«…Ήμουν λοιπόν εδώ, ένας δυτικός μεσήλικας άντρας, που είχε κάνει κάποιες οικονομίες, χωρίς συγγενείς ή φίλους, χωρίς προσωπικά σχέδια ή πραγματικά ενδιαφέροντα, βαθιά απογοητευμένος από την μέχρι τότε επαγγελματική ζωή, που είχε ζήσει διάφορες εμπειρίες στον συναισθηματικό τομέα με κοινό τους γνώρισμα ότι είχαν κάποτε διακοπεί, τελικά χωρίς λόγο για να ζει ή χωρίς λόγο για να πεθάνει…» Στο νέο μυθιστόρημα του Μισέλ Ουελμπέκ με τίτλο «Σεροτονίνη» ο αναγνώστης παίρνει τις πρώτες πληροφορίες για τον χαρακτήρα του ήρωα και μια πρόγευση για το τι θα ακολουθήσει αφότου διαβάσει το ένα τέταρτο του βιβλίου. Ο Φλοράν-Κλωντ Λαμπρούστ, ο ήρωας που αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία της «Σεροτονίνης», είναι ένας 46χρονος μηχανικός, ειδικός σε αγροτικά θέματα που εργάζεται ως υπάλληλος στο γαλλικό υπουργείο Γεωργίας. Ο Λαμπρούστ μόλις αποφάσισε να αλλάξει ριζικά τη ζωή του και κάπου εκεί ξεκινά η «Σεροτονίνη».

Στο λογοτεχνικό σύμπαν του Μισέλ Ουελμπέκ

Με τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για αλλαγή από τον ήρωα αρχίζει να εκτυλίσσεται η πλοκή του μυθιστορήματος. Με κυνικό και συχνά δύσκολο τρόπο αλλά και κάποιες δόσεις ρομαντισμού, που έρχονται όμως για να υπογραμμίσουν την απελπισία του ήρωα. Κανένα μυθιστόρημα του Ουελμπέκ δεν μοιάζει με τα προηγούμενα κι όμως αρκεί να διαβάσει κανείς μερικές σελίδες τους για να καταλάβει ότι βρίσκεται ξανά βυθισμένος μέσα στο λογοτεχνικό σύμπαν του ανατρεπτικού γάλλου συγγραφέα. Ο Μισέλ Ουελμπέκ, γεννημένος το 1958, είναι ένας από τους πιο διάσημους συγγραφείς παγκοσμίως. Κάθε νέο βιβλίο του αναμένεται με αδημονία σε όλον τον κόσμο. Λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία της «Σεροτονίνης» στη Γαλλία, το νέο βιβλίο του κυκλοφορεί σήμερα και στα γερμανικά. Σε μια εποχή που η λογοτεχνία δεν πουλάει, ένα νέο μυθιστόρημα με την υπογραφή του Ουελμπέκ αποτελεί εγγύηση για κέρδη.

Η «Σεροτονίνη» είναι το έβδομο μυθιστόρημα του συγγραφέα. Τα προηγούμενα διέπονται από προφητική διάθεση. Στην «Υποταγή» είχε θεματοποιήσει τον θρησκευτικό φανατισμό, στο «Η δυνατότητα ενός νησιού» είχε θίξει τις σχέσεις ανδρών και γυναικών στον εικοστό πρώτο αιώνα, ο μαζικός σεξοτουρισμός ως αποκύημα της παγκοσμιοποίησης είναι το θέμα στο βιβλίο «Πλατφόρμα», ενώ «Τα στοιχειώδη σωματίδια» θέτουν στο επίκεντρο τα βήματα στο πεδίο της γενετικής επιστήμης. Η «Σεροτονίνη» έρχεται τώρα να προστεθεί σε όλα αυτά επιβεβαιώνοντας το προφητικό στοιχείο. Είναι ένα επίκαιρο μυθιστόρημα που, αν και γράφτηκε πριν από τα «Κίτρινα γιλέκα», τα προβλέπει. Μιλά για την εξέγερση τμημάτων του γαλλικού λαού ενάντια στη γαλλική πολιτική. Συγκεκριμένα στη «Σεροτονίνη» βλέπουμε τους γαλακτοπαραγωγούς της Νορμανδίας να εξεγείρονται μέσα σε ένα πλαίσιο απελπισίας και βίας.

Διαδηλώσεις, παγκοσμιοποίηση και χαμένη λίμπιντο

Πολλές από τις σκηνές των αγροτικών κινητοποιήσεων είναι τόσο ρεαλιστικές που μοιάζουν να περιγράφουν όσα εκτυλίσσονται τελευταία στους γαλλικούς δρόμους. Βίαιες διαμαρτυρίες κατά της γαλλικής, καθεστηκυίας τάξης και της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας που καταλήγουν ακόμη και σε νεκρούς. Ωστόσο η «Σεροτονίνη» δεν θα πρέπει να διαβαστεί μόνο σαν ένα πολιτικό μυθιστόρημα. Σε ένα δεύτερο επίπεδο πρόκειται για μια λογοτεχνική προσέγγιση ενός δυστυχισμένου υπαλλήλου που βιώνει τη δική του προσωπική και επαγγελματική κρίση στο μέσον της ζωής του. Δεν είναι μόνο η επαγγελματική απογοήτευση και η προσωπική απελπισία που σκιαγραφούν το προσωπικό τέλμα του ήρωα. Ο ήρωας του Ουελμπέκ πάσχει από κατάθλιψη και ως διέξοδο έχει μόνο μια: το αντικαταθλιπτικό φάρμακο «Captorix», το οποίο περιγράφει λεπτομερώς ο Ουελμπέκ: ένα φάρμακο με βασική ουσία τη σεροτονίνη, η οποία παρεμποδίζει όμως τη σεξουαλική επιθυμία και εξαφανίζει τη λίμπιντο.

Ο έρωτας είναι άλλωστε ένα θέμα που συναντάμε συχνά στα έργα του Ουελμπέκ. Ωστόσο η απουσία ερωτικής ορμής δε σημαίνει ότι ο έρωτας ως ιδέα απουσιάζει εντελώς από το νέο μυθιστόρημα. Το αντίθετο. Ο ήρωας ακόμη και υπό την επήρεια αντικαταθλιπτικών θυμάται παλιούς έρωτες, συνευρέσεις με πόρνες, έχει σεξουαλικές φαντασιώσεις. Σε πολλά σημεία του έργου οι περιγραφές του Ουελμπέκ παραπέμπουν στον μαρκήσιο ντε Σαντ. Κι όλη αυτή η ψυχολογική περιπέτεια και οι ερωτικές επιθυμίες συμπλέκονται με μια σφοδρή κριτική στην παγκοσμιοποίηση, στην οικονομία της αγοράς, στον καπιταλισμό, στην γραφειοκρατία των Βρυξελλών.

Ο Μισέλ Ουελμπέκ είναι το «enfant terrible» της γαλλικής λογοτεχνίας που προκαλεί με κάθε του κίνηση και δήλωση. Πρόσφατα προκάλεσε έντονες αντιδράσεις όταν δήλωσε σε αμερικανικό περιοδικό ότι «ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας από τους καλύτερους προέδρους των ΗΠΑ» λόγω της πολιτικής προστατευτισμού που πρεσβεύει. Οι πολιτικές του θέσεις περί παγκοσμιοποίησης και προστατευτισμού, περί «παλιών καλών καιρών» και «ενός μέλλοντος χωρίς ελπίδα» είναι γνωστές και ανοιχτές προς κριτική. Όπως και το βιβλίο.

Γιόαχιμ Κύρτεν

Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη