Στη Γερμανία το Σύνταγμα εγγυάται την ελευθερία της γνώμης και την ελευθεροτυπία. Το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο βασίζεται σε δύο πυλώνες: από τη μία πλευρά η δημόσια ραδιοτηλεόραση, που χρηματοδοτείται κατά κύριο λόγο από τα ανταποδοτικά τέλη των πολιτών, από την άλλη τα ιδιωτικά ΜΜΕ, που βασίζονται στα διαφημιστικά έσοδα και στις πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών.

Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Deutsche Welle, η οποία χρηματοδοτείται από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο για τον Πολιτισμό και τα ΜΜΕ. Όπως και όλα τα υπόλοιπα δίκτυα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, η Deutsche Welle υποχρεώνεται από τον νόμο να ενημερώνει με πληρότητα και αντικειμενικότητα.

Κατά της «αναγκαστικής χρηματοδότησης» η AfD

Το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD) θεωρεί ότι η δημόσια ραδιοτηλεόραση δεν έχει μέλλον στην παρούσα μορφή της. Στο προεκλογικό της πρόγραμμα αναφέρει ότι «πρέπει να καταργηθεί η αναγκαστική χρηματοδότηση για δημόσια ΜΜΕ», για να αντικατασταθεί με ένα νέο μοντέλο ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων επί πληρωμή.

Το κόμμα θεωρεί ότι υφίστανται διακρίσεις, τόσο από δημόσια όσο και από ιδιωτικά ΜΜΕ. Για παράδειγμα, στελέχη της AfD διαμαρτύρονται ότι δεν προσκαλούνται σε τοκ σόου τόσο συχνά, όσο εκπρόσωποι άλλων κομμάτων. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν υπάρχει έννομη αξίωση για πρόσκληση σε μία ενημερωτική εκπομπή. Οι αποφάσεις λαμβάνονται αποκλειστικά από τους δημοσιογράφους που επιμελούνται τη συγκεκριμένη εκπομπή. Αυτή η εγγύηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνταγματικά κατοχυρωμένης ελευθερίας του τύπου.

Εξτρεμισμός, κατασκοπεία, δημοσκοπήσεις

Συν τοις άλλοις, οι διαμαρτυρίες για ελλιπή κάλυψη των δραστηριοτήτων της AfD δεν ευσταθούν, ιδιαίτερα εν έτει 2024. Τα γερμανικά ΜΜΕ αναφέρονται συχνά στο συγκεκριμένο κόμμα, καθώς οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν εξαιρετικές εκλογικές επιδόσεις για την AfD στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, αλλά και στις τοπικές εκλογές που γίνονται τον Σεπτέμβριο σε Σαξονία, Θουριγγία και Βρανδεμβούργο. Πολλές είναι όμως και οι αναφορές στις «ιδιαίτερες σχέσεις» της AfD με τη Ρωσία, ενώ μέλη ή συνεργάτες του κόμματος έχουν κατηγορηθεί και για κατασκοπεία υπέρ της Κίνας.

Με κριτήριο την εξτρεμιστική του δράση, ο πιο γνωστός πολιτικός της AfD είναι μάλλον ο Μπιορν Χέκε, επικεφαλής της Κ.Ο. του κόμματος στο ανατολικογερμανικό κρατίδιο της Θουριγγίας. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου φιλοδοξεί να κατακτήσει την πρώτη θέση και να διαδεχθεί τον αριστερό πρωθυπουργό της Θουριγγίας Μπόντο Ράμελο.

Μιλώντας για την AfD ή με την AfD;

Το παράδοξο είναι ότι εκτός Θουριγγίας τα μέσα ενημέρωσης ασχολούνται ελάχιστα με τον πρωθυπουργό Ράμελο, ενώ την ίδια στιγμή ο Χέκε είναι πανταχού παρών. Αλλά βέβαια είναι παρών μόνο ως «αντικείμενο» του ρεπορτάζ. Κατά κανόνα οι δημοσιογράφοι μιλούν για τον Χέκε, αλλά δεν μιλούν με τον ίδιο τον Χέκε. Το ίδιο ισχύει και για το κόμμα του.

Έναν διαφορετικό δρόμο επέλεξε πριν λίγες ημέρες το Welt-TV, ιδιωτικό τηλεοπτικό δίκτυο της εφημερίδας Die Welt, προσκαλώντας σε ένα ζωντανό ντιμπέιτ τον Μπιορν Χέκε και τον Μάριο Φόιγκτ, που θα είναι ο υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) στις εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Θουριγγία. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος είχαν προγραμματίσει μία συζήτηση 45 λεπτών, η οποία τελικά διήρκεσε περισσότερο από μία ώρα.

Ήταν σωστή η απόφαση; Είναι προτιμότερη η απομόνωση ενός κόμματος όπως η AfD ή η απευθείας αντιπαράθεση μαζί της; Οι απόψεις διίστανται. Το περιοδικό DER SPIEGEL υποστήριζε εκ των προτέρων ότι ήταν «λάθος» η πρόσκληση προς την AfD. Σε μία διαμετρικά αντίθετη προσέγγιση ο Όλιβερ Λέμπκε, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, δηλώνει στην Bild ότι «η συνεχής προσπάθεια να αποφύγουμε, να εκδιώξουμε, να απομονώσουμε την AfD, χρησιμοποιώντας πάντα τα ίδια επιχειρήματα, έχει οδηγήσει στο να αντιμετωπίζεται ο Χέκε ως ένα είδος μάγου ή σκοτεινού ιππότη…».

Ζητούνται «δημοσιογραφικές αρετές»

Πόσο δύσκολη είναι η σωστή αντιμετώπιση της AfD επισημαίνει και ο καθηγητής Δημοσιογραφίας και Επικοινωνίας Μπερντ Γκέμπλερ σε μελέτες του για το Ίδρυμα Ότο Μπρένερ, το οποίο πρόσκειται στα γερμανικά συνδικάτα. Ο Γκέμπλερ καλεί τους δημοσιογράφους να μην πέφτουν στην «παγίδα της απομόνωσης της AfD», αλλά όπως επισημαίνει, «αυτό δεν σημαίνει ότι πολιτικοί της AfD θα πρέπει να δίνουν συνεντεύξεις ή να προσκαλούνται σε κάθε δημόσιο φόρουμ το ίδιο συχνά, όσο και όλοι οι υπόλοιποι πολιτικοί.

Από κει και πέρα, τονίζει ο Γερμανός ειδικός, «δεν χρειάζεται κάποιο ιδιαίτερο είδος δημοσιογραφίας, ειδικώς προσαρμοσμένο στην AfD. Απλώς η AfD είναι μία πρόκληση, για να ανακαλέσουμε και να αξιοποιήσουμε τις κλασικές αρετές της δημοσιογραφίας…».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου