Το ραντεβού ορίστηκε για τη μία το μεσημέρι στα φουτουριστικά κεντρικά γραφεία του ARTE στο Στρασβούργο, στις όχθες του ποταμού Ιλλ. Ξύλινοι πάγκοι κοντά στην είσοδο υποδέχονται εργαζόμενους του σταθμού, που κάνουν διάλειμμα ρεμβάζοντας το οργιαστικό πράσινο και την περαντζάδα. Ελάχιστα αυτοκίνητα στο οπτικό πεδίο, πολλοί οι αθλούμενοι που τρέχουν δίπλα στο ποτάμι, ακόμη περισσότεροι οι ποδηλάτες. Κάποιοι από αυτούς εργάζονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που δεν απέχει ούτε ένα χιλιόμετρο. Πηγαινοέρχονται στην πόλη με το ποδήλατο. Στην είσοδο ένα σύγχρονο έργο τέχνης αποτελεί σημείο αναφοράς για τα social media. Είναι ο giraffe man του γερμανού γλύπτη Στέφαν Μπάλκενχολ, μία αλλόκοτη φιγούρα τριών μέτρων που αποπνέει ηρεμία, καλώντας κι εμάς σε διαλογισμό, έτσι έλεγε ο καλλιτέχνης σε παλαιότερη συνέντευξή του.

Οι επισκέπτες όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιβάλλεται να απαθανατίσουν τον giraffe man, για να ποστάρουν τις φωτογραφίες στα social media, όπως μας ενημερώνει μία χάλκινη πινακίδα. Στην αίθουσα συσκέψεων με περιμένει ο Βόλφγκανφκ Μπέργκμαν, γενικός εκτελεστικός διευθυντής (CEO) του ARTE Γερμανίας και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βάδης-Βυρτεμβέργης. Συνεργάτες του, αστειευόμενοι, λένε ότι πήρε χρώμα μετά από μόλις λίγες μέρες στην Ελλάδα. Αφορμή ήταν η επετειακή συναυλία για τα 30 χρόνια του ARTE, που έγινε στη Δήλο και μεταδόθηκε ζωντανά σε όλη την Ευρώπη. Για την πραγματοποίηση της εκδήλωσης συνεργάστηκαν πολλοί φορείς στην Ελλάδα.Εκείνο το μαγικό σούρουπο, στις 30 Μαΐου, η Ευρωπαϊκή Ορχήστρα Νέων και η σολίστ Ντιάνα Τιστσένκο από την Ουκρανία ερμήνευσαν τις «Τέσσερις εποχές» του Αντόνιο Βιβάλντι, με στοιχεία αυτοσχεδιασμού. Κάθε τόσο παρεμβάλλονταν οι νότες του Σωκράτη Σινόπουλου, δεξιοτέχνη της πολίτικης λίρας. «Ήταν υπέροχο, μοναδικό, ανεπανάληπτο», λέει ο Βόλφγκανγκ Μπέργκμαν. «Κατ΄αρχάς ήταν ένα μοναδικό προνόμιο το ότι μας επέτρεψαν να πάμε στη Δήλο. Και μετά, η Ευρωπαϊκή Ορχήστρα Νέων, μία υπέροχη νεαρή σολίστ από την Ουκρανία σε μία ξεχωριστή ερμηνεία των ‘Τεσσάρων Εποχών', όλα αυτά συνθέτουν μία εικόνα, την οποία θα θυμάμαι σε όλη μου τη ζωή».

«Ιδανική παρέα σε ένα ερημικό νησί»

Ακόμη και η μαγνητοσκόπηση της συναυλίας στο YouTube προσφέρει μία ξεχωριστή εμπειρία, αλλά και μία σκηνοθετική απόλαυση με τα ζουμ στα πρόσωπα των μουσικών να εναλλάσσονται με πλάνα από εναέριες κάμερες που εξερευνούν το τραχύ, αιγαιοπελαγίτικο τοπίο. Για το ARTE οι μουσικές εκδηλώσεις αυτού του είδους αποτελούν ρουτίνα. Είναι και αυτός ένας λόγος που το γαλλογερμανικό κανάλι έχει καθιερωθεί στη συνείδηση του κοινού ως συνώνυμο της ποιότητας. Τα ποσοστά τηλεθέασης, τα «νουμεράκια» που λένε κάποιοι, δεν το δικαιώνουν. Στη Γαλλία το ποσοστό στην αναλογική τηλεόραση δεν ξεπερνά το 3%. Αλλά ο Βόλφγκανγκ Μπέργκμαν δεν πτοείται. «Εμπνέομαι πάλι από τη Δήλο», επισημαίνει, «για να σας πω το εξής: Νομίζω ότι το πιο σημαντικό κριτήριο για την ανταπόκριση που έχει στο κοινό ένας τηλεοπτικός σταθμός, εκτός από τα ποσοστά τηλεθέασης, είναι η απάντηση που δίνει ο κόσμος στο ερώτημα: ‘Ποιο τηλεοπτικό πρόγραμμα θα παίρνατε μαζί σας σε ένα ερημικό νησί;' Πολλοί αναφέρουν το ARTE στις πρώτες τρεις επιλογές τους και αυτό σημαίνει πολλά. Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι με την ανταπόκριση του κοινού, τουλάχιστον στη Γαλλία και τη Γερμανία, δύο χώρες που αποτελούν τον πυρήνα μας. Αλλά επεκτεινόμαστε και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ήδη εκπέμπουμε προγράμματα με υπότιτλους σε έξι γλώσσες. Επιπλέον, στο διαδίκτυο έχουμε όλο και μεγαλύτερη ανταπόκριση, καθώς πλησιάζουμε τα δύο δισεκατομμύρια κλικς».

Σήμερα το τηλεοπτικό τοπίο είναι πιο κατακερματισμένο από ποτέ. Τα social media αλλάζουν τα δεδομένα της καθημερινότητας, αλλά και της αισθητικής. Εδώ και χρόνια η τηλεόραση δεν είναι η «φαντασιακή εστία» που συγκεντρώνει όλη την οικογένεια τα βράδια, που δίνει αφορμές για συζήτηση στις παρέες την επόμενη μέρα. Πόσο δύσκολο είναι να κάνεις σήμερα ποιοτική τηλεόραση; «Εγώ πιστεύω ότι είναι πιο απλό σήμερα» λέει ο Βόλφγκανγκ Μπέργκμαν. «Γιατί το τηλεοπτικό τοπίο διαθέτει πλέον μία τόσο εντυπωσιακή πολυφωνία, που εμείς μπορούμε να εστιάσουμε με μεγαλύτερη συνέπεια, με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα σε αυτά που πάντα θέλαμε να κάνουμε. Από την αρχή το ARTE προοριζόταν να γίνει μία ευρωπαϊκή πλατφόρμα για δημιουργικούς ανθρώπους. Δεν είμαστε μόνο υπεύθυνοι ενός τηλεοπτικού σταθμού, είμαστε και οικοδεσπότες που ανοίγουμε τις πόρτες μας σε δημιουργικούς ανθρώπους από τις πιο διαφορετικές εκφάνσεις των ΜΜΕ, από τις πιο διαφορετικές χώρες. Αυτή η πολυμορφία αποτελεί συστατικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ταυτότητας».

Τι γίνεται όμως με τα social media; Αυξάνουν την αίσθηση του ανταγωνισμού; Ή μήπως ούτως ή άλλως κάνουν κάτι διαφορετικό, οπότε δεν τίθεται καν το ερώτημα του ανταγωνισμού; «Πράγματι, δεν τίθεται ζήτημα ανταγωνισμού», λέει ο CEO του ARTE Γερμανίας. «Πρόκειται για έναν διαφορετικό δρόμο, μέσω του οποίου το περιεχόμενό μας απευθύνεται στον θεατή, στον χρήστη. Και ευτυχώς το ARTE αποφάσισε να ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο από νωρίς και με δημιουργικό πνεύμα, γι αυτό σήμερα έχουμε μεγαλύτερη διάδοση στο διαδίκτυο, παρά στην αναλογική τηλεόραση».

Μάχη με την «κακοφωνία»

Hot news δεν υπάρχουν στο ARTE. Ακόμη και το καθημερινό δελτίο ειδήσεων του καναλιού, το «ARTE Journal» είναι πιο «μαγκαζινάτο», αν και διαρκεί μόλις 20 λεπτά. Τελευταία αναφορά της εκπομπής στην Ελλάδα ήταν ένα τρίλεπτο ρεπορτάζ για την οικονομική κρίση που ακόμη καραδοκεί, για τον «γολγοθά» των νέων εργαζομένων, χωρίς πολιτικές δηλώσεις, χωρίς κομματικές καταγγελίες. Μία γυναίκα που εργάζεται σε σούπερ-μάρκετ καταθέτει την αγωνία της και εξηγεί ότι στην Αθήνα δύσκολα ζεις με ωρομίσθιο τέσσερα ευρώ, ένας οικονομολόγος δίνει τη δική του ερμηνεία. Στο Στρασβούργο συνεργάτης του ARTE με ρωτάει γιατί εξαφανίστηκε η Ελλάδα από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και αν πράγματι ξεπεράσαμε την κρίση. Προσπαθώ να εξηγήσω πως η απάντηση είναι «ΟΧΙ» με την έννοια ότι η ανάκαμψη της οικονομίας δεν πέρασε ακόμη στον κόσμο, αλλά και «ΝΑΙ» με την έννοια ότι μετά την ανακύκλωση χρέους που έκαναν τα πακέτα διάσωσης οι περισσότεροι ιδιώτες πιστωτές μπορούν να εξοφληθούν, ενώ η αναχρηματοδότηση του χρέους φαίνεται πιο εύκολη για τα επόμενα 30 χρόνια.

Αλλά που θα βρίσκεται το ARTE σε 30 χρόνια; «Ελπίζω να παραμένει ζωντανή η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και μαζί με αυτήν η ιδέα μίας πανευρωπαϊκής μιντιακής πλατφόρμας με ποιοτικό περιεχόμενο, με δημόσια χρηματοδότηση», λέει ο Βόλφγκανγκ Μπέργκμαν. «Νομίζω ότι σήμερα αυτό είναι πιο σημαντικό από ποτέ. Πρέπει να προσφέρουμε ένα διαφορετικό περιεχόμενο ποιότητας και αξιοπιστίας σε ένα μιντιακό τοπίο που παρουσιάζει φαινόμενα κακοφωνίας, τα οποία οφείλονται ενίοτε σε εμπορικούς λόγους, συχνά όμως και σε πολιτικές παρεμβάσεις».

Από τους Δελφούς στη Δήλο

Απομένει το ερώτημα, εάν το ARTE έχει και άλλα, μελλοντικά σχέδια για την Ελλάδα. Όπως λέει ο CEO του ARTE Γερμανίας, χαμογελώντας, «νομίζω ότι έχουμε προσβληθεί πλέον από το ‘ελληνικό μικρόβιο'. Η συναυλία στη Δήλο ήταν η δεύτερη εκδήλωση σε έναν εκπληκτικό χώρο ιστορικού ενδιαφέροντος, είχε προηγηθεί μία αντίστοιχη συναυλία στους Δελφούς με την 7η συμφωνία του Μπετόβεν, σε έναν χώρο μοναδικό και πάλι. Προσωπικά θα ήθελα να αναπληρώσω και μία δική μου έλλειψη γνώσης, να μάθω περισσότερα για την ιστορία της Δήλου, θέλουμε λοιπόν να γυρίσουμε ένα ντοκιμαντέρ, το οποίο σκεπτόμαστε να εντάξουμε στη σειρά ‘Η περιπέτεια της ανθρωπότητας' (Abenteuer Menschheit). Έχουμε ήδη κάνει κάποιες πρώτες σκέψεις γι αυτή την παραγωγή. Από κει και πέρα θα θέλαμε να επεκτείνουμε τη συνεργασία μας με τους φίλους στο ‘Μέγαρο Μουσικής', ίσως του χρόνου με κάποια συναυλία…»

Γιάννης Παπαδημητρίου, Στρασβούργο