Με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος του ηγέτη της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ, η συμμαχία των ανταρτών στη Συρία διασφάλιζε καθημερινά το τελευταίο διάστημα νέα εδαφικά κέρδη με ταχύτατους ρυθμούς. Επικεφαλής της είναι ο ηγέτης της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαϊάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι.

Πριν από χρόνια, οι ΗΠΑ προσέφεραν αμοιβή δέκα εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ για τον πρώην εξτρεμιστή. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, ο 42χρονος ισλαμιστής ηγέτης έχει εργαστεί για να αλλάξει την προσωπική του εικόνα.

Σήμερα παρουσιάζει τον εαυτό του ως μετριοπαθή ηγέτη. Οι παρατηρητές τον βλέπουν ως έναν υποτιθέμενο «εγγυητή της ασφάλειας». Παρά τις προηγούμενες εκκλήσεις για την ανατροπή του αλ Τζολάνι, η υποστήριξη του πληθυσμού αυξάνεται τώρα και πάλι με κάθε νέα προέλαση κατά των κυβερνητικών δυνάμεων του Άσαντ.

Αρχές στο Ιράκ

Το 2003, ο Σύρος αλ Τζολάνι, του οποίου το πραγματικό όνομα είναι Ahmed Hussein al-Sharaa, εντάχθηκε σε εξτρεμιστικές ομάδες στο Ιράκ για να πολεμήσει κατά των αμερικανικών στρατευμάτων. Εκεί δημιουργήθηκε η τρομοκρατική ομάδα Ισλαμικό Κράτος από τις καταβολές του τρομοκρατικού δικτύου της Αλ Κάιντα.

Με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία το 2011 ανέλαβε επίσης περισσότερες ευθύνες. Ο ηγέτης του ΙΚ Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι τον έστειλε πίσω στην πατρίδα του για να ηγηθεί του λεγόμενου Μετώπου Αλ Νούσρα - πρώην παρακλάδι της Αλ Κάιντα στη Συρία. Στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, αρχικά πολέμησε εναντίον των κυβερνητικών στρατευμάτων του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ και των κουρδικών πολιτοφυλακών, μεταξύ άλλων. Αργότερα ήρθε σε ρήξη τόσο με το Ισλαμικό Κράτος όσο και με την Αλ Κάιντα, που έγιναν επίσης αμοιβαίοι αντίπαλοι το 2014.

Ο αλ Τζολάνι ήθελε να ξεφύγει από τις υπερεθνικές φιλοδοξίες των πρώην συμμάχων του και αντ' αυτού να επικεντρωθεί στη μάχη στην ίδια τη Συρία. Με τη ρήξη, οι μαχητές του κατέστρεψαν κάθε εξτρεμιστική ομάδα στη βορειοδυτική Συρία. Έκτοτε, το Μέτωπο Αλ Νούσρα έχει υποστεί αρκετές μεταμορφώσεις και έχει προσαρμόσει επανειλημμένα την ιδεολογία του. Σήμερα είναι γνωστό ως HTS, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της (Μεγάλης) Συρίας.

Αλλαγή εικόνας στον εμφύλιο πόλεμο

«Ο άνθρωπος ενδιαφέρεται πολύ να κυβερνήσει», δήλωσε ο αναλυτής Orwa Ajjoub στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ο Ajjoub ερευνά εδώ και χρόνια τη συριακή σύγκρουση και τον τζιχαντισμό. Υπό την ηγεσία του αλ Τζολάνι, η HTS έχει επιτύχει να δημιουργήσει ένα είδος εναλλακτικής κυβέρνησης για τη συριακή αντιπολίτευση στα βορειοδυτικά της χώρας που μαστίζεται από τον εμφύλιο και είναι πλέον εντελώς διαιρεμένη. Ο Άσαντ έλεγχε πιο πρόσφατα περίπου τα δύο τρίτα της χώρας με τη βοήθεια των συμμάχων του, της Ρωσίας και του Ιράν. Δυνάμεις της αντιπολίτευσης, όπως η HTS, κυριαρχούν σε τμήματα του βορειοδυτικού και βορειοανατολικού τμήματος.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθούν να κατατάσσουν την ομάδα HTS του αλ Τζολάνι ως τρομοκρατική οργάνωση. Η HTS είναι μια αυταρχική, ένοπλη ομάδα. Τα τελευταία χρόνια έχει κατηγορηθεί για βασανιστήρια, άλλες μορφές βίας και εκδίωξη μειονοτήτων.

Σύμφωνα με τον Ajjoub, η διεθνής κοινότητα τη θεωρεί ωστόσο ως «εγγυητή της ασφάλειας». Δεν αποτελεί κίνδυνο για τη Δύση. Με την πάροδο των ετών, ο ηγέτης του HTS κατάφερε να δημιουργήσει καλές σχέσεις με τη διεθνή κοινότητα. «Αλλά όχι δημοσίως, φυσικά», λέει ο Ajjoub. Το Ισλαμικό Κράτος και η Αλ Κάιντα αποτελούν παρελθόν γι' αυτόν.

Αυτό είναι ιδιαίτερα επωφελές για την Τουρκία. Μια από τις κύριες ανησυχίες της γειτονικής χώρας είναι να μπορέσει να στείλει τους πολυάριθμους Σύρους πρόσφυγες πίσω στην πατρίδα τους. Από τη σκοπιά της Τουρκίας, η σχετικά σταθερή διακυβέρνηση του αλ Τζολάνι προσφέρει ασφάλεια στους κατοίκους. Ο στοχευμένος αγώνας του αλ Τζολάνι κατά των πυρήνων του ΙΚ και της Αλ Κάιντα θα ήταν επίσης χρήσιμος από αυτή την άποψη.

Σύμφωνα με τις δικές του δηλώσεις, ο αλ Τζολάνι σχεδιάζει να εγκαθιδρύσει ένα σύστημα διακυβέρνησης στη Συρία που θα βασίζεται σε θεσμούς. Όχι ένα σύστημα στο οποίο ένας μόνο ηγεμόνας λαμβάνει αυθαίρετες αποφάσεις, δήλωσε στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN. «Δεν μιλάμε για την κυριαρχία ατόμων ή προσωπικών ιδιοτροπιών», δήλωσε ο αλ Τζολάνι.

Κινήσεις ενός καιροσκόπου;

Ο Riad Kahwadschi, ιδρυτής του στρατιωτικού ινστιτούτου INEGMA στο Ντουμπάι, βλέπει καιροσκοπισμό πάνω απ' όλα στη μεταμόρφωση του αλ Τζολάνι. Τώρα παρουσιάζεται ως «εθνικιστική φιγούρα» που δεν έχει πλέον εξτρεμιστικές απόψεις και καλεί σε ενότητα και συνύπαρξη με άλλες μειονότητες. Βλέπει τον εαυτό του ως πολιτικό που ηγείται μιας πολιτοφυλακής.

Μια πρόσφατη αλλαγή ονόματος μπορεί επίσης να συμβάλει στη μεταμόρφωση. Πρόσφατα αναφέρθηκε δημοσίως για πρώτη φορά στο κανάλι telegram της HTS με το πραγματικό του όνομα αντί του πολεμικού του ονόματος.

Ο αλ Τζολάνι δεν είχε πάντα την πλήρη υποστήριξη του πληθυσμού μέχρι την επίθεση των ανταρτών. «Συνέλαβε πολλούς πολιτικούς ακτιβιστές και αντιπάλους του και τους έβαλε στη φυλακή», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας Ajjoub. Υπήρχαν επανειλημμένες διαμαρτυρίες εναντίον του για περίπου ένα χρόνο. «Ωστόσο, όταν ξεκίνησε η επίθεση, κατάφερε να κινητοποιήσει όλους αυτούς τους ανθρώπους γύρω του», δήλωσε ο Ajjoub.

Οι περισσότεροι μαχητές της ανταρτικής συμμαχίας είχαν προηγουμένως εκδιωχθεί από τη Χομς, τη Χάμα και άλλες περιοχές. Τώρα πολεμούσαν για τη δική τους γη. «Από την πρώτη μέρα, άκουσα από τους ανθρώπους στο Ιντλίμπ ότι τώρα δεν είναι η ώρα για διαδηλώσεις, τώρα είναι η ώρα να πολεμήσουμε», λέει ο Ajjoub.

Ο αλ Τζολάνι έχει μετατραπεί σε «τοπικό ήρωα» και ενδεχομένως και σε ηγετική φυσιογνωμία πέρα από τα σύνορα της Συρίας, επειδή πολλοί άνθρωποι ήθελαν να δουν το συριακό καθεστώς να ανατρέπεται. Η σύγκρουση ξεκίνησε το 2011 με διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης Άσαντ. Οι δυνάμεις ασφαλείας άσκησαν βία εναντίον τους. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους μέχρι σήμερα.

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός