Αναγεννημένη μέσα από ένα εμβληματικό της Κύπρου σταυρόσχημο ειδώλιο, η Αφροδίτη στέκει ανάμεσα στην τουρκοκυπριακή και ελληνοκυπριακή κοινότητα στο έργο του Γεώργιου Πολ. Γεωργίου “Η ξαναγέννηση της Κύπρου”, το οποίο παρουσιάζεται αυτό το διάστημα στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης στη Λευκωσία.

Εκκλησίες και μιναρέδες, ο κυπριακός καφές, δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, φιγούρες των ανθρώπων της Κύπρου, άνδρες των Ηνωμένων Εθνών και Έλληνες και Τούρκοι στρατιώτες πρωταγωνιστούν στον πίνακα του Πολ. Γεωργίου (1901-1972), δίνοντας μία συνολική εικόνα όλων των στοιχείων που ένωσαν τις δύο κοινότητες σε ένα ανεξάρτητο κράτος μαζί με όσα τελικά τις χώρισαν.   

Το εν λόγω έργο αποτελεί μέρος της ομότιτλης έκθεσης «Ξαναγέννηση» με 219 έργα τέχνης που εντοπίστηκαν στην κατεχόμενη Αμμόχωστο μετά την τουρκική εισβολή του 1974, διασώθηκαν από Τουρκοκύπριους και επιστράφηκαν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα το 2019 στο πλαίσιο μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης που συμφωνήθηκαν μεταξύ του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη και του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί.

Από τη Δημοτική Πινακοθήκη Αμμοχώστου

Η «Ξαναγέννηση» είναι ένα από 44 έργα του Πολ. Γεωργίου που επιστράφηκαν στην ελληνοκυπριακή κοινότητα μαζί με άλλα 175 έργα Ελληνοκυπρίων και Ελλήνων ζωγράφων. Από αυτά, τα 25 φέρουν την υπογραφή του Στέλιου Βότση (1929-2012), σημαντικού εικαστικού της σύγχρονης κυπριακής τέχνης. Τα έργα του Βότση είχαν ταξιδέψει στην Αγγλία το 1973 για μια έκθεση του καλλιτέχνη στο Ινστιτούτο της Κοινοπολιτείας στο Λονδίνο. Η επιστροφή τους συνέπεσε με την τουρκική εισβολή του 1974 και έτσι παρέμειναν εγκλωβισμένα στο τελωνείο του λιμανιού της κατεχόμενης Αμμοχώστου.

Η μεγάλη πλειοψηφία των έργων ανήκε στη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης Αμμοχώστου, πολιτιστικό κέντρο της κατεχόμενης και περιφραγμένης από τον τουρκικό στρατό σήμερα πόλης. Στη συλλογή περιλαμβάνονται έργα των κορυφαίων εικαστικών του κυπριακού μοντερνισμού, ανάμεσά τους έργα των Αδαμάντιου Διαμαντή και Τηλέμαχου Κάνθου, του Ιωάννη Κισσονέργη, πρωτοπόρου της έντεχνης κυπριακής τέχνης, του εμβληματικού ναΐφ Μιχαήλ Κάσσιαλου, του Νίκου Νικολαΐδη αλλά και έργα Ελλήνων ζωγράφων όπως ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Χατζηκυριάκος – Γκίκας, ο Μόραλης, ο Φώτης Κόντογλου, ο Σπυρόπουλος, ο Γουναρόπουλος, ο κυπριακής καταγωγής Μαυροΐδης και πολλοί άλλοι.

Για μια νέα… ξαναγέννηση

Σε μια χρονική στιγμή, κατά την οποία η επίλυση του Κυπριακού στο πλαίσιο της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας βρίσκεται σε αμφίβολη πορεία, η έκθεση «Ξαναγέννηση» συνοψίζει την τραγική έκβαση του πολέμου και του εγκλωβισμού, υπενθυμίζει όμως και τις δυνατότητες που μπορεί να έχει η συνεργασία ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα στα πολλά επίπεδα του κοινού τους βίου. Μια τέτοια συνεργασία ανάμεσα στα μέλη της δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό οδήγησε, άλλωστε, στην επιστροφή των έργων από την Αμμόχωστο.

«Ενωμένοι μπορούμε να καταφέρουμε πάρα πολλά και μάλιστα μέσω του πολιτισμού» δήλωσε στη DW ο δρ Γιάννης Τουμαζής, Ελληνοκύπριος αντιπρόεδρος της δικοινοτικής επιτροπής για τον πολιτισμό και επιμελητής της έκθεσης. «Να δούμε τη συγκεκριμένη πράξη όχι ως ένα τέλος αλλά ως μία αρχή, μια κίνηση με μεγάλο συμβολισμό, η οποία, σε κάποιο βαθμό και μέσω της τέχνης, μας φέρνει αντιμέτωπους με το βεβαρημένο παρελθόν μας και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να το επαναδιαπραγματευθούμε.»

Για τον συμβολισμό της έκθεσης μίλησε και η Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, η οποία κατά το πρόσφατο ταξίδι της στην Κύπρο επέλεξε να επισκεφτεί την έκθεση εκτός του επίσημου προγράμματος της παρουσίας της στο νησί.

Η κ. Σακελλαροπούλου αναφέρθηκε στον σεβασμό κάθε πλευράς για τις αξίες, τα πολιτιστικά σύμβολα και τα έργα τέχνης της άλλης ως ένα βήμα προς την οικοδόμηση ενός κοινού, ειρηνικού μέλλοντος. «Ένα νησί διχασμένο», συμπλήρωσε, «όπου η μνήμη ακόμα πονά, όπου τα τραύματα είναι ακόμη ανεπούλωτα, αυτό το μέλλον το χρειάζεται».

Είναι ένα μέλλον που διατύπωσε λίγο μετά τη, σαν σήμερα, ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960 στο ημερολόγιό του ο Πολ. Γεωργίου: «Η τέχνη θα μας ενώσει όλους μια μέρα με μυστηριακή ένωση, χωρίς να λογαριάζει ποιοι είμαστε, ποια είναι η πολιτική μας τοποθέτηση, η θρησκεία, οι πεποιθήσεις και τα πιστεύω μας.»

Λουκιανός Λυρίτσας, Λευκωσία