονομιά του πατέρα του.

Σεβασμός στην "αναπόφευκτη απόφαση"

Το αποτέλεσμα ήταν να προκαλέσει αναγνώριση σε εθνικό επίπεδο για την τολμηρή του κίνηση. "Στα λίγα χρόνια της θητείας του, έχει αποδείξει τη σταθερή δέσμευσή του στον υποδειγματικό χαρακτήρα του ύπατου κρατικού θεσμού", ανέφερε η γνωστή εφημερίδα "El Mundo" επαινώντας τη "δύσκολη, αλλά αναπόφευκτη απόφαση". Ο Χουάν Κάρλος γλίτωσε παρατρίχα την ποινική δίωξη. Η εισαγγελία έθεσε στο αρχείο την έρευνα για οικονομικές ατασθαλίες είτε επειδή προστατευόταν από την ασυλία του ως βασιλιάς μέχρι την παραίτησή του το 2014, είτε επειδή τα αδικήματα είχαν παραγραφεί, είτε επειδή κατέβαλε την τελευταία στιγμή φορολογικές οφειλές εκατομμυρίων. Δεν πρόκειται ακριβώς για αθώωση πρώτης κατηγορίας.

Επρόκειτο για βαθιά πτώση του ανθρώπου που επί χρόνια εξυμνούνταν ως ο σωτήρας της ισπανικής δημοκρατίας επειδή το 1981 έθεσε μια ομάδα πραξικοπηματιών προ των ευθυνών τους με μια αποφασιστική ομιλία προς το έθνος. Τα πρώτα χρόνια ο Φελίπε κράτησε ένα είδος απόστασης ασφαλείας από τον πατέρα του. Αρχικά ο Χουάν Κάρλος έφυγε από τη χώρα του στις 4 Αυγούστου 2020 με άγνωστο προορισμό. Αργότερα εμφανίστηκε στο Άμπου Ντάμπι. Δύο χρόνια αργότερα, όταν επισκέφθηκε ξανά την πατρίδα του για πρώτη φορά, έγινε μόνο μια σύντομη κατ' ιδίαν συνάντηση με τον γιο του.

Διαφορετική στάση στη μοναρχία

Πολλά έχουν γραφεί και περισσότερα ειπωθεί για τη σχέση του Χουάν Κάρλος με τη σύζυγό του Σοφία. Για τελευταία φορά θεάθηκαν μαζί στην κηδεία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου στην Αθήνα και το Τατόι. Αλλά φάνηκε σαν να ήταν σε διατεταγμένη υπηρεσία. Η βασιλομήτωρ Σοφία φαίνεται να περνά αρκετό καιρό μαζί με την αδελφή της, πρώην βασίλισσα Άννα-Μαρία, ενώ πολλά επίσης έχουν γραφεί για τις σχέσεις της με τη σύζυγο του γιου της, Λετίθια. Όλα αυτά εντάσσονται στο πλαίσιο της φιλολογίας που με ή χωρίς λόγο τροφοδοτούν την ύλη κάθε είδους περιοδικού και εφημερίδων και επιβαρύνουν το μέλλον του ισπανικού θρόνου.

Ενώ οι εκκλήσεις για το τέλος της μοναρχίας έγιναν πιο δυνατές από το 2014, αυτήν τη στιγμή έχουν γίνει πλέον λιγότερο έντονες χάρη στην άψογη βασιλεία του Φελίπε ΣΤ'. Σύμφωνα με σφυγμομετρήσεις η κοινωνία χωρίζεται σε δύο περίπου ίσα στρατόπεδα. Το ένα θέλει να διατηρήσει την κληρονομική μοναρχία, το άλλο ζητά δημοκρατία. Οι ηλικιωμένοι και οι συντηρητικοί είναι περισσότερο μοναρχικοί, ενώ οι νεότεροι και οι αριστεροί είναι περισσότερο δημοκρατικοί. Εάν η μοναρχία επιβιώσει, η Ινφάντα Λεονόρ, 18 ετών, η μεγαλύτερη κόρη του Φελίπε και της βασίλισσας Λετίθια, θα διαδεχθεί μια μέρα τον πατέρα της. Τότε θα είναι η πρώτη ισπανίδα βασίλισσα μετά την Ισαβέλλα Β΄, η οποία βασίλευσε μέχρι το 1868.

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου