«Σιτοβολώνα της Σοβιετικής Ένωσης» αποκαλούσαν κάποτε την Ουκρανία. Την «πράσινη Ουκρανία» εξυμνούν λαϊκά τραγούδια της περιοχής. Όμως, μετά τη ρωσική επίθεση στις εύφορες περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας και το αργότερο μετά τον ρωσικό αποκλεισμό των λιμανιών στη Μαύρη Θάλασσα, η αγροτική οικονομία της χώρας οδηγείται στα πρόθυρα κατάρρευσης. Οι συνέπειες μπορεί να είναι ανεπανόρθωτες για την ίδια την Ουκρανία, αλλά και για δεκάδες άλλες χώρες, ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές σιτηρών από την Ουκρανία.

Μιλώντας στην Deutsche Welle ο πρώην Επίτροπος Γεωργίας της ΕΕ και πρώην πρωθυπουργός της Ρουμανίας, Ντάτσιαν Τσιόλος, εξηγεί τις πολλές και διαφορετικές πτυχές του προβλήματος. «Υπάρχουν δύο διαφορετικά ζητήματα», επισημαίνει. «Το πρώτο είναι η διατροφική επάρκεια για τους ίδιους τους Ουκρανούς, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχουν πληγεί από τον πόλεμο. Το δεύτερο και ίσως μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι εξαγωγές. Η Ουκρανία, αλλά και η Ρωσία, είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών παγκοσμίως. Τουλάχιστον 50 χώρες εξαρτώνται από τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών. Ένα επιπλέον ζήτημα είναι ότι και οι Ουκρανοί αγρότες πρέπει να πουλήσουν τη φετινή παραγωγή, ώστε να έχουν επαρκή αποθηκευτικό χώρο για την επόμενη σοδειά. Και φυσικά χρειάζονται τα φετινά έσοδα, για να επανεπενδύσουν στην παραγωγή το φθινόπωρο». 

Απευθείας αγορές από τον παραγωγό;

Ο πρώην Επίτροπος προειδοποιεί ότι το «φρένο» στις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών μπορεί να πυροδοτήσει διεθνή επισιτιστική κρίση, ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή και στην υποσαχάρια Αφρική, η οποία με τη σειρά της θα ενισχύσει σημαντικά τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Τι μπορεί να κάνει η ΕΕ για να αποτρέψει τα χειρότερα; Ο Ντάτσιαν Τσιόλος εκτιμά ότι ο ρόλος της ΕΕ είναι κομβικός, όχι μόνο για να διασφαλίσει επαρκείς πόρους για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά και για να αναζητήσει εναλλακτικά δρομολόγια μεταφοράς των σιτηρών. «Από τη στιγμή που οι ρωσικές δυνάμεις έχουν αποκλείσει τα λιμάνια της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα, θα πρέπει να βρούμε εναλλακτικές λύσεις», λέει. «Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε λιμάνια της Ρουμανίας στη Μαύρη Θάλασσα ή της Πολωνίας στη Βαλτική Θάλασσα».

Αγρονόμος μηχανικός στο επάγγελμα και ευρωβουλευτής σήμερα της πολιτικής ομάδας των Φιλελευθέρων (Renew Europe), ο Ντάτσιαν Τσιόλος προτείνει μία πρωτότυπη λύση: Η ίδια η ΕΕ θα μπορούσε να αγοράσει σημαντικά αποθέματα τροφίμων απευθείας από τους Ουκρανούς παραγωγούς. «Ούτως ή άλλως η Κομισιόν και τα κράτη-μέλη είναι από τους μεγαλύτερους χρηματοδότες ανθρωπιστικής βοήθειας για την Ουκρανία», εξηγεί ο πρώην Επίτροπος στην Deutsche Welle. «Συνήθως χρησιμοποιούμε ιδιώτες ή διεθνείς οργανισμούς ως μεσάζοντες, δεν αγοράζουμε απευθείας από τον παραγωγό στην Ουκρανία. Θα μπορούσαμε όμως να συνάψουμε μία συμφωνία συνεργασίας με το World Food Programme των Ηνωμένων Εθνών, για παράδειγμα, ώστε να αγοράζουμε εμείς σιτηρά στην Ουκρανία και στη συνέχεια να τα μοιράζουμε στις χώρες που έχουν ανάγκη, ιδιαίτερα στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή».

Και η Ουκρανία εξαρτάται από τις εξαγωγές

Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν τουλάχιστον να βοηθηθούν άμεσα οι Ουκρανοί αγρότες, για να προγραμματίσουν την επόμενη χρονιά, όσο μπορούν. Άλλωστε και η ίδια η ουκρανική οικονομία, τονίζει ο Ντάτσιαν Τσιόλος, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές. Σήμερα ο διατροφικός τομέας αποτελεί το 20% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας. Τουλάχιστον ένας στους πέντε Ουκρανούς εργάζεται στον πρωτογενή τομέα. Ουκρανία και Ρωσία συνεισφέρουν το 30% της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών και το 50% της συνολικής παραγωγής ηλιέλαιου.

Όσο για την ευρωπαϊκή προοπτική της Ουκρανίας, ο πρώην Επίτροπος λέει ότι υποστηρίζει την ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, επισημαίνει, «για να είμαστε ρεαλιστές, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια μέχρι να αρχίσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Θα χρειαστεί να αναπροσαρμόσουμε την Κοινή Αγροτική Πολιτική για την Ουκρανία. Μιλάμε για μία χώρα 44 εκατομμυρίων με δυνατότητες παραγωγής σιτηρών μεγαλύτερες από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Προς το παρόν, πάντως, μπορούμε να συμφωνήσουμε σε μία εταιρική σχέση για τη διασφάλιση επαρκούς ποσότητας τροφίμων. Η Ουκρανία είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τροφίμων, ενώ εμείς είμαστε από τους μεγαλύτερους χρηματοδότες επισιτιστικής βοήθειας».

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο