Μία έκθεση στο μουσείο Maritimen του Αμβούργου υπό τον τίτλο «Φυγή δια θαλάσσης - από την Τροία στην Λαμπεντούζα», καθώς και το ομότιτλο βιβλίο του ιστορικού Έρικ Λίντνερ εξετάζουν το ζήτημα της προσφυγιάς σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και περιοχές. Ο ιστορικός και επιμελητής της έκθεσης Έρικ Λίντνερ διαπιστώνει πως, πάρα τις χρονικές και γεωγραφικές αποστάσεις, υπάρχουν ομοιότητες:

«Για παράδειγμα οι λεγόμενοι boat people από το Βιετνάμ, οι πρόσφυγες από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, οι οποίοι διέφυγαν μέσω της Βαλτικής στο Σλέσβιχ Χολστάιν ή τη Δανία και οι Κουβανοί που έφθασαν στην Φλόριντα. Είναι τρία παραδείγματα στα οποία άνθρωποι από κομμουνιστικά κράτη ή δικτατορίες ήταν καλοδεχούμενοι στις χώρες που κατέφθασαν».

Ο λόγος τότε ήταν, όπως σημειώνει, η αντιπαράθεση Ανατολής-Δύσης. «Όποιος δραπέτευε από την Κούβα, την Ανατολική Γερμανία ή το Βιετνάμ υποστήριζε έμπρακτα πως η Δύση ήταν καλύτερη. Και αυτό ήταν κάτι που συνέβαινε για δεκαετίες. Οι ΗΠΑ εφάρμοζαν για χρόνια μια πολιτική των «ανοιχτών θυρών» απέναντι στους Κουβανούς μετανάστες, όσο βέβαια δεν έφθαναν κατά εκατοντάδες χιλιάδες. Όποιος από ανελεύθερα καθεστώτα μετακινούνταν σε ελεύθερα κράτη ήταν καλοδεχούμενος».

Αποδόμηση των στερεοτύπων

Διαφορετική ήταν η κατάσταση στο Γ´ Ράιχ. «Πολλά κράτη δεν δέχονταν ξένους και έπρεπε κανείς να περιμένει χρόνια για μια βίζα» σύμφωνα με τον Λίντνερ. Εξαίρεση αποτελούσε η Σαγκάη, όπου μπορούσε να πάει κανείς χωρίς βίζα και να παραμείνει στην περιοχή. «Η Αμερική βρισκόταν εν μέσω οικονομικής κρίσης μετά το 1933 και δεν μπορούσε να δεχθεί στο έδαφός της τους εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανούς που ήθελαν να εγκαταλείψουν τη χώρα».

Ο Γερμανός ιστορικός ελπίζει πως με το βιβλίο του θα συμβάλλει ώστε να γίνουν περισσότερο κατανοητοί οι λόγοι που οδηγούν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. «Πολέμος, φτώχεια, πείνα, φυσικές καταστροφές, θρησκευτική ή πολιτική καταπίεση... Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους της προσφυγιάς σήμερα, οι οποίες υπήρχαν όμως και πριν από χιλιάδες χρόνια».

Η βασική του θέση είναι πως η μετανάστευση υπήρχε πάντα και θα συνεχίσει να υπάρχει. Το θέμα είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται σήμερα το ζήτημα. Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις και συνταγές επιτυχίας. Το βέβαιο είναι πως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες έχουν ανάγκη τον σεβασμό μας και είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τους λόγους που τους ωθούν να εγκαταλείπουν τις πατρίδες τους. «Είμαι ιστορικός και δεν μπορώ να προβλέψω το μέλλον, ωστόσο οι προσφυγικές ροές δεν θα σταματήσουν ούτε με αναπτυξιακή βοήθεια ούτε με υπηρεσίες τύπου Frontex. Απλά θα συνεχίσουν να υπάρχουν», τονίζει.

Πέτρα Λάμπεκ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου