Οι συναλλαγές με μετρητά έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως και να το κάνουμε. Οι πληρωμές γίνονται ανώνυμα και ο καταναλωτής διατηρεί ανά πάσα στιγμή τον έλεγχο στα οικονομικά του, γιατί εύκολα αντιλαμβάνεται τί ακριβώς έχει ξοδέψει. «Cash is king», λένε πολλοί. Στη Γερμανία έχει εμπεδωθεί και μία ακόμη αντίστοιχη ρήση: «Μόνο τα μετρητά είναι αληθινά» («Nur Bares ist Wahres»).

Ωστόσο, ο Μπούρκχαρντ Μπαλτς, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Γερμανικής Κεντρικής Τράπεζας, επισημαίνει ότι «με την πάροδο του χρόνου αλλάζει το τοπίο στις συναλλαγές στη Γερμανία, αλλά και στην Ευρώπη». Όλο και περισσότεροι προτιμούν τις ηλεκτρονικές και ψηφιακές πληρωμές, είτε με χρεωστική και πιστωτική κάρτα, είτε από το κινητό τους τηλέφωνο, είτε μέσω smartwatch. Άδηλο λοιπόν το μέλλον των μετρητών;

Μελλοντικά σενάρια για τα μετρητά

Την Τετάρτη η Μπούντεσμπανκ παρουσίασε μία μελέτη που υπογράφουν η εταιρεία συμβούλων VDI/VDE Innovation και το ινστιτούτο δημοσκοπήσεων Sinus, με τίτλο «Τα μετρητά του μέλλοντος». Εκεί αναφέρονται τρία πιθανά σενάρια για την εξέλιξη των συναλλαγών με μετρητά μέχρι το 2037.

Το πρώτο σενάριο σκιαγραφεί ένα απολύτως ψηφιακό τοπίο πληρωμών, στο οποίο τα μετρητά θα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από την καθημερινότητα, ακόμη και για πληρωμές στο σουπερμάρκετ ή δοσοληψίες μεταξύ φίλων και όλες οι συναλλαγές γίνονται με ψηφιακό χρήμα. Αντιθέτως, το δεύτερο σενάριο περιγράφει μία «αναγέννηση των μετρητών», θεωρώντας ότι σε έναν ψηφιακό κόσμο οι καταναλωτές θα αρχίσουν να ανακαλύπτουν ξανά τα πλεονεκτήματα των συναλλαγών με κέρματα και χαρτονομίσματα.

Το τρίτο πιθανό σενάριο αναφέρεται σε ένα «υβριδικό τοπίο πληρωμών». Σε αυτή την εκδοχή τα μετρητά δεν θα έχουν εξαφανιστεί πλήρως, αλλά θα χρησιμοποιούνται όλο και λιγότερο. Ακόμη και η πρόσβαση σε μετρητά θα δυσχεραίνεται διαρκώς, ώστε να προωθούνται οι ψηφιακές πληρωμές.

Οι κίνδυνοι των ψηφιακών συναλλαγών

Ο Νιλς Νάουχαουζερ, σύμβουλος του κέντρου για την προστασία των καταναλωτών στο κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης, δεν συνηγορεί υπέρ των σεναρίων που προβλέπουν την εξαφάνιση των μετρητών. Και αυτό γιατί, όπως επισημαίνει, «κατά τις συναλλαγές μας στο διαδίκτυο συνήθως αφήνουμε πίσω μας πολλά ψηφιακά ίχνη και αυτό ενέχει κάποιους κίνδυνους». Γι αυτό έχει αναγνωριστεί πλέον από τα δικαστήρια το «δικαίωμα της πληροφοριακής αυτοδιάθεσης», δηλαδή το δικαίωμα του καθενός να αποφασίζει πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις γίνονται αντικείμενο επεξεργασίας οι πληροφορίες που τον αφορούν.

Ο Νάουχαουζερ απευθύνει έκκληση στην Μπούντεσμπανκ, αλλά και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να διασφαλίσουν ότι και στο μέλλον ο καταναλωτής θα έχει μία ελευθερία επιλογής ανάμεσα σε ψηφιακές πληρωμές και σε συναλλαγές με μετρητά. Σε πολιτικό επίπεδο πάντως, ο ίδιος δεν βλέπει καμία σπουδή να καταργηθούν τα μετρητά προς όφελος του ψηφιακού χρήματος.

Τα μετρητά ως παράγοντας «σταθεροποίησης»

Αλλά και ο Μπούρκχαρντ Μπαλτς, από την πλευρά της Μπούντεσμπανκ, δεν θεωρεί απολύτως αξιόπιστα τα σενάρια που κάνουν λόγο για εξαφάνιση των μετρητών. Αν μη τι άλλο, επισημαίνει, τα μετρητά λειτουργούν ως παράγοντας σταθεροποίησης σε εποχές οικονομικής κρίσης. Από την άλλη πλευρά οι ηλεκτρονικές συναλλαγές μπορεί να εμπεριέχουν κινδύνους, είτε για λόγους ασφαλείας, είτε για λόγους που αφορούν την εξάρτηση από αλλοδαπούς παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών. «Τόσο για εμάς στην Μπούντεσμπανκ, όσο και για το Ευρω-Σύστημα στο σύνολό του, είναι σαφές ότι τα μετρητά θα πρέπει να διαδραματίζουν κάποιον ρόλο και στο μέλλον», τονίζει ο Μπαλτς.

Αλλά τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να δώσει σαφή απάντηση ούτε η Μπούντεσμπανκ, η οποία πάντως επισημαίνει ότι θα ενδυναμώσει τον «διάλογο» με όλους τους ενδιαφερόμενους. Σε αυτούς περιλαμβάνονται όχι μόνο η νομοθετική εξουσία και οι τράπεζες, αλλά και οι πάροχοι ψηφιακών υπηρεσιών, ο επιχειρηματικός κόσμος εν γένει και φυσικά οι καταναλωτές.

Συμπληρωματικός ρόλος για το «ψηφιακό ευρώ»

Παραμένει λοιπόν αδιευκρίνιστο, προς το παρόν, αν θα δούμε την εξαφάνιση ή την «αναγέννηση» των μετρητών. Ως συνήγορος του καταναλωτή, ο Νιλς Νάουχαουζερ θεωρεί ότι τόσο η Μπούντεσμπανκ, όσο και η ΕΚΤ θα πρέπει να προετοιμάζονται για όλα τα ενδεχόμενα. «Για το μέλλον θεωρούμε σημαντική τη λειτουργία του ψηφιακού ευρώ ως ψηφιακού μέσου πληρωμών», επισημαίνει.

Το ζήτημα βρίσκεται υπό συζήτηση στην ευρωζώνη εδώ και πολλά χρόνια. Θεωρητικά το ψηφιακό ευρώ θα αναλάβει συμπληρωματικό ρόλο στις πληρωμές με μετρητά, μεταφέροντας στον ψηφιακό κόσμο όσο το δυνατόν περισσότερες ιδιότητες των ίδιων των μετρητών. Πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό, παραμένει άγνωστο. Σύμφωνα πάντως με τις εκτιμήσεις του Μπούρκχαρντ Μπαλτς, το ψηφιακό ευρώ μάλλον δεν πρόκειται να καθιερωθεί πριν από το 2029. 

(Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου)