Όταν ο Βόλφγκανγκ Λόμπεκ (78) και ο Άλμπρεχτ Μάγιερ (80) αναπολούν την 15η Μαρτίου 1993, νιώθουν περήφανοι. Το στέλεχος της Greenpeace από το Αμβούργο και ο μηχανικός από την περιοχή των βουνών Ερτσγκεμπίργκε στην ανατολική Γερμανία διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο σε μια τεχνολογική επανάσταση της εποχής: την έναρξη της παραγωγής του πρώτου ψυγείου στον κόσμο χωρίς το αέριο CFC (σ.σ. χλωροφθοράνθρακας) που καταστρέφει το όζον. Η συσκευή κατασκευάστηκε από την πρώην εταιρεία Foron Hausgeräte GmbH της Ανατολικής Γερμανίας. Η περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace και οι Σάξονες είχαν συνάψει τότε μια ασυνήθιστη συνεργασία μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

Έκτοτε εκατοντάδες εκατομμύρια ψυγεία χωρίς το CFC έχουν κατασκευαστεί παγκοσμίως, ενώ στη Γερμανία το αέριο απαγορεύτηκε στις νέες συσκευές το 1995. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας των σύγχρονων ψυγείων ανέρχεται στο 30% έως 40%  της κατανάλωσης των συσκευών αυτών 30 χρόνια νωρίτερα. Παρόμοια στοιχεία προκύπτουν από τον γίγαντα του κλάδου BSH Hausgeräte. Το 1994, για παράδειγμα, ένα εντοιχιζόμενο ψυγείο Bosch κατανάλωνε 226 κιλοβατώρες ετησίως - μια αντίστοιχη συσκευή σήμερα καταναλώνει περίπου μόνο 74 κιλοβατώρες.

Η βιομηχανία δεν προώθησε αυτήν την αλλαγή μόνο από αλτρουισμό: «Η ενεργειακή ετικέτα είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στην απόφαση αγοράς οικιακών συσκευών», λέει η Πέτρα Ζούπτιτς της εταιρείας ερευνών καταναλωτών GfK. Οι καταναλωτές εξακολουθούν να δίνουν έμφαση στην τιμή και την ποιότητα, όμως η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας και η επιθυμία τους να συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος αποτελούν πλέον σημαντικά κίνητρα για μια αγορά.

Οι πρώτες προσπάθειες για ένα πιο περιβαλλοντικό ψυγείο 

Πριν από 30 χρόνια, τα πράγματα ήταν λίγο διαφορετικά στον κλάδο, όπως διηγείται ο Λόμπεκ. Εκείνη την εποχή, το μέλος της Greenpeace αναζητούσε μια εταιρεία που θα κατασκεύαζε ένα ψυγείο χωρίς CFC και HFC. Ωστόσο, η γερμανική βιομηχανία ψυγείων βασιζόταν αυστηρά στον παράγοντα R134a, έναν υδροφθοράνθρακα (HFC) που δεν περιέχει χλώριο, αλλά εξακολουθεί να έχει υψηλό δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η Greenpeace και ο Λόμπεκ ήθελαν να ψύχουν μόνο με υδρογονάνθρακες. Η ιδέα, ωστόσο, δεν κέρδισε τους μεγάλους κατασκευαστές ψυγείων.

Κατά τη διάρκεια της αναζήτησής του εντόπισε τελικά την εταιρεία DKK Scharfenstein της ανατολικής Γερμανίας, όπως ονομαζόταν η Foron μέχρι το 1993. Για τον Μάγιερ - τότε επικεφαλής του πειραματικού τμήματος – η καταπιστευτική διαχείριση και η απειλή της εκκαθάρισης ήταν πιεστικά ζητήματα. «Έκρινα ότι αυτό θα μπορούσε να είναι η σωτηρία μας και το υποστήριξα για να δοκιμάσω αυτές τις ουσίες», θυμάται ο Μάγιερ. Η εταιρεία ήταν αρχικά επιφυλακτική, λέει ο Λόμπεκ. «Είχαν τις αμφιβολίες τους, καθώς δεν είχαν πρότερη εμπειρία με την Greenpeace». Τον Ιούλιο του 1992 συμφωνήθηκε να κατασκευαστούν δέκα δοκιμαστικά ψυγεία, όμως οι συνθήκες εξελίχθηκαν ραγδαία, λέει ο Λόμπεκ.

Στις 14 Ιουλίου εμφανίστηκε δημοσίευμα που ανέφερε πως η καταπιστευτική διαχείριση ήθελε να εκκαθαρίσει την εταιρεία. «Τότε, περάσαμε στην αντεπίθεση», λέει ο Λόμπεκ. Στις 16 Ιουλίου, πραγματοποιήθηκε συνέντευξη Τύπου με θέμα το ψυγείο χωρίς CFC και την απειλή εκκαθάρισης. «Ήταν μία από τις πιο μακροσκελείς και ταραχώδεις συνεντεύξεις Τύπου της Greenpeace». Τελικά, η Foron κατασκεύασε το ψυγείο - ενάντια σε κάθε αντίσταση του κλάδου.

Οι προδιαγραφές της σημερινής παραγωγής ψυγείων

Σήμερα ωστόσο ο κλάδος έχει υιοθετήσει μια φιλική προς το περιβάλλον στάση. Η BSH Hausgeräte, για παράδειγμα, δεν προσφέρει μόνο ψυγεία στην υψηλότερη κατηγορία απόδοσης Α. Για ορισμένες συσκευές, η θυγατρική της Bosch θέλει επίσης να επικεντρωθεί σε υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. Ταυτόχρονα όμως υπάρχει μια τάση προς μεγαλύτερες και ισχυρότερες συσκευές, παρατηρεί η ειδικός της GfK Ζούπτιτς. «Οι άνθρωποι συχνά δεν εξετάζουν πλέον την πραγματική κατανάλωση ενέργειας, αλλά καθοδηγούνται από την απόδοση ή το μέγεθος μιας συσκευής και την κατηγορία ενεργειακής απόδοσης».

Ειδικά το μέγεθος είναι πολύ σημαντικό. Στη μεσαία κατηγορία απόδοσης C, ένα μεγάλο αμερικανικό ψυγείο θα φτάσει τις 100 κιλοβατώρες ετησίως, ενώ ένα μικρό εντοιχιζόμενο ψυγείο θα είναι πιο κοντά στις 60 κιλοβατώρες, εξηγεί η Τίνα Γκοτς, σύμβουλος ενέργειας στο κέντρο συμβουλευτικής καταναλωτών της Βάδης-Βυρτεμβέργης. «Αν αγνοήσω όλες τις συμβουλές, τότε η ενεργειακή ετικέτα έχει σχετικά μικρή χρησιμότητα», λέει. Αν ρυθμίσετε το ψυγείο στους τέσσερις βαθμούς αντί για επτά, για παράδειγμα, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται. Τα ζεστά τρόφιμα δεν πρέπει επίσης να τοποθετούνται απευθείας στο ψυγείο. «Αυτές οι παλιές συμβουλές επανέρχονται με την κρίση των τιμών της ενέργειας». Η Greenpeace και η Foron χώρισαν τους δρόμους τους μετά την επιτυχία του 1993.

Οι άνθρωποι της Foron, και κυρίως ο επικεφαλής Έμπερχαρντ Γκούντερ, ο οποίος πέθανε το 2015, μετάνιωσαν αργότερα που δεν κατοχύρωσαν το ψυκτικό τους μέσο με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Εκείνη την εποχή άκουσαν την Greenpeace, η οποία δεν το ήθελε αυτό. Ωστόσο, αμφισβητείται το κατά πόσον το μείγμα θα μπορούσε να έχει κατοχυρωθεί. Ο Λόμπεκ λέει ξεκάθαρα όχι, ο Μάγιερ πιστεύει ότι θα ήταν δύσκολο.

Οι μεγάλοι ανταγωνιστές από τη δυτική Γερμανία ακολούθησαν γρήγορα το παράδειγμά της Foron. Το 2001 η εταιρεία πέρασε οριστικά στην ιστορία. Σήμερα υπάρχουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο ψυγεία χωρίς CFC. Ο πρώην εκπρόσωπος τύπου της Foron, Ζίγκφριντ Σλότιγκ, δηλώνει επίσης υπερήφανος: «Αυτό που δημιουργήσαμε τότε έχει κάνει πλέον τον γύρο του κόσμου».

Ντάβιντ Χούτσλερ, Μπίργκιτ Τσίμερμαν, dpa

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς