Ήταν δραματικές μέρες για το Παρίσι. Πριν από 150 χρόνια οι Παριζιάνοι αντιτάχθηκαν με πολιτοφυλακές στην εξουσία του αστού προέδρου της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας Αδόλφου Θιέρσου. Η εξέγερση της 18ης Μαρτίου του 1871 δεν είχε προετοιμαστεί από καιρό, ξεκίνησε και εξαπλώθηκε σε μεγάλο βαθμό αυθόρμητα. Αφορμή στάθηκε μια ριψοκίνδυνη επιλογή της γαλλικής κυβέρνησης: Μετά την ήττα της Γαλλίας στον γαλλοπρωσικό πόλεμο θέλησε να διασφαλίσει τα κανόνια, τα οποία βρίσκονταν στην περιοχή της Μονμάρτρης στο βόρειο τμήμα του Παρισιού, για να μην πέσουν στα χέρια των εργατών.

Οι ταραχές εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλο το Παρίσι. Ο Αδόλφος Θιέρσος αναγκάστηκε να καταφύγει στις Βερσαλλίες. Στους δρόμους του Παρισιού ηχούσε το σύνθημα: «Vive la République! Vive la Commune! («Ζήτω η Δημοκρατία! Ζήτω η Κομμούνα!)». Η επονομαζόμενη Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς (ένα είδος πολιτοφυλακής) κατέλαβε το δημαρχείο. Η Παρισινή Κομμούνα ανακηρύχθηκε στα τέλη Μαρτίου και θεωρήθηκε η πρώτη προσπάθεια πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης εργατών και ριζοσπαστικοποιημένων πολιτών.

Επαναστατικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των εργατών

Ο Καρλ Μαρξ παρακολουθούσε στενά τις εξελίξεις και χαρακτήρισε την Παρισινή Κομμούνα «κυβέρνηση της εργατικής τάξης». Σύμβολο της Κομμούνας ήταν η κόκκινη σημαία - η γαλλική τρικολόρ απορρίφθηκε ως σύμβολο των αστών. Η Παρισινή Κομμούνα αποτέλεσε ένα νέο κοινωνικοπολιτικό χώρο και συνδέθηκε με έναν μύθο, που διατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στις βασικές μεταρρυθμίσεις της Κομμούνας συγκαταλέγεται ο διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας, η απαγόρευση της νυχτερινής εργασίας για τους αρτοποιούς ή η δωρεάν εγκύκλια εκπαίδευση.

Με αφορμή την επέτειο των 150 χρόνων, το Παρίσι θυμάται τις ημέρες της Παρισινής Κομμούνας, που συντάραξαν τον κόσμο της εποχής. Εξαιτίας της πανδημίας και των αυστηρών περιορισμών ορισμένα από τα αφιερώματα και τις προγραμματισμένες εκθέσεις θα γίνουν σε υπαίθριους χώρους. Στο ιστορικό δημαρχείο του Παρισιού η σοσιαλίστρια δήμαρχος Αν Ινταλγκό παρουσιάζει πτυχές της Παρισινής Κομμούνας κάνοντας μια θετική αποτίμηση. Σύμφωνα με την αντιδήμαρχο Παρισιού Λορένς Πατρίς, που είναι υπεύθυνη για τις επετειακές εκδηλώσεις, θεμελιώδη προτάγματα της Παρισινής Κομμούνας, όπως η ισότητα ανδρών και γυναικών ή τα δικαιώματα των αλλοδαπών, παραμένουν μέχρι σήμερα επίκαιρα. Η αντιδήμαρχος Παρισιού καθιστά σαφές ότι η διαχείριση της κληρονομιάς ενός αιματηρού εμφυλίου κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι. Κι όπως λέει, η ιστορική μνήμη της Παρισινής Κομμούνας δεν σημαίνει ότι η βία από όλες τις πλευρές αποσιωπάται. «Πολλοί Κομμουνάροι μετά από 72 μέρες πλήρωσαν την επανάσταση με την ίδια τους τη ζωή και εκτελέστηκαν» αναφέρει η Λορένς Πατρίς.

«Ματωμένη Βδομάδα»

Την εβδομάδα των βίαιων συγκρούσεων μεταξύ 21 και 28 Μαΐου 1871, που έχει μείνει στην ιστορία ως «Ματωμένη Βδομάδα» (La semaine sanglante), στρατιώτες των κυβερνητικών δυνάμεων πυροβολούσαν ανεξέλεγκτα κατά αθώων ανδρών, γυναικών και παιδιών. Από την πλευρά τους οι Κομμουνάροι σκότωσαν ομήρους και πυρπόλησαν ιστορικά κτήρια όπως το Ανάκτορο του Κεραμεικού (Tuileries) ή το δημαρχείο. 147 Κομμουνάροι εκτελέστηκαν στο νεκροταφείο Père Lachaise στα ανατολικά του Παρισιού, όπου μπορεί κανείς να δει μέχρι σήμερα τον Τοίχο των Κομμουνάρων. Σύμφωνα με στοιχεία του δήμου Παρισιού την περίοδο εκείνη περίπου 20.000 Κομμουνάροι υπήρξαν θύματα. Χιλιάδες καταδικασμένοι εξορίστηκαν στη Νέα Καληδονία. Ανάμεσά τους και η αναρχική Γαλλίδα ποιήτρια, συγγραφέας και πολιτικός Λουίζ Μισέλ.

Ένα άλλο ιστορικό ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσο θα είχε υπάρξει η Παρισινή Κομμούνα αν δεν είχε προηγηθεί ο γαλλοπρωσικός πόλεμος. «Η ιδέα της Κομμούνας προϋπήρχε» αναφέρει ο ιστορικός Ουγκό Ρουσέλ. Απλώς ο πόλεμος διευκόλυνε την εμφάνισή της. «Οι πόλεμοι οδηγούν συχνά σε εμφυλίους» σημειώνει ο Γάλλος ιστορικός. Αυτό ακριβώς ήταν και το πνεύμα του Ότο φον Μπίσμαρκ, ότι οι Γάλλοι θα αφεθούν να πολεμούν μεταξύ τους. Στη συνθήκη Ειρήνης της Φρανκφούρτης στις 10 Μαΐου 1871 το νεοϊδρυθέν Γερμανικό Ράιχ κατάφερε να κεφαλαιοποίησει στο έπακρον τη νίκη του επί της Γαλλίας, η οποία αναγκάστηκε να παραδώσει τμήματα της Αλσατίας και της Λοραίνης και να καταβάλει πολεμική αποζημίωση ύψους πέντε δισεκατομμυρίων γαλλικών φράγκων.

Κρίστιαν Μπέμερ, dpa

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη