Στην Τουρκία, ένα παλιό γνωστό θέμα έρχεται και πάλι στην επικαιρότητα: η ‘διαρροή εγκεφάλων’. Όλο και περισσότερα λαμπρά μυαλά φεύγουν στο εξωτερικό. Επικριτές της κυβέρνησης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υποστηρίζουν ότι είναι η ίδια η κυβέρνηση που προωθεί αυτή την τάση, μη προσφέροντας καλές προοπτικέςστους νέους αυτούς ανθρώπους που διαθέτουν τόσα προσόντα.

Η κριτική έγινε πιο έντονη πρόσφατα εξαιτίας των διαμαρτυριών στο διάσημο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης Μπογάζιτσι.Οι φοιτητές διαδήλωσαν κατά του αναγκαστικού διορισμού ενός διευθυντή. Η αστυνομία κατέστειλε βίαια πολλές συγκεντρώσεις και οι νεαροί Τούρκοι δυσφημίστηκαν ως «τρομοκράτες» και «διεστραμμένοι» από κυβερνητικούς αξιωματούχους.

Αυτή η εχθρική στάση οδηγεί πολλούς νέους να μεταναστεύσουν. Πρόσφατη έρευνα του τουρκικού ερευνητικού ινστιτούτου Metropoll επιβεβαιώνει ακριβώς αυτήν την τάση: το 47% των Τούρκων θα ήθελαν να σπουδάσουν ή να εργαστούν στο εξωτερικό. Εδώ και χρόνια απόφοιτοι πανεπιστημίων και ιδιαίτερα καλά καταρτισμένοι νέοι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Ο Τσεκί Εζτύρκ, ο οποίος σπούδασε φιλοσοφία στο περίφημο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής (ODTÜ), αποφάσισε να επιστρέψει στη χώρα του μετά τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. Όπως όμως πολλοί νέοι Τούρκοι, είναι πολύ δυσαρεστημένος: «Θέλουμε απλώς σεβασμό. Παλιότερα οι άνθρωποι που είχαν μια καλή εκπαίδευση συνήθως είχαν περισσότερο σεβασμό. Σήμερα όσο και να σπουδάζεις ούτε χρήματα κερδίζεις ούτε σεβασμό έχεις».

«Οι διαφορετικές απόψεις δεν είναι πλέον αποδεκτές»

Για το λόγο αυτό σκέφτεται σοβαρά να επιστρέψει στη Γερμανία. «Η Τουρκία δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο, μόνο μία πίστη. Η χώρα είναι κυριολεκτικά ένα μωσαϊκό. Ωστόσο, δεν γίνονται πλέον αποδεκτές οι διαφορετικές απόψεις. Σύντομα ακόμα και η παρουσία ορισμένων ανθρώπων δεν θα είναι πλέον αποδεκτή», λέει.

Και ο Σελίμ Ετσκέν είναι επίσης απόφοιτος πανεπιστημίου και προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του στη Γερμανία. Σπούδασε στο πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι και στη συνέχεια έκανε το διδακτορικό του στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Μέσης Ανατολής ODTÜ. Ζει στη Γερμανία από το 2017. «Ειδικά κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στο πάρκο Γκεζί το 2013, απογοητεύτηκα όταν διαπίστωσα ότι όσοι ασκούν κριτική σε κάτι καταπιέζονται», λέει ο Ετσκέν.

Η καταστολή των διαδηλώσεων στο πανεπιστήμιο Μπογάζιτσι από τις αρχές του χρόνου τον έκανε να καταλάβει για άλλη μια φορά ότι η κυβέρνηση δεν έχει πλέον αναστολές, όταν καταλάβει ότι αμφισβητείται. Ανησυχεί ότι η ακαδημαϊκή ελευθερία χάνεται όλο και περισσότερο. «Αν χαθεί μια φορά δεν μπορεί εύκολα να επιστρέψει. Και κάτι τέτοιο θα είχε καταστροφικές συνέπειες», προειδοποιεί ο Ετσκέν. Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο για αυτόν να εγκαταλείψει την Τουρκία, επειδή θα έπρεπε να αφήσει πίσω τους συγγενείς και τους αγαπημένους του.

Πολύ περιοριμένες προοπτικές

Η Ογιά Αϊτύρκ αποφάσισε επίσης να "ξεκινήσει από το μηδέν" στο εξωτερικό. Ζει στη Φρανκφούρτη και είναι επίσης απόφοιτος του πανεπιστημίου Μπογάζιτσι. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού της, βρήκε δουλειά στη Γερμανία και δημιούργησε μια νέα ζωή. «Θα δουλέψω λίγα χρόνια και μετά θα επιστρέψω», έλεγα στον εαυτό μου. Αλλά τώρα έχουν περάσει δέκα χρόνια και δεν έχω βρει ακόμα το κίνητρο να επιστρέψω», λέει.

Η Αϊτύρκ επικρίνει το γεγονός ότι δεν προσφέρονται αρκετά στους νέους επαγγελματίες στην Τουρκία και ότι δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητές τους. «Γιατί να πάρουμε αυτόν τον δύσκολο δρόμο; Ερχόμαστε εδώ και ξεκινάμε μια ζωή από το μηδέν. Η διαμονή σε μια χώρα όπου δεν μιλάς τη γλώσσα δεν είναι πολύ ευχάριστη» επισημαίνει.

Η Γερμανία είναι η πιο δημοφιλής χώρα για τους Τούρκους μετανάστες. Σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Metropoll, το 22% των ερωτηθέντων θα επέλεγαν τη Γερμανία εάν ήθελαν να σπουδάσουν ή να εργαστούν στο εξωτερικό. Ο ερευνητής σε θέματα μετανάστευσης Αϊχάν Καγιά από το πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης εξηγεί αυτήν την τάση, μεταξύ άλλων, εξαιτίας του γεγονότος ότι υπάρχει μεγάλη τουρκική κοινότητα στη Γερμανία από τη δεκαετία του 1960. Οι μετανάστες - είτε εξειδικευμένοι είτε όχι - συνήθως ακολουθούν τα υπάρχοντα κοινωνικά δίκτυα διασποράς.

Η γερμανική πρωτεύουσα, το Βερολίνο, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους νέους. «Οι ευκαιρίες σε θέματα εκπαίδευσης, η πολυπολιτισμική, πλούσια πολιτιστική ζωή αποτελούν τους σημαντικότερους λόγους μετανάστευσης στο Βερολίνο εδώ και χρόνια» λέει ο ειδικός. Στη Γερμανία, εκτός από το Βερολίνο και άλλες μεγάλες πόλεις όπως το Ντίσελντορφ, η Κολωνία και η Φρανκφούρτη είναι δημοφιλείς προορισμοί μετανάστευσης.

Σινέμ Ετζντεμίρ & Ντάνιελ Ντεριά Μπελούτ

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου