Ζουμερό κρέας σε φέτες, μαρούλι, ντομάτες, κρεμμύδια και πολλή σάλτσα σε τυλιγμένη τραγανή λαγάνα. Είναι το κλασικό ντονέρ κεμπάπ όπως το ξέρουν τουλάχιστον οι περισσότεροι στη Γερμανία. „Στην πραγματικότητα, το ντονέρ κεμπάπ, όπως το ξέρουμε εδώ, είναι μια δημιουργία του Βερολίνου», λέει ο κοινωνιολόγος και συγγραφέας Έμπερχαρντ Ζάιντελ σε συνέντευξή του στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. „Το ντονέρ δημιουργήθηκε πριν από 50 χρόνια και είναι αποτέλεσμα γαστριμαργικής αλληλεπίδρασης Τούρκων μεταναστών και της γερμανικής κοινωνίας του Βερολίνου" υποστηρίζει μετά λόγου γνώσεως, γιατί εδώ και 35 χρόνια ασχολείται με την εξέλιξη του συγκεκριμένου γρήγορου φαγητού. Αυτόν τον Μάρτιο ο 66χρονος κοινωνιολόγος κυκλοφόρησε το βιβλίο του με τον τίτλο «Döner, μια τουρκογερμανική ιστορίας κουλτούρας".

Πρωτεύουσα του ντονέρ κεμπάπ το Βερολίνο;

Εκατοντάδες λεγόμενοι γκασταρμπάιτερ από την πρώτη και τη δεύτερη γενιά μεταναστών συμμετείχαν στην εξέλιξη του ντονέρ κεμπάπ. «Δημιούργησαν κάτι νέο, κάτι υβριδικό, το οποίο εξελίχθηκε στο πιο δημοφιλές γρήγορο φαγητό στη Γερμανία και σήμερα αποφέρει τζίρο δισεκατομμυρίων», λέει ο Ζάιντελ. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχουν περίπου 18.500 μαγιαζιά για κεμπάπ στο πόδι και τουρκικά εστιατόρια που προσφέρουν κεμπάπ σε όλη τη Γερμανία. Εξ αυτών τα 1600 βρίσκονται στο Βερολίνο, την πρωτεύουσα του ντονέρ. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Τούρκων Κατασκευαστών Κεμπάπ Ντονέρ στην Ευρώπη (ATDID), που ιδρύθηκε στο Βερολίνο το 2010, η κατανάλωση στη Γερμανία είναι περίπου 550 τόνοι την ημέρα. Αντίστοιχα, περίπου η ίδια ποσότητα παράγεται εδώ και για εξαγωγή. „Η γενέτειρα του «γερμανικού Döner» είναι η συνοικία Κρόιτσμπεργκ του Βερολίνου", λέει ο Ζάιντελ. Πριν από 50 χρόνια λέγεται ότι εκεί δημιουργήθηκαν όλες οι προϋποθέσεις για να διαδοθεί το ντονέρ κεμπάπ.

Ο Ζάιντελ υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει αξιόπιστη απάντηση για το ποιος το επινόησε ή ποιος το λάνσαρε πρώτος. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο ο πρώην γκασταρμπάιτερ Καντίρ Νούρμαν πούλησε το 1972 το πρώτο ντονέρ κεμπάπ στο Ζωολογικό Κήπο του Βερολίνου. Βέβαια έχει αποδειχθεί ότι ήταν διαθέσιμο και παλαιότερα στα τουρκικά εστιατόρια της Γερμανίας. "Ο Νούρμαν είναι βέβαιος ότι δεν ήταν ο πρώτος, παρόλα αυτά καταλαμβάνει σημαντική θέση στην γκαλερί των προγόνων του ντονέρ κεμπάπ". Μια από τις πολλές ιστορίες για το ντονέρ κεμπάπ λέει ότι εφευρέθηκε ως πιάτο σε στρογγυλό ψωμάκι στο Βερολίνο και στη συνέχεια επέστρεψε στην Τουρκία. «Αυτό είναι λάθος», λέει ο Ζάιντελ. „Το ντονέρ κεμπάπ σε ψωμάκι υπήρχε ήδη στην Τουρκία στα μέσα της δεκαετίας του 1960, ποτέ όμως δεν ήταν τόσο δημοφιλές εκεί όσο στη Γερμανία. Οι άνθρωποι στην Τουρκία δεν τρώνε τόσο πολύ στο δρόμο ή στο χέρι, προτιμούν να κάθονται».

Δεν είναι τυχαίο ότι το ντονέρ κεμπάπ έχει γίνει τόσο επιτυχημένο στο Βερολίνο. Τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, η ανεργία στη γερμανική πρωτέυουσα εκτοξεύτηκε στα ύψη και ως εκ τούτου „υπήρχε μεγάλη ανάγκη να αναπτυχθεί μια πηγή εισοδήματος». Επιπλέον, υπήρχε νομοθεσία στο Βερολίνο που έκανε μαζικές διακρίσεις σε βάρος μεταναστών από την Τουρκία. Το 1981, το λεγόμενο διάταγμα Λούμερ, που πήρε το όνομά του από τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Χάινριχ Λούμερ του κρατιδίου από το CDU, αύξησε τις πιέσεις.

Κεμπάπ και στο ξενοδοχείο Adlon

Οι γκασταρμπάιτερ που δεν μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν μόνοι τους τα προς το ζην, αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο απέλασης. «Αυτός ήταν ο λόγος που πολλοί στο Βερολίνο άνοιξαν σουβλατζίδικα με ντονέρ κεμπάπ», λέει ο Ζάιντελ. «Το Βερολίνο είχε μια ανοιχτόμυαλη κοινωνία με λογής-λογής κύκλους, δηλαδή φοιτητές, ανυπότακτους, πολέμιους της ταξικής κοινωνίας, διεθνιστές και επαγγελματίες προλετάριους που δεν είχαν ιδιαίτερες προκαταλήψεις". Επιπλέον, υπήρχαν πολλοί άνθρωποι στο Βερολίνο με λίγα χρήματα. Λόγω της καλής σχέσης ποιότητας και τιμής, κατέληξαν πολύ γρήγορα στο χώρο του ντονέρ κεμπάπ.

«Τα διάφορα πιάτα και οι κουζίνες εξελίσσονται συνεχώς σε μια διεθνική ανταλλαγή», λέει ο Ζάιντελ. «Νέες και σύγχρονες εκδοχές του κλασικού ντονέρ κεμπάπ είναι η προσέγγιση και στο μαγαζί «Κεμπάπ με Άποψη». «Γιατί να μην εξελίξεις το ντονέρ κεμπάπ;» αναρωτήθηκαν ο Ντενίζ Μπούχολτς και ο Ντάνιελ Χέρμπερτ. Κι έτσι τον Μάιο του 2019 οι δυο τους άνοιξαν ένα εστιατόριο με αυτή την επωνυμία στη συνοικία Mitte του Βερολίνου, στην καρδιά της γερμανικής πρωτεύουσας. Μια από τις πιο διάσημες δημιουργίες τους είναι το «Trüffel Delüks». Εκτός από τα κλασικά υλικά του ντονέρ κεμπάπ, υπάρχουν ψητές πατάτες, ρόδι, φρέσκα κρεμμυδάκια - και όπως υποδηλώνει το όνομα- φρεσκοτριμμένη τρούφα με μαγιονέζα τρούφας. «Εμπνεόμαστε από τις πολυπολιτισμικές επιρροές στο Βερολίνο και πάντα δίνουμε πολλή αγάπη στα προϊόντα μας», λέει ο Μπούχολτς.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα εξέλιξη του πιάτου προσφέρει το ξενοδοχείο «Adlon» στο Βερολίνο. Από τον Αύγουστο του 2018, το πολυτελές ξενοδοχείο σερβίρει το «κλασσικό τουρκικό πιάτο», όπως αναφέρεται στο μενού. Το εξευγενισμένο ντονέρ κεμπάμπ σε ανοιχτά στρογγυλά ψωμάκια τύπου λαγάνας με λωρίδες από μοσχαρίσιο κρέας και γαρνιρισμένο με κρέμα τρούφας και κόκκινο λάχανο κοστίζει 26 ευρώ. Είναι το το πιο ακριβό ντονέρ κεμπάπ στη Γερμανία. «Θα υπάρξουν κι άλλα», λέει με βεβαιότητα ο Ζάιντελ. Η αγορά γίνεται πιο ποικιλόμορφη, αλλά το ντονέρ κεμπάπ παραμένει το αγαπημένο φαγητό για όσους δεν διαθέτουν μεγάλο βαλάντιο. Και επομένως παρουσιάζεται η ευκαιρία να γευτούν ένα πλήρες γεύμα με λίγα χρήματα.

Ελίζαμπεθ Έντιχ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου