«Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα», μια απλή φράση με μεγάλη σημασία σε ένα κόσμο που έβγαινε από τα ερείπια του πολέμου. Σαν σήμερα πριν από 70 χρόνια η διεθνής κοινότητα υιοθετούσε στο Παρίσι για πρώτη φορά την Χάρτα του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Παρά το ότι δεν ήταν νομικά δεσμευτική βοήθησε εκατομμύρια ανθρώπους να κατοχυρώσουν περισσότερη ελευθερία και δικαιοσύνη.

Σύγχρονα σκλαβοπάζαρα στη Λιβύη

Σήμερα ωστόσο η παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων συνεχίζει να μην αποτελεί την εξαίρεση. Όχι μόνο σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας, αλλά και σε ώριμες δημοκρατίες, όπως στις ΗΠΑ. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά. Ενώ το άρθρο 4 της Χάρτας απαγορεύει τη δουλεία και το δουλεμπόριο σε κάθε της μορφή η καθημερινότητα δείχνει μια άλλη πραγματικότητα. Για παράδειγμα, το Νοέμβριο του 2017 το CNN πρόβαλε ντοκιμαντέρ, που έδειχνε νέους άνδρες στη Λιβύη να πωλούνται σε σύγχρονο σκλαβοπάζαρο. Ίδια εικόνα καταγράφεται και με τα βασανιστήρια παρά το ότι απαγορεύονται ρητώς από το άρθρο 5 της Χάρτας.

«Το 2014 συγκεντρώσαμε αποδείξεις για βασανιστήρια σε 141 χώρες, χωρίς να σημαίνει ότι στις άλλες χώρες δεν γίνονταν βασανιστήρια» υπογραμμίζει η Μαρία Σάρλαου, υπεύθυνη για θέματα Διεθνούς Δικαίου στην οργάνωση Amnesty International. «Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι ο αριθμός των κρατών που κάνουν χρήση βασανιστηρίων έχει αυξηθεί, γιατί απλά έχουν αυξηθεί τα κράτη που χρησιμοποιούν μέτρα καταστολής εναντίον του ίδιου του πληθυσμού τους». Η διεθνής οργάνωση ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την κατάσταση στην Αίγυπτο, ως μιας ενδιαφέρουσας περίπτωσης λόγω του ότι ξύπνησε μεγάλες ελπίδες την περίοδο της λεγόμενης Αραβικής Άνοιξης. Αλλά συνέβη το ακριβώς αντίθετο, όπως σημειώνει η Μαρία Σάρλαου.

Βασανιστήρια στη Τουρκία

«Από την ανάληψη εξουσίας από τον Αλ Σίσι το 2013 καταγράφηκε μια τρομακτική αύξηση συλλήψεων και πολιτικών κρατουμένων. Ήδη όμως και παλαιότερα η χώρα είχε μεγάλο πρόβλημα με βασανισμούς. Στο μεταξύ η Επιτροπή των ΗΕ κατά των βασανιστηρίων σε δήλωσή της το 2017 κάνει λόγο για συστηματική πρακτική βασανιστηρίων». Αλλά και στην Τουρκία κυρίως μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 η πρακτική των βασανιστηρίων έχει πάρει δραματικές διαστάσεις με άρνηση τροφής και νερού, βιασμούς και ξυλοκοπήματα.

Η απαρίθμηση κρατών είναι μόνο ενδεικτική. Πολύ συχνά κυβερνήσεις προβάλουν ως επιχείρημα την καταπολέμηση της διεθνούς τρομοκρατίας για να κάνουν βασανιστήρια. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Waterboarding, ο εικονικός πνιγμός που επανέφερε ο πρόεδρος Τραμπ. Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η προστασία άνθρώπων που φεύγουν από τις χώρες τους διωγμένοι από τον πόλεμο και τις κακουχίες του. Εδώ χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμη. Στην Ευρώπη έχει ξεσπάσει διαμάχη για μια πιο δίκαιη κατανομή των προσφύγων. Μόνο δέκα χώρες δέχονται το 80% των προσφύγων.

Έλενα Κάσελ, DW

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου