Η 31η Αυγούστου 1917 ήταν μια μέρα που σημάδεψε την παγκόσμια ιστορία. Τα χαράματα εκείνης της μέρας έμελλε να ξεκινήσει η τρίτη μάχη της Υπρ (ή μάχη του Πασεντέλε) μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων και της Γερμανίας που οδήγησε σε μια από τις πλέον αποτρόπαιες σελίδες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Στο νεκροταφείο Tyne Cot, όπου είναι θαμμένοι πεσόντες του στρατού της βρετανικής Κοινοπολιτείας, λευκές σημαίες και κόκκινες παπαρούνες καλύπτουν αυτές τις μέρες τους τάφους. Για την επέτειο των 100 χρόνων έχουν ταξιδέψει στην Υπρ και απόγονοι των πεσόντων, όπως ο βρετανός Τζέισον Μάντεϊ, που έχασε στη μάχη της Υπρ τον θείο του. Σχεδόν 4000 ήταν οι συγγενείς των πεσόντων που ήταν παρόντες στις τελετές μνήμης την Πέμπτη. Ταξίδεψαν στο Βέλγιο από τη Μ. Βρετανία, την Αυστραλία, τον Καναδά και τη Ν. Αφρική. Οι μνήμες του πολέμου έχουν περάσει από γενιά σε γενιά.

Τη μοιραία ημέρα του 1917 έβρεχε. Οι τάφροι είχαν γεμίσει με νερό. Μετά τη μάχη η περιοχή έμοιαζε με μια αχανή βομβαρδισμένη έρημο λάσπης. Οι συμμαχικές δυνάμεις τελικά κατάφεραν να κερδίσουν μόλις μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα εδάφους. Ωστόσο την ημέρα εκείνη σκοτώθηκαν μέσα στις λάσπες της Φλάνδρας δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες εκατέρωθεν.

Το δίδαγμα της ιστορίας και η Ευρώπη

Η μάχη αυτή έχει μείνει στην ιστορία σαν έναν σύμβολο κατά του παραλογισμού του πολέμου, ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γερμανός υπ. Εξωτερικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ που ήταν παρών στις τελετές μνήμης. «Στο σημείο αυτό νέοι άνθρωποι από όλο τον κόσμο έχασαν τη ζωή τους στο πλευρό της Μ. Βρετανίας. Για το λόγο αυτό προξενεί ακόμη έκπληξη που εμείς ως Γερμανοί προσκαλούμαστε σε αντίστοιχες εκδηλώσεις», είπε ο ίδιος χαρακτηριστικά. Μαζί με τη βασίλισσα Ματθίλδη του Βελγίου ο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ κατέθεσε ένα λευκό στεφάνι στον τάφο άγνωστου γερμανού στρατιώτη. Για τον Γερμανό υπουργό η μάχη της Υπρ, μια από τις πιο αιματηρές μάχες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, είναι μια υπενθύμιση προς τον σύγχρονο κόσμο. «Πρόκειται πρωτίστως για μια υπενθύμιση για το ποιο πρέπει να είναι το δίδαγμα μετά από μια τέτοια μαζική δολοφονία. Το δίδαγμα αυτό ονομάζεται Ευρώπη», ανέφερε ο Ζ. Γκάμπριελ.

Παρούσα ήταν και η βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι, σε μια κομβική συγκυρία για τη χώρα της, με Brexit να έχει ταράξει τα άλλοτε ήσυχα νερά της ΕΕ. Στις τελετές μνήμης παρέστη και ο διάδοχος του βρετανικού θρόνου, πρίγκηπας Κάρολος, ο οποίος αναφέρθηκε στη χρήση χημικών ουσιών στη μάχη της Υπρ, γεγονός που επέτεινε ακόμη περισσότερο τη θηριωδία. Μάλιστα η σκληρότητα και βαναυσότητα της μάχης ήταν αντιστρόφως ανάλογες με τα αποτελέσματα που επέφερε τελικά η μάχη αυτή για την έκβαση του πολέμου. Τα λιγοστά εδάφη που κατέκτησαν οι Σύμμαχοι το 1917 στην περιοχή αυτή, τα έχασαν μόλις έναν χρόνο αργότερα, σημειώνει η βρετανίδα ιστορικός Σαρλότ Τσίζικ, που βρέθηκε επίσης την Πέμπτη στο νεκροταφείο της Κοινοπολιτείας στην Υπρ.

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος σημάδεψε ανεξίτηλα τη βρετανική ιστορία

Η Σαρλότ Τσίζικ συλλέγει ιστορικές μαρτυρίες απογόνων των πεσόντων της ιστορικής μάχης για λογαριασμό του Αυτοκρατορικού Στρατιωτικού Μουσείου του Λονδίνου. Σε αντίθεση με τη Γερμανία, στη Μ. Βρετανία ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι εκείνος που χαράχτηκε ανεξίτηλα στη συλλογική ιστορική μνήμη. «Προκάλεσε μια τεράστια αναταραχή, ήταν μια καμπή στην ιστορία. Όλα ήταν τόσο διαφορετικά από ό,τι πριν. Για πρώτη φορά ολόκληρο το βρετανικό έθνος είχε εμπλακεί σε έναν τέτοιον πόλεμο», αναφέρει η βρετανίδα ιστορικός.

Μέχρι σήμερα, κάθε χρόνο, οι κάτοιοι της περιοχής είθισται να κρατούν ή να φορούν κόκκινες παπαρούνες. Ήταν τα πρώτα λουλούδια που άνθισαν στο πεδίο μάχης. Έτσι και ο Βιμ και ο Πάτρικ, μέλη μιας βελγικής ερασιτεχνικής θεατρικής ομάδας που αναπαριστούν τα γεγονότα της μάχης της Υπρ στους χώρους του Στρατιωτικού Μουσείου στην κοντινή φλαμανδική πόλη του Ζόνεμπεκε. Όπως λένε οι ίδιοι η ευρύτερη περιοχή σήμερα δεν θυμίζει σε τίποτα με το σκοτεινό παρελθόν. Εκεί που μαίνονταν κάποτε μάχες και κείτονταν νεκροί σήμερα υπάρχουν σπίτια, δρόμοι, δέντρα. «Τίποτα εδώ δεν είναι παλαιότερο από 100 χρόνια», επισημαίνει ο Πάτρικ.

Οι φετινοί εορτασμοί αποκτούν τέλος επιπρόσθετη αξία και για έναν ακόμη λόγο. Το Βέλγιο φιλοξενεί την καρδιά των ευρωπαϊκών θεσμών. Η Μεγάλη Βρετανία παλεύει εδώ και ένα χρόνο με το Brexit. Η μάχη της Υπρ όμως είναι εδώ για να θυμίσει σε όλους την κοινή ιστορία τους. Και περισσότερο από ποτέ άλλοτε να υπογραμμίσει τη σημασία της κοινής και ειρηνικής συνύπαρξης των λαών της Ευρώπης.

Μπερντ Ρίγκερτ / Δήμητρα Κυρανούδη