Το σκάνδαλο της Oxfam δεν ήταν μεμονωμένη περίπτωση. Και άλλες ΜΚΟ καταγράφουν περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. Εκτός από την Αϊτή παρόμοιες συμπεριφορές έχουν καταγραφεί στο Τσαντ και στο Νότιο Σουδάν. Σύμφωνα μάλιστα με το Γερμανικό Ινστιτούτο Κοινωνικών Υποθέσεων υπάρχουν και καταγγελίες για σεξουαλική εκμετάλλευση ή κακοποίηση από συνεργάτες ορισμένων ΜΚΟ. Μόνο για το 2017 οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα» έχουν αποκαλύψει 24 περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης ή παρενόχλησης. Αλλά και η οργάνωση International rescue Committee (IRC) κάνει λόγο για τρία περιστατικά στη Δημοκρατία του Κονγκό.

Πρόσφατες είναι και οι μνήμες από την πρώην Γιουγκοσλαβία, όταν πολλοί κυανόκρανοι, αλλά και συνεργάτες ΜΚΟ, ήταν συχνοί επισκέπτες στους οίκους ανοχής. Κάποιοι έλεγαν μάλιστα ότι είχε στηθεί ολόκληρη βιομηχανία του σεξ στην περιοχή, ενώ δεν έλειπαν και περιστατικά εξαναγκασμού στην πορνεία. Ήδη την εποχή εκείνη η γερμανική οργάνωση Medica Mondiale για τα δικαιώματα των γυναικών προσπαθούσε να βοηθήσει κακοποιημένες γυναίκες στη Βοσνία. Όπως λέει η Άρα Στίλαου, επικεφαλής των διεθνών προγραμμάτων της οργάνωσης με έδρα στην Κολωνία, «κάποιες γυναίκες προσπαθούν απλώς να επιβιώσουν. Κρατική ή κοινωνική μέριμνα δεν υπάρχει. Ο πόλεμος και η κρίση καταστρέφει ή αποδυναμώνει και τους οικογενειακούς δεσμούς. Αυτές οι γυναίκες αναγκάζονται να εξασφαλίσουν ένα έσοδο με κάθε τρόπο, για να ξεφύγουν από την οικονομική εξαθλίωση…».

Ο πειρασμός της  εξουσίας

Φυσικά δεν είναι αυτός ο κανόνας. Οι περισσότεροι συνεργάτες των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται σε εστίες κρίσης αντιλαμβάνονται τον ρόλο και τις ευθύνες τους, ενώ έχουν και ψυχολογική υποστήριξη, αν χρειαστεί. Αλλά εκ των πραγμάτων δημιουργείται ένα κενό εξουσίας ανάμεσα σε εκείνον που λαμβάνει βοήθεια και σε εκείνον που την παρέχει. «Οι συνεργάτες μίας ΜΚΟ μπορούν να αποφασίσουν σε ποιόν θα χορηγήσουν βοήθεια και σε ποιόν όχι και φυσικά αυτό προκαλεί ερωτήματα και πειρασμούς» λέει ο Μπούρκχαρντ Βίλκε, επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Κοινωνικών Υποθέσεων.

Οι ίδιες οι ΜΚΟ προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το ζήτημα με τον κατάλληλο κώδικα δεοντολογίας. Αλλά αυτό δεν αρκεί, όπως άλλωστε αποδεικνύει η υπόθεση Oxfam.  Για την Άρα Στίλαου «πρέπει να ξεκαθαριστεί από την αρχή ότι μία τέτοια συμπεριφορά δεν είναι ούτε πταίσμα ούτε αμιγώς ιδιωτική υπόθεση του καθενός. Η οργάνωση δεν θα πρέπει να το ανέχεται». Άλλωστε παρόμοιες συμπεριφορές βλάπτουν και τις ίδιες τις οργανώσεις, οι οποίες δεν χρηματοδοτούνται μόνο από κρατικές επιχορηγήσεις, αλλά και από δωρεές ιδιωτών. Οι οποίοι θέλουν να γνωρίζουν ότι τα χρήματα που δίνουν πηγαίνουν εκεί που πρέπει. Σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσει το πρόβλημα το Γερμανικό Ινστιτούτο Κοινωνικών Υποθέσεων επινόησε ένα σύστημα πιστοποίησης των ΜΚΟ με κριτήρια τη «διαφάνεια» και την «ηθική ευθύνη» που επιδεικνύουν.

Αυστηρά ιδιωτική υπόθεση;

«Δεν μπορείς τόσο εύκολα να αποκαλείς πόρνες τις γυναίκες που εκβιάζονται και εξωθούνται στο σεξ, για να εξασφαλίσουν λίγη τροφή ή για να πάρουν μία βίζα, για παράδειγμα» λέει η Άρα Στίλαου. Η ίδια θυμάται ότι παλαιότερα, όταν είχε συζητήσει το ευαίσθητο αυτό θέμα με ηγετικό στέλεχος μίας γερμανικής ΜΚΟ, εκείνος της απάντησε: «Τι να κάνω; Δεν πάω να δω τι κάνει ο άλλος κάτω απ' τα σεντόνια του…» Υπονοώντας προφανώς ότι πρόκειται για ιδιωτική υπόθεση. «Κάποιοι φαντάζονται ότι υπάρχουν πόρνες που ασκούν αυτό το επάγγελμα και μπορεί να προστατεύουν κιόλας τις άλλες γυναίκες από σεξουαλικές επιθέσεις. Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική…» λέει η συνεργάτης της Medica Mondiale.

Βέρα Κερν, Γιάννης Παπαδημητρίου