Για τους πολίτες των Βαλκανίων, στην περιφέρεια της ΕΕ, το 2019 δεν ήταν μια καλή χρονιά. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν έδωσε το πράσινο φως για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία μετά το γαλλικό βέτο. Την ίδια ώρα στη Σερβία και το Μαυροβούνιο, δύο χώρες οι οποίες έχουν ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις, ενισχύθηκαν οι αυταρχικές τάσεις. Η πίεση προς την αντιπολίτευση και τα ΜΜΕ που ασκούν κριτική επίσης αυξήθηκε. Την ίδια στιγμή η Αλβανία δεν αποτελεί πρότυπο εμπέδωσης των δημοκρατικών θεσμών.

Το «όχι» της ΕΕ επηρέασε όμως περισσότερο τη Βόρεια Μακεδονία. Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ βυθίστηκε σε βαθιά κρίση. Ο Ζόραν Ζάεφ παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία, όπως αναμενόταν, προκειμένου να οδηγηθεί η χώρα σε πρόωρες εκλογές στις 12 Απριλίου. Μετά το πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, στις οποίες ήλπιζε η Βόρεια Μακεδονία μετά την επίλυση του ονοματολογικού, ο Ζάεφ είναι πιθανό να χάσει τις εκλογές και τα ηνία της χώρας να αναλάβει η δεξιά αντιπολίτευση.

Η ρωσική διείσδυση στα Δυτικά Βαλκάνια

 «Είμαστε απογοητευμένοι» δήλωσε το Νοέμβριο ο Ζόραν Ζάεφ στην ιστοσελίδα politico.eu. Κι αυτό διότι η ΕΕ δεν τήρησε τις υποσχέσεις έναντι της χώρας του, μολονότι η Βόρεια Μακεδονία έπραξε αυτά για τα οποία είχε δεσμευθεί, κατά τον Ζάεφ. Ήδη από το 2003 η ΕΕ με τη Διακήρυξη της Θεσσαλονίκης είχε ταχθεί επίσημα υπέρ της ευρωπαϊκής προοπτικής για τα Δυτικά Βαλκάνια. Έκτοτε μόνο η Κροατία κατάφερε να ενταχθεί στην ΕΕ το 2013. Πλέον η ευρωπαϊκή προοπτική των Βαλκανίων φαντάζει θολή. Τα Βαλκάνια κινδυνεύουν να χάσουν την ΕΕ αλλά και η ΕΕ τα Δυτικά Βαλκάνια. Η Κίνα, η Ρωσία και η Τουρκία προσπαθούν να εμφανιστούν ως εναλλακτικές δυνάμεις.

«Η ΕΕ έχει αφήσει πίσω της ένα κενό, το οποίο η Ρωσία εμφανίζεται πρόθυμη να καλύψει» αναφέρει η Σόνια Μπίσερκο από το παράρτημα της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Ελσίνκι στο Βελιγράδι. «Η Κίνα έρχεται στην περιοχή με πάρα πολλά χρήματα με τη μορφή δανείων, χωρίς προδιαγραφές και κριτήρια» σημειώνει, προσθέτοντας και τη Ρωσία, η οποία ήδη έχει αυξημένη επιρροή στη Σερβία και την υποστηρίζει στο θέμα του Κοσσυφοπεδίου. Το Κοσσυφοπέδιο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του από τη Σερβία το 2008 και η Μόσχα άσκησε βέτο στην είσοδο της νεαρής χώρας στον ΟΗΕ. Επίσης η Μόσχα υποστηρίζει στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη τον ισχυρό άνδρα της χώρας, Μίλοραντ Ντόντικ. Στρατηγικός στόχος της Ρωσίας στα Βαλκάνια είναι η δημιουργία μιας «ζώνης στρατιωτικά ουδέτερων χωρών». Εντούτοις η Ρωσία δεν μπόρεσε να αποτρέψει την είσοδο του Μαυροβουνίου και της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Από την άλλη η Σερβία μετά τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς του 1999 απέκλεισε την είσοδό της στο ΝΑΤΟ, ενώ στη Βοσνία ο Μίλοραντ Ντόντικ, προσπαθεί επίσης με κάθε τρόπο να την εμποδίσει.

Τον δικό τους χώρο διεκδικούν Κίνα και Τουρκία

Όσο για την Κίνα αυτή έχει επίσης εδώ και καιρό εντάξει τα Δυτικά Βαλκάνια στο φιλόδοξο «Νέο Δρόμο του Μεταξιού». Εκτός από την τεράστια επένδυση στο Λιμάνι του Πειραιά, η Κίνα έχει επενδύσει και στην αναβάθμιση του σιδηροδρομικού δικτύου Βελιγραδίου –Βουδαπέστης. Το έργο υποστηρίζεται από κινεζικές τράπεζες. Από την πλευρά της και η Τουρκία, υπό τον Ερντογάν, προσπαθεί να προσεταιριστεί τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των Δυτικών Βαλκανίων. Τα τουρκικά συμφέρονται στην περιοχή είναι πρωτίστως οικονονομικής φύσης αλλά και γεωπολιτικής, με αυξημένη επιρροή ήδη στο βοσνιακό-μουσουλμανικό κόμμα SDA. Επίσης είναι γνωστή η συμπάθεια του Σέρβου προέδρου Βούτσιτς για τον Ταγίπ Ερντογάν.

Σύμφωνα με τον Φλόριαν Μπίμπερ, διευθυντή του Ινστιτούτου Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, σαφώς έχει υποχωρήσει ο ενθουσιασμός για την Ευρώπη στα Δυτικά Βαλκάνια, όμως παράλληλα εξωτερικοί παράγοντες, όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Τουρκία δεν έχουν πολλά να προσφέρουν στην ουσία. Με μια πιο ψύχραιμη ματιά τα Δυτικά Βαλκάνια κερδίζουν ήδη και έχουν να κερδίσουν και στο μέλλον περισσότερα από την Ευρώπη. Κι όπως λέει ο Φλόριαν Μπίμπερ, «αν ρωτήσει κανείς τη νεολαία σε αυτές τις χώρες πού θα ήθελαν να μείνουν, δεν θα πουν στο Πεκίνο, την Κωνσταντινούπολη ή την Αγία Πετρούπολη αλλά στο Βερολίνο ή τη Βιέννη».

Γκρέγκορ Μάιερ, dpa

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη