Όταν ο Χανς Λέιτενς αναλάβει τα καθήκοντά του ως νέος Εκτελεστικός Διευθυντής στον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (FRONTEX) την 1η Μαρτίου, θα κληθεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στον οργανισμό και να διασφαλίσει την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η αξιοπιστία του οργανισμού έχει μειωθεί τον τελευταίο χρόνο. Υπάρχουν αναφορές που κατηγορούν τη Frontex πως αγνοεί παράνομες επαναπροωθήσεις (pushbacks) αιτούντων άσυλο στα σύνορα της Ε.Ε. ή και συμμετέχει σε αυτές, σε ορισμένες περιπτώσεις, παραβιάζοντας τα θεμελιώδη δικαιώματά τους. Εξ ου και ο Λέιτενς υπόσχεται πως θα ενισχύσει τη διαφάνεια όσον αφορά στο περιεχόμενο και τον τρόπο δράσης του οργανισμού.

Η Frontex έχει κατηγορηθεί πως συμμετείχε σε παράνομες επαναπροωθήσεις αιτούντων άσυλο εγκαταλείποντάς τους σε σωσίβιες λέμβους στο Αιγαίο Πέλαγος, στην κάλυψη επαναπροωθήσεων από την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και στην κακομεταχείριση μεταναστών στη Λιβύη, σε συνεργασία με τη λιβυκή ακτοφυλακή. Ο Λέιτενς δήλωσε στις Βρυξέλλες πως «οι επαναπροωθήσεις είναι απαγορευμένες. Θα εργαστούμε σύμφωνα με τη νομοθεσία και συμβαδίζοντας με τις επιθυμίες των κρατών-μελών. Δεν πρέπει να υπάρχει τίποτα κρυφό».

Ο αναπληρωτής εκτελεστικός διευθυντής της Frontex, Ούκου Σαρεκάννο, δήλωσε στην DW πως η Frontex δεν είναι υπεύθυνη για τις επιχειρήσεις SAR (έρευνας και διάσωσης), αλλά «απλώς μοιραζόμαστε τις πληροφορίες με τα εθνικά κέντρα συντονισμού, εφόσον τα εναέρια μέσα μας στην Κεντρική Μεσόγειο εντοπίσουν ένα σκάφος που βρίσκεται σε κίνδυνο. Είναι υποχρέωσή μας να διασφαλίζουμε ότι οι αξιωματικοί μας ακολουθούν τους κανόνες, σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα, καθώς και την αρχή της μη επαναπροώθησης».

Πιθανή αποχώρηση της Frontex από κάποια κράτη

Σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε., ακτιβιστές καλούν τη Frontex να τερματίσει τις δραστηριότητές της, μιας και η παρουσία της δεν εμπόδισε τους εθνικούς συνοριοφύλακες να κακομεταχειρίζονται τους αιτούντες άσυλο. Μαρτυρίες προσφύγων αναφέρουν πως, παρ’ ότι η Frontex ήταν παρούσα στην περιοχή όπου βρίσκονταν, δεν επενέβησαν για να προστατεύσουν τους πρόσφυγες που υφίσταντο κακή μεταχείριση.

Πρόσφατο δημοσίευμα των New York Times ανέφερε πως ο οργανισμός θα αναστείλει τη δραστηριότητά του στην Ελλάδα, λόγω σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους Έλληνες συνοριοφύλακες, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί ακόμη. Κάποιοι θεωρούν πως η Frontex απέτυχε στην επίλυση των προβλημάτων στην περιοχή, καθώς οι επαναπροωθήσεις και η κακομεταχείριση των αιτούντων άσυλο έχουν πολλαπλασιαστεί τα τελευταία τρία χρόνια.

Σύμφωνα με το άρθρο 46 του Κανονισμού της Frontex, ο επικεφαλής του οργανισμού οφείλει να τερματίσει ή να μη διεξάγει νέες επιχειρήσεις σε μία ευρωπαϊκή χώρα, όπου αποδεικνύεται πως λαμβάνουν χώρα παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο. Κατά τον Σαρεκάννο δεν είναι δουλειά της υπηρεσίας να επικρίνει τις επιχειρήσεις των συνοριοφυλάκων του εκάστοτε κράτους, ούτε να διεξάγει έρευνες σχετικά με τη δραστηριότητά τους πέραν των δικών της επιχειρήσεων.

Περισσότερες ευθύνες για τον οργανισμό

Καθώς επίκειται συμφωνία των Ευρωπαίων ηγετών σε ένα αυστηρότερο πλαίσιο κανονισμών για την παράνομη μετανάστευση, τα νέα καθήκοντα του Λέιτενς θα περιλαμβάνουν επίσης τον συντονισμό για την επιστροφή στη χώρα προέλευσης των αιτούντων άσυλο που έχουν εισέλθει παράνομα στην ΕΕ. Βέβαια, οι επαναπατρισμοί δεν είναι μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη λύση, αλλά είναι ένα από τα εργαλεία που προβλέπει το μεταναστευτικό πακέτο της ΕΕ, αναφέρει ο Σαρεκάννο στην DW. Για να προσθέσει ότι «καθίσταται απαραίτητο να αποκλειστούν από την παροχή ασύλου οι περιπτώσεις, στις οποίες ένας αιτών άσυλο έχει διαφύγει από μία χώρα είτε για λόγους προσωπικής ασφάλειας, είτε λόγω της κλιματικής αλλαγής».

Η Ολλανδή πολιτικός Τινέκε Στρικ είναι μεταξύ των ευρωβουλευτών που δημιούργησαν την Ομάδα Εργασίας Ελέγχου της Frontex, με στόχο να παρακολουθούν τη δουλειά του οργανισμού. «Ο Frontex εξακολουθεί να βρίσκεται σε κρίση και νομίζω ότι αρχικά παραμελήσαμε τον ρόλο μας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσον αφορά στον έλεγχο των δράσεών του», δήλωσε. «Στόχος της Ομάδας είναι ήδη μέσα στις επόμενες βδομάδες να καταλήξουμε σε ένα σχέδιο ψηφίσματος, με το οποίο θα αυστηροποιούνται οι έλεγχοι. Θα ελέγχουμε κατά πόσο η Frontex ακολουθεί τις συστάσεις μας για τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα σύνορα και, τέλος, κατά πόσο επικρατούν συνθήκες ουσιαστικής διαφάνειας ως προς τη δράση της υπηρεσίας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ».

Πριγιάνκα Σάνκαρ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς