180 μνημεία σε όλο τον κόσμο, από την Όπερα του Σύδνεϋ μέχρι το Empire State Building στη Νέα Υόρκη, θα φωταγωγηθούν με γαλάζιο χρώμα σήμερα 24 Οκτωβρίου, επέτειο της ίδρυσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών το 1945. «Φωτίζοντας τον κόσμο για μια μέρα με το χρώμα του ΟΗΕ, φωτίζουμε και τον δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον» τονίζει ο Γενικός Γραμματέας του οργανισμού Μπαν Κι–Μουν. Μπορεί το επίσημο χρώμα του ΟΗΕ να είναι το χρώμα της ειρήνης, ωστόσο η διεθνής συγκυρία σήμερα φαίνεται να επιβεβαιώνει ακριβώς το αντίθετο από εκείνο που διακηρύσσει ο Καταστατικός Χάρτης του διεθνούς οργανισμού, το οποίο δεν είναι άλλο από τη διατήρηση με αποτελεσματικά συλλογικά μέτρα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών. Η τρομοκρατία του Ισλαμικού Κράτους, ο «ψυχρός πόλεμος» γύρω από την ουκρανική κρίση, η πυρηνική απειλή της Βόρειας Κορέας, το χάος στη Μέση Ανατολή. Αυτές είναι οι βασικότερες, αλλά όχι οι μόνες, πηγές έντασης που κάνουν σήμερα τον πλανήτη να κρατά την ανάσα του.

Κριτική με φόντο τον εμφύλιο στη Συρία

21 οργανισμοί για την ειρήνη καταλογίζουν ήδη ευθύνες στον ΟΗΕ για την αποτυχία στην αντιμετώπιση του πολέμου στη Συρία. Στα μέσα Ιουλίου ο γενικός γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας Σαλίλ Σέτι μίλησε αναφορικά με την προσφυγική κρίση για μια «ντροπιαστική αποτυχία της διεθνούς κοινότητας». Γι' αυτή την εξέλιξη ο πρώην πρέσβης της Γερμανίας στον ΟΗΕ Χανς Χάινριχ Σουμάχερ θεωρεί υπεύθυνα πρωτίστως τα κράτη-μέλη. Ο Σουμάχερ ασκεί κριτική κυρίως στη δομή του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα πέντε μέλη του οποίου (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο) μπορούν να ασκήσουν βέτο σε οποιοδήποτε σχέδιο απόφασης. Όπως φάνηκε στις περιπτώσεις της Συρίας και της Ουκρανίας, ισχυρίζεται ο Σουμάχερ, οι εθνικοί ανταγωνισμοί μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα. Παράλληλα τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι δύσπιστα απέναντι σε κάθε προσπάθεια μεταρρυθμίσεων, που θα περιόριζε τη δύναμή τους.

Είναι αποτελεσματικοί ο κυανόκρανοι;

Πλάι στη δυσπιστία απέναντι στις μεταρρυθμίσεις, κριτική για τον ρόλο και την αποτελεσματικότητα των Ηνωμένων Εθνών προκαλούν και οι νέες κατηγορίες για βιασμούς από κυανόκρανους στρατιώτες. Ένας γάλλος στρατιώτης, όπως και 14 ακόμη συμπατριώτες του που κατηγορούνται για κακοποίηση ανηλίκων, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπος με την κατηγορία του βιασμού νεαρής γυναίκας το 2014 στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Έρευνες για αντίστοιχες περιπτώσεις στην Αϊτή, το Κονγκό, τη Λιβερία και το Νότιο Σουδάν βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη. Από την εποχή της γενοκτονίας στη Ρουάντα το 1994 και της σφαγής στη Σρεμπρένιτσα το 1995 κυριαρχεί δυσπιστία στην κοινή γνώμη για την αποτελεσματικότητα των στρατιωτικών αποστολών του ΟΗΕ.

Η επιτυχία στις αποικίες

Στην ιστορία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος ιδρύθηκε με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ακριβώς με την προοπτική να αποτρέψει την επανάληψη μιας ανάλογης τραγωδίας, υπάρχουν και πολλές επιτυχίες. Όπως εξηγεί ο πρώην γερμανός πρέσβης στον ΟΗΕ Γκούντερ Πλόιγκερ σε συνέντευξή του στην Deutsche Welle, πλάι στην ενίσχυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σημαντικότερη επιτυχία του οργανισμού υπήρξε η συμβολή του στην αποαποικιοποίηση: από το 1945 μέχρι το 2002 ο ΟΗΕ συνέβαλε με τη δράση του ώστε 120 αποικίες να γίνουν ανεξάρτητα κράτη. Κατά τη γνώμη του Πλόιγκερ, η διαδικασία αυτή έπαιξε σημαντικό ρόλο στα κινήματα για τη δημοκρατία στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ και κυρίως στην αποφυγή της βίας κατά την επανένωση των δύο Γερμανιών. Σήμερα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ανάλογα προβλήματα, που είναι προβλήματα ολόκληρου του πλανήτη. «Κανένα κράτος δε γίνεται να βρει τη λύση μόνο του σε αυτά τα προβλήματα. Οι διεθνείς λύσεις απαιτούν διεθνείς οργανισμούς, κι ο μόνος διεθνής οργανισμός που έχουμε είναι ο ΟΗΕ» λέει ο Πλόιγκερ.

Ραλφ Μπόζεν / Δημήτρης Ελευθεράκης