Καθώς έπεφταν οι πρώτες χειροβομβίδες στην σερβική πόλη Κνιν, ο Σάβο Στρόμπατς ήταν ακόμη ξαπλωμένος στο κρεβάτι του. Αμέσως όμως κατάλαβε τι γινόταν έξω. Είχαν έρθει οι Κροάτες. «Κοίταξα δειλά έξω από το παράθυρο. Σε όλη την πόλη σημειώνονταν εκρήξεις. ‘Ηταν σαν χαλάζι... ένα χαλάζι από σπίθες. Το πυροβολικό σφυροκοπούσε αδιακρίτως», θυμάται ο Στρόμπατς. Ο ίδιος είχε διατελέσει μέλος της κυβέρνησης των Σέρβων αυτονομιστών στην σερβοκρατούμενη περιοχή της Κράινα, πρωτεύουσα της οποίας ήταν η Κνιν. Μονολότι διεθνώς η Κράινα δεν είχε αναγνωριστεί ως αυθύπαρκτη κρατική οντότητα, η σερβική de facto κυβέρνησή της είχε τον έλεγχο του 1/3 περίπου του εδάφους της σημερινής Δημοκρατίας της Κροατίας. Η τελευταία ήταν δημιούργημα του αιματηρού εμφύλιου πολέμου που ξεκίνησε το 1991 και οδήγησε στον διαμελισμό της πρώην Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Το 1995 ειδικότερα έληξε ο δεύτερος πόλεμος της Κροατίας.

Τα εγκλήματα των άλλων

Η τελευταία φάση της σερβοκροατικής διένεξης επισφραγίστηκε από την κροατική επιχείρηση «Καταιγίδα» (στα σερβικά είναι γνωστή ως επιχείρηση «Ολούγια»). Επικεφαλής της κροατικής στρατιωτικής επιχείρησης ήταν ο Ζβόνκο Μίλας, ο οποίος σήμερα ηγείται της χριστιανοδημοκρατικής Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης στο εθνικό κοινοβούλιο. Ο ίδιος αρνείται ότι η Κνιν δέχτηκε κροατικά πυρά: «Κανένα απολύτως σπίτι δεν καταστράφηκε», έχει πει χαρακτηριστικά. Ο Μίλας στις δημόσιες τοποθετήσεις του αναφέρεται μόνο στα σερβικά εγκλήματα που διεπράχθησαν στη γενέτειρά του, Βούκοβαρ, στα σημερινά σερβοκροατικά σύνορα.

Η επιχείρηση «Καταιγίδα» διήρκεσε σχεδόν 84 ώρες – τόσο χρειάστηκε στην πράξη για να καμφθεί η αντίσταση των Σέρβων από τους Κροάτες. 20 χρόνια μετά η Κροατία γιορτάζει την ημέρα αυτή, από το Ζάγκρεμπ μέχρι την Κνιν, σαν μία μεγάλη εθνικοαπελευθερωτική νίκη. Εντούτοις, η «Καταιγίδα» ανάγκασε περίπου 200.000 Σέρβους να τραπούν σε φυγή και να μην επιστρέψουν στην περιοχή. Σύμφωνα με διεθνή δικαιοδοτικά όργανα επρόκειτο για διαδικασία εθνοκάθαρσης. Η Κροατία μέχρι σήμερα δεν αναγνωρίζει τίποτα από όλα αυτά, ενώ μέχρι σήμερα οι υπαίτιοι της εν λόγω επιχείρησης δεν έχουν οδηγηθεί στη δικαιοσύνη.

Ανοιχτές πληγές

Για συντηρητικούς πολιτικούς όπως ο Μίλας, η Κροατία έχει κάθε δικαίωμα να γιορτάζει. Σε ό,τι έχει να κάνει με την απόδοση ευθυνών ο Μίλας θεωρεί ότι υφίσταται διάκριση των εξουσιών και ως εκ τούτου μπορεί κάθε μία να λαμβάνει τις αποφάσεις της. Παράλληλα και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο με διπλή απόφασή του τον περασμένο Φεβρουάριο απέρριψε τις προσφυγές τόσο της Σερβίας όσο και της Κροατίας, όπου η μία κατηγορούσε την άλλη για εγκλήματα πολέμου. Μέχρι σήμερα το θέμα τις απόδοσης ιστορικών, πολιτικών και ποινικών ευθυνών σε συγκεκριμένα πρόσωπα εκκρεμεί και διχάζει την κοινή γνώση τόσο στην Κροατία όσο και στη Σερβία. Στη Σερβία ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Ντράγκαν Πόποβιτς, διευθυντής του Κέντρου Εφαρμοσμένης Πολιτικής από το Βελιγράδι, οι πληγές είναι ακόμη ανοιχτές, ενώ πολλές πτυχές που σχετίζονται με την ανακήρυξη της αυτόνομης σερβικής δημοκρατίας στην Κράινα δεν έχουν φωτιστεί πλήρως. Όπως για παράδειγμα το ζήτημα της οικονομικής, υλικοτεχνικής και στρατιωτικής βοήθειας της Κνιν από το Βελιγράδι. Οι Κροάτες από την πλευρά τους ισχυρίζονται ότι περίπου 180.000 Κροάτες ήταν αυτοί που πρώτοι είχαν εκτοπιστεί από την Κράινα στο πλαίσιο σερβικής επιχείρησης εθνοκάθαρσης, η οποία είχε προηγηθεί της επιχείρησης «Καταιγίδα».

Δύο δεκαετίες μετά οι εκατέρωθεν αιτιάσεις περί εθνοκάθαρσης και εγκλημάτων πολέμου δεν έχουν σταματήσει. Πολλά ζητήματα παραμένουν ακόμη ανοικτά τόσο για τους Σέρβους όσο και για τους Κροάτες. Ζητήματα τα οποία εάν δεν επιλυθούν άμεσα θα συνεχίσουν να ρίχνουν τη σκιά του πολέμου και στις επόμενες γενιές.

Νεμάνγια Ρούγκεβιτς / Δήμητρα Κυρανούδη