Τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 θα γιορτάζονταν σίγουρα με μεγαλειώδη τρόπο υπό κανονικές συνθήκες. Oύτε οι επετειακοί εορτασμοί γλίτωσαν όμως από την επέλαση της πανδημίας στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή. Παρόλα αυτά το πνεύμα του 1821 διαπερνά και το 2021και πολλές εκδηλώσεις, συναντήσεις, εκθέσεις και συνέδρια εντός και εκτός Ελλάδας μεταφέρθηκαν εξ ανάγκης στο ψηφιακό περιβάλλον. Κι ενώ η πλειοψηφία των δράσεων εστιάζουν στη μεγάλη ιστορική εικόνα, υπάρχει και ένα πρότζεκτ που εστιάζει στις ιστορίες αντικειμένων που συνδέθηκαν με τον ένα ή άλλον τρόπο με την Ελληνική Επανάσταση.

«Αντικείμενα της Επανάστασης» (Οbjekte der Revolution) είναι ο τίτλος ενός ξεχωριστού ψηφιακού πρότζεκτ στο Instagram, το οποίο ξεκίνησε ως δράση για την επέτειο του 1821 στο πλαίσιο ενός μαθήματος του χειμερινού εξαμήνου του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Η καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών Λίλια Διαμαντοπούλου, μαζί με την ομάδα φοιτητριών που συμμετέχει στο πρότζεκτ, ανεβάζουν στο Instagram κάθε Κυριακή και για όλο το 2021 αντικείμενα που σχετίζονται με την Επανάσταση, συνολικά 52 στον αριθμό. Πίσω από κάθε post ή story κρύβεται μακρά θεωρητική ενασχόληση, έρευνα σε αρχεία, βιβλιοθήκες και πινακοθήκες αλλά και προσεκτική συντακτική δουλειά για την παρουσίασή τους με ευσύνοπτο και κατάλληλο για τα social media τρόπο. «Στόχος είναι η μεταφορά της γνώσης στο ευρύτερο κοινό, να βγούμε λίγο έξω από τις αίθουσες. Ένα άνοιγμα προς το  κοινό, όχι μόνο το ελληνόφωνο αλλά και το γερμανόφωνο γιατί τα αντικείμενα που επιλέγουμε είναι εμβληματικά για το Μόναχο και τη Βαυαρία», αναφέρει η Λίλια Διαμαντοπούλου στην DW.

Η Ρόζα Μπότσαρη, μια τράπουλα, ένα δαχτυλίδι

Αλλά ποια είναι αυτά τα εν πολλοίς άγνωστα ή ξεχασμένα ιστορικά αντικείμενα, που ψάχνουν να βρουν τον δικό τους χώρο μέσα στον καταιγισμό πληροφοριών του διαδικτύου; Και γιατί αξίζει κανείς να σταθεί σε αυτά κάνοντας scroll down; «Είναι πάρα πολλά τα αντικείμενα. Άλλα έχουν να κάνουν με τα προεπαναστατικά χρόνια και με τα χρόνια της ίδιας της Επανάστασης. Πολλά σχετίζονται επίσης με τον Βαυαρό Όθωνα και έχουν να κάνουν με το φτιάξιμο ενός κράτους, με τους μύθους, τις παραδόσεις, τα εθνικά σύμβολα, τη δημιουργία εθνικής συνείδησης» εξηγεί η Λίλια Διαμαντοπούλου.

Μια ματιά στον λογαριασμό της ομάδας της στο Instagram εξάπτει την περιέργεια, ακόμη και ανθρώπων που δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με την ιστορία: ένας πίνακας της πεντάμορφης Ρόζας Μπότσαρη, κόρης του Μάρκου Μπότσαρη, που βρίσκεται στη «Συλλογή των Καλονών» στο Παλάτι του Νύμφενμπουργκ, μια συλλεκτική τράπουλα με εθελοντές Βαυαρούς που πολέμησαν στον Αγώνα, το χρυσό δαχτυλίδι της Φιλομούσου Εταιρείας που απονεμήθηκε στον φιλέλληνα Φρίντριχ φον Τίερς ή οι εμβληματικές λιθογραφίες του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Μιαούλη και του Νικηταρά που φιλοτέχνησε ο Χανς Χανφστρένγκλ. «Πίνακες, μικροαντικείμενα, κοσμήματα, χρηστικά αντικείμενα, ενδυμασίες, σχέδια, βιβλία αλλά και μνημεία συνθέτουν ένα ενδιαφέρον μείγμα που αξίζει να παρουσιαστεί. Θέλαμε να εστιάσουμε στις μικρές ιστορίες που δεν είναι πάντα στο επίκεντρο και που αξίζει κανείς να ξεθάψει» εξηγεί η Λίλια Διαμαντοπούλου.

Από τον Λουδοβίκο και τον Ίκεν στον Όθωνα

Αλλά πώς αρχίζει να συνδέεται η Γερμανία με τους Έλληνες που βρίσκονται ακόμη υπό οθωμανικό ζύγό; Λίγο-πολύ μέσω Ιταλίας, όπως αναφέρει η καθηγήτρια Νεολληνικών Σπουδών. Ο Λουδοβίκος της Βαυαρίας άρχισε να στρέφει το ενδιαφέρον του προς την Ελλάδα και το ελληνικό πνεύμα μετά από ένα ταξίδι του στην Ιταλία, όπως και ο Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε. Στη Ρώμη ο Λουδοβίκος ανακάλυψε την κλασική αρχαιότητα και μέσω αυτής την αρχαιοελληνική σκέψη και τέχνη γύρω στο 1816. «Αν περπατήσει κανείς ακόμη και σήμερα στο Μόναχο, θα συναντήσει μια μικρή Αθήνα» λέει η ίδια. «Απέφευγαν τότε οι Δυτικοί να πάνε στην Ελλάδα εξαιτίας του φόβου ληστειών και ασθενειών, όπως ο τύφος».

Αλλά εκτός από τον Λουδοβίκο και τη Βαυαρία, ενδιαφέρον έχει για παράδειγμα και η σχέση του φιλέλληνα Καρλ Γιάκομπ Ίκεν από τη Βρέμη, ο οποίος είχε τακτική επικοινωνία με τον Αδαμάντιο Κοραή και τον κύκλο του, μάθαινε μέσω αυτών τα νέα των σύγχρονών του Ελλήνων και άρχισε μάλιστα να μαθαίνει εξ αποστάσεως Νέα Ελληνικά. «Μάλιστα έγραφε επιστολές στον Γκαίτε, ζητώντας του επιτακτικά να ασχοληθεί με το ελληνικό ζήτημα» σημειώνει η Λίλια Διαμαντοπούλου. «Στη Γερμανία αρχικά δεν έδιναν πολλή σημασία στην Ελληνική Επανάσταση, την συνέκριναν με τις εξεγέρσεις των Καρμπονάρων στην Ιταλία. Αργότερα κατάλαβαν ότι πρόκειται για κανονική επανάσταση που κατέληξε σε Σύνταγμα».

Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή: το κίνημα του Φιλελληνισμού πήρε μεγάλες διαστάσεις, άλλοτε από πραγματικό ενθουσιασμό κι άλλοτε από τυχοδιωκτισμό. Η Ελληνική Επανάσταση προχωρούσε και κάποτε έφτασε στο τέλος της καταλήγοντας στη δημιουργία κράτους, με τις συνακόλουθες έριδες.Η επιβολή της μοναρχίας του Όθωνα, γιου του Λουδοβίκου, από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν άργησε να έρθει μετά τον Καποδίστρια, κι έτσι άρχισε να γράφεται ένα άλλο κεφάλαιο των ελληνογερμανικών σχέσεων: αυτό της βαυαροκρατίας.

Από την Ελληνική Επανάσταση στην Ψηφιακή Επανάσταση

Τα «Αντικείμενα της Επανάστασης» δεν είναι όμως το μοναδικό ψηφιακό πρότζεκτ του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μονάχου. Το διαδίκτυο και τα νέα τεχνολογικά μέσα βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του.

Τον Ιούνιο αναμένεται επίσης μια μεγάλη ψηφιακή έκθεση με εικονική περιήγηση στα Προπύλαια του Μονάχου, ένα μνημείο με έντονες αναφορές στην Ελληνική Επανάσταση και το ελληνικό πνεύμα ευρύτερα.

Στα σκαριά βρίσκονται επίσης ένα τουριστικό application για την Κρήτη αλλά και μια ψηφιακή έκθεση για τις πλαστογραφίες σε συνεργασία με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αθήνας. Κι όπως λέει χαρακτηριστικά η Λίλια Διαμαντοπούλου: «Το ζητούμενο είναι πώς μπορούμε να μεταφέρουμε τη γνώση και την έρευνά μας μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας δεδομένου ότι σήμερα βρισκόμαστε στην εποχή της Ψηφιακής Επανάστασης».

Δήμητρα Κυρανούδη