Με έντονο φόβο και αίσθημα αβεβαιότητας, οι εθνοτικές μειονότητες στη Συρία καλούνται να βρουν νέες ισορροπίες και τη δική τους θέση στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται μετά την απότομη κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ. Παρότι οι τζιχαντιστές αντάρτες, που προέρχονται από τη σουνιτική πλειοψηφία, δηλώνουν ότι θα σεβαστούν όλους τους πολίτες της χώρας, ανεξαρτήτως καταγωγής, θρησκείας και γλώσσας, πληθαίνουν οι αναφορές για μαζικές μετακινήσεις Αλεβιτών υποστηρικτών του παλαιού καθεστώτος για να βρουν καταφύγιο στις ρωσικές ναυτικές βάσεις είτε στον γειτονικό Λίβανο. Συγχρόνως, οι Κούρδοι της βόρειας Συρίας είναι ήδη έτοιμοι να αντιμετωπίσουν τις δυνάμεις της, κυρίαρχης πλέον, οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS).

Ωστόσο, στη νότια Συρία, στα εδάφη που συνορεύουν με τα Υψώματα του Γκολάν που ελέγχει το Ισραήλ και στην επαρχία Σουέιντα, κοιτίδα της εθνοτικής-θρησκευτικής κοινότητας των Δρούζων, η εικόνα είναι διαφορετική. Εκεί, οι τζιχαντιστές της HTS είτε δεν πρόλαβαν είτε επέλεξαν να μην φτάσουν, παρά το ‘κενό εξουσίας’ που δημιουργήθηκε, όταν κατέστη σαφές ότι το καθεστώς Άσαντ κατέρρευσε. Τα άδεια διοικητικά γραφεία, τα στρατιωτικά φυλάκια και τα αστυνομικά τμήματα του ‘παλαιού καθεστώτος’ στη Σουέιντα καταλήφθηκαν αμέσως από ντόπιους ένοπλους Δρούζους πολιτοφύλακες. Την ίδια στιγμή, ο ισραηλινός στρατός προωθείτο σε ολόκληρη τη νεκρή ζώνη των Υψωμάτων του Γκολάν και μετέπειτα άρχισε και εκείνος να καταλαμβάνει αμαχητί το ένα μετά το άλλο εγκαταλελειμμένα φυλάκια του τακτικού συριακού στρατού. Σήμερα το Ισραήλ ελέγχει συριακά εδάφη πέραν της νεκρής ζώνης, φτάνοντας μέχρι τις παρυφές της de facto δρουζικής ελεγχόμενης επαρχίας Σουέιντα, ενώ παράλληλα ελέγχει πλήρως τη μεθόριο Συρίας-νοτίου Λιβάνου, με τα ισραηλινά τεθωρακισμένα να απέχουν μόλις 12 χιλιόμετρα από τα νότια περίχωρα της Δαμασκού. Σε όλες αυτές τις περιοχές, οι δρουζικές κωμοπόλεις και χωριά όχι μόνο δεν προβάλλουν αντίσταση, αλλά παραδίδουν οικειοθελώς τον οπλισμό τους στους Ισραηλινούς, όπως μεταδίδει ο τηλεοπτικός σταθμός Surya TV, που εκφράζει τις θέσεις της HTS. Μάλιστα, εντύπωση προκάλεσε η δια βοής απόφαση της λαϊκής συνέλευσης του συριακού-δρουζικού χωριού Χάντερ, λίγα χιλιόμετρα πέρα από την νεκρή ζώνη, που ζήτησε να υπαχθεί στον ισραηλινό δήμο της δρουζικής κωμόπολης Ματζντ-Αλ-Σαμς, επιδιώκοντας, ούτε λίγο ούτε πολύ, την προσάρτησή του στο Ισραήλ.

Τακτική επιβίωσης ή «υπηρέτες πολλών αφεντάδων»;

Η στάση των Δρούζων δεν είναι ανεξήγητη. Κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου, οι τοπικοί Σεΐχηδες/δημογέροντές τους αποφάσισαν να τηρήσουν αποστάσεις ασφαλείας έναντι των αντιμαχομένων παρατάξεων, επιδεικνύοντας φιλική ουδετερότητα προς το καθεστώς Άσαντ. Επρόκειτο για μία συνειδητή επιλογή αυτοσυντήρησης, που ανέκαθεν εφάρμοζαν ανά τους αιώνες στην περιοχή και η οποία συνοψίζεται με την εξής απλή φράση: «Εάν η κοινότητα θέλει να επιβιώσει, οφείλει να βρίσκεται στο πλευρό του δυνατού». Για παράδειγμα, η κοινότητα των Δρούζων του Λιβάνου φροντίζει τα σημαίνοντα μέλη της να βρίσκονται σε δημόσιες θέσεις-κλειδιά, όσο το δυνατόν εγγύτερες στην εξουσία, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες που τους παρέχει το ιδιότυπο θεσμικό περιβάλλον, που προάγει τον Λιβανικό Κοινοτισμό. Οι Δρούζοι του Ισραήλ εντάχθηκαν πλήρως στις τάξεις του στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας, ενώ οι εκλεγμένοι Δρούζοι δήμαρχοι είναι πλήρως ενταγμένοι σε αμιγώς εβραϊκά κόμματα εξουσίας. Οι Δρούζοι της Ιορδανίας, παρότι δεν αναγνωρίζονται ως διακριτή κοινότητα, ψηφίζουν στοχευμένα ώστε να εξασφαλίζεται η εκπροσώπηση της κοινότητάς τους στο εθνικό κοινοβούλιο, ενώ, παράλληλα, ομοεθνείς τους ανελίχθηκαν στις τάξεις του στρατού, με αποκορύφωμα, το 2022, να μετέχει ένας Δρούζος υπουργός στο κλειστό κυβερνητικό συμβούλιο ασφάλειας και άμυνας. Όσο για τους Δρούζους της Συρίας, επί καθεστώτος Χάφεζ Αλ-Άσαντ, συμμετείχαν ενεργά στα όργανα του τότε πανίσχυρου κόμματος Μπάαθ, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, θεωρώντας ότι έτσι προστατεύεται καλύτερα η ιδιαίτερη εθνοτική και θρησκευτική τους ταυτότητα.

Παρότι διάσπαρτοι σε τέσσερεις χώρες και σε περιοχή που διακρίνεται για την πολιτική της αστάθεια, οι τοπικοί Δρούζοι Σεΐχηδες ανέκαθεν κατάφερναν να διατηρούν ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας μεταξύ τους, συντονίζοντας τις κινήσεις και τις επιλογές τους στις χώρες που ήταν εγκατεστημένοι, τόσο σε περιόδους ηρεμίας, όσο και σε εποχές πολέμου, όπως η σημερινή.

Έντονη κινητικότητα για την «επόμενη μέρα» των Δρούζων της Συρίας

Προτού καν συμπληρωθούν δύο εικοσιτετράωρα αφότου ο ισραηλινός στρατός άρχισε να προελαύνει στη νότια Συρία, οι Δρούζοι της επαρχίας Σουέιντε πρόλαβαν να επικοινωνήσουν με τον ηγέτη των Δρούζων του Ισραήλ, Μουάφακ Ταρίφ. Καλά πληροφορημένες ισραηλινές πηγές, μιλώντας στην DW αποκάλυψαν ότι ο Ταρίφ, αφού συναντήθηκε με τον υποστράτηγο, Σλόμι Μπίντερ, ανώτατο αξιωματούχο των μυστικών υπηρεσιών του ισραηλινού στρατού, μετέβη ευθύς αμέσως στο Άμπου Ντάμπι, όπου συναντήθηκε με τον Πρόεδρο των Εμιράτων, Μοχάμαντ Μπιν Ζάγιεντ, μεταφέροντάς του το αίτημα των ομοεθνών του στη Συρία, προκειμένου τα ΗΑΕ σε συνεργασία με το Ισραήλ να συνεργαστούν, ώστε οι Δρούζοι της Συρίας να αποκτήσουν είτε καθεστώς ευρείας αυτονομίας είτε ακόμα και κρατική ανεξαρτησία. Επισφράγισμα αυτής της κινητικότητας αποτέλεσε η κατ’ ιδίαν συνάντηση στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας μεταξύ του Μουάφακ Ταρίφ και του ισραηλινού πρωθυπουργού, Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος δήλωσε, μετά το πέρας της, ότι «ο παράγοντας των Δρούζων αποτελεί πυλώνα σταθερότητας για τη Συρία». Με άλλα λόγια, είναι πλέον σαφές ότι η ισραηλινή προέλαση στα συριακά εδάφη δεν στοχεύει μόνο στο να απομακρύνει τους τζιχαντιστές αντάρτες από τις μεθοριακές ισραηλινές πόλεις. Στοχεύει παράλληλα στο να προστατεύσει και τους Δρούζους της νότιας Συρίας από τον ίδιο ακριβώς κίνδυνο.

Πρόκριμα για τις υπόλοιπες μειονότητες της Συρίας

Αναμφίβολα, είναι πολύ νωρίς να εκτιμηθεί ποια μορφή διακυβέρνησης θα εφαρμοστεί ως προς το ζήτημα των Δρούζων της Συρίας, τη στιγμή μάλιστα, που η υπόλοιπη χώρα συνεχίζει να διανύει περίοδο βαθύτατης ανασφάλειας. Ωστόσο, η λύση που εν τέλει θα επιλεγεί για την περίπτωση των Δρούζων θα χρησιμεύσει είτε ως πρόκριμα είτε ως παράδειγμα προς αποφυγή για τις υπόλοιπες μειονότητες στη Συρία, που και εκείνες θα κληθούν, αργά ή γρήγορα, να επιλέξουν πώς επιθυμούν να διαμορφωθεί το δικό τους μέλλον – και με ποιον τρόπο θα θελήσουν να το διεκδικήσουν.