Με κατεβασμένη κουκούλα και ρούχα που δεν τραβούν την προσοχή ο Νικίτα κοιτάζει γύρω του ανήσυχος. Φόβος μήπως ανακαλυφθεί. Ο Ρώσος ζει με αυτό το συναίσθημα στην Τιφλίδα, την πρωτεύουσα της Γεωργίας, εδώ και μερικούς μήνες. Ο Νικίτα προτιμά να μην αποκαλύψει το πραγματικό του όνομα.

Μέχρι τον Φεβρουάριο ο νεαρός σπούδαζε στη Μόσχα. Έχει συμβόλαιο με τον στρατό, κάτι που δεν είναι ασυνήθιστοστη Ρωσία. Το Υπουργείο Άμυνας πληρώνει για τις σπουδές του, όπως λέει ο Νικίτα στην DW, και προσφέρει μια θέση σε φοιτητικό κοιτώνα. Σε αντάλλαγμα ο φοιτητής αναλαμβάνει να υπηρετήσει στο στρατό για τρία χρόνια μετά την αποφοίτησή του: «Υπέγραψα το συμβόλαιο από βλακεία. Πολλά πράγματα δεν μου ήταν ξεκάθαρα. Εντάξει, σκέφτηκα, θα χάσω τρία χρόνια στο στρατό, αλλά θα μπορέσω να σπουδάσω χωρίς κόστος».

Όταν ο Νικίτα έλαβε την εντολή στράτευσης, αποφάσισε να παραιτηθεί από την υπηρεσία. Ωστόσο ο στρατός δεν αποδέχεται το αίτημά του για απόλυση και του πρότεινε έναν συμβιβασμό: «Με μετέφεραν σε μια θέση στην ηγεσία, όπου θα έπρεπε να βοηθάω τον διοικητή με τη γραφειοκρατία. Τον Σεπτέμβριο με πήγαν στη στρατιωτική τεχνολογία και ανέλαβα να απωθώ τον εχθρό σε περίπτωση επίθεσης».

Φοβούμενος ότι θα μπορούσε να σταλεί στην Ουκρανία, ο Νικίτα αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Ρωσία. «Δεν ήθελα να πάω στον πόλεμο. Η απόδραση ήταν η μόνη μου ελπίδα», εξηγεί. Γνωρίζει τους κινδύνους: «Θα πρέπει να κρύβομαι από τη Ρωσία όλη μου τη ζωή, δεν θα μπορέσω ποτέ να επιστρέψω. Δεν φοβάμαι να πεθάνω ή να καταλήξω στη φυλακή. Απλώς δεν θέλω να σκοτώσω ανθρώπους».

Χιλιάδες σε δίκη για λιποταξία

Ο Νικίτα δεν αποτελεί μεμονωμένη περίπτωση. Οι ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων γνωρίζουν περισσότερες από χίλιες δικαστικές υποθέσεις για υποτιθέμενη λιποταξία και ο αριθμός των λιποτακτών λέγεται ότι είναι ακόμη μεγαλύτερος, όπως δήλωσε στην DW ο Γκριγκόρι Σβέρντλιν της ρωσικής ΜΚΟ Idite Lesom. Η ένωση, το όνομα της οποίας μεταφράζεται σε κάτι σαν «Βγείτε Έξω», βοηθά τους Ρώσους αντιρρησίες συνείδησης να διαφύγουν στο εξωτερικό.

Κάποιοι φοβούνται τη στρατιωτικοποίηση, άλλοι έχουν βρεθεί στο μέτωπο και δεν θέλουν πλέον να πολεμήσουν. «Λαμβάνουμε πολλές αναφορές για το χάος που επικρατεί στο μέτωπο: μερικές φορές κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται οι διοικητές. Κάποιοι λένε ότι απλώς εγκαταλείφθηκαν στο πεδίο, χωρίς καμία καθοδήγηση. Λέγεται ότι κανείς δεν διδάσκει τίποτα στους νεοσύλλεκτους, ότι η εκπαίδευση συνίσταται μόνο στη σκόπευση για μια μόνο φορά με ένα πολυβόλο», λέει ο Σβέρντλιν.

Ειδικά το περασμένο φθινόπωρο, όταν ξεκίνησε η κινητοποίηση, πολλοί δημοσίευσαν βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσηςγια τα στρατόπεδα εκπαίδευσης και τις συνθήκες στο μέτωπο. Ο 46χρονος Ρώσος Ιγκόρ Σάντζιεβ, που ζει πλέον στο Καζακστάν, μιλά επωνύμως στην DW - θέλει να γίνει γνωστή η ιστορία του.

«Η ρουλέτα που λέγεται πόλεμος»

Το περασμένο φθινόπωρο ο Ιγκόρ κλήθηκε να παρουσιαστεί στον στρατό, υποτίθεται για να ελέγξει τα προσωπικά του δεδομένα. Ωστόσο όταν εμφανίζεται στο γραφείο, τον ετοιμάζουν κατευθείαν για στράτευση. Το ίδιο βράδυ θα τον πήγαιναν σε στρατόπεδο εκπαίδευσης και λίγες εβδομάδες αργότερα θα πήγαινε στο μέτωπο.

Νιώθοντας ότι έχει πέσει σε παγίδα, ο Ιγκόρ αποφασίζει να φύγει: «Ήταν όλα ή τίποτα. Σκέφτηκα: είτε θα πάω στη φυλακή για πολλά χρόνια επειδή έφυγα από τη στρατιωτική μονάδα, είτε θα πεθάνω κάπου στην Ουκρανία. Θα προτιμούσα να πάω φυλακή. Δεν θέλω να διακινδυνεύσω τη ζωή μου, ούτε να συμμετάσχω στον πόλεμο, τη ρουλέτα που οργανώνει ο πρόεδρος Πούτιν».

Πολλοί από όσους στρατεύθηκαν ήταν οικογενειάρχες. Πολλοί που προσφέρθηκαν εθελοντικά περίμεναν καλούς μισθούς, ειδικά άνδρες από φτωχότερες περιοχές. Όπως λέει ο Ιγκόρ, «οι οικονομικοί μας πόροι είναι περιορισμένοι και οι μισθοί δεν πληρώνονται. Ο πόλεμος είναι για πολλούς η μόνη ευκαιρία να αυξήσουν το εισόδημά τους».

Το Καζακστάν είναι το δεύτερο καταφύγιο του Ιγκόρ. Πρώτα βρέθηκε στη Λευκορωσία, όπου όμως συνελήφθη από την αστυνομία και έπρεπε να επιστρέψει στο στρατόπεδο εκπαίδευσης. Μετά διέφυγε πάλι, αυτή τη φορά στο Καζακστάν. Εκεί υπέβαλε αίτηση ασύλου, η οποία απορρίφθηκε, διότι η υπόθεσή του δεν πληροί τα κριτήρια για το καθεστώς του πρόσφυγα. Επιπλέον καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης έξι μηνών με αναστολή για παράνομη διέλευση των συνόρων. Τώρα απειλείται με απέλαση στη Ρωσία.

«Πόλεμος ή φυλακή»

Ο Ντένις Ζιβάγκο, αναπληρωτής διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Καζακστάν, λέει στην DW πως περισσότεροι από είκοσι Ρώσοι περίμεναν να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου τους: «Αυτοί οι άνθρωποι δεν διέσχισαν παράνομα τα σύνορα. Βρίσκονται στο Καζακστάν απολύτως νόμιμα, αλλά μερικοί καταζητούνται (στη Ρωσία), ενώ σε άλλους έχει απαγορευτεί να εγκαταλείψουν τη χώρα. Προσπαθούν να βρουν άλλους τρόπους για να φτάσουν σε τρίτες χώρες».

Ο Ιγκόρ δεν έχει αυταπάτες για το μέλλον του: «Δύο πράγματα με περιμένουν: είτε η φυλακή είτε ο πόλεμος στην Ουκρανία». Το μέλλον του νεαρού Νικίτα στη Γεωργία είναι επίσης αβέβαιο. Επιπλέον, ο Νικίτα αισθάνεται ανασφαλής εκεί, επειδή «ακόμη κι εδώ εξακολουθώ να φοβάμαι το ρωσικό κράτος. Μερικές φορές έχω εφιάλτες όπου το παλιό μου αφεντικό έρχεται και χτυπάει την πόρτα και λέει: "Έλα μαζί μου, σε βρήκα”.» Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο Ιγκόρ και ο Νικίτα θέλουν να προσπαθήσουν να μείνουν στο εξωτερικό. Για όσο μπορέσουν.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς