Το «Πόδι του Δία» είναι το πρώτο αρχαιολογικό εύρημα που στο παρελθόν «είχε κάνει φτερά» από το Εθνικό Μουσείο του Αφγανιστάν. Το έκθεμα έχει 21 εκατοστά πλάτος και 27 μήκος. Πρόκειται για ένα αριστερό πόδι μέσα σε ένα σανδάλι, στο λουράκι του οποίου μπορεί να διακρίνει κανείς το σύμβολο του θεού, τον κεραυνό. Κάποτε ήταν τμήμα ενός τεράστιου αγάλματος. Το άγαλμα αυτό βρισκόταν σε μια αρχαία πόλη του ελληνιστικού βασιλείου της Βακτριανής, στη σημερινή Άι Χανούμ του βόρειου Αφγανιστάν, η οποία πιθανώς την ελληνιστική εποχή ονομαζόταν Αλεξάνδρεια επί του Ώξου (ποταμού). Η πόλη αυτή ιδρύθηκε το 300-400 π. Χ. Οι ειδικοί υποθέτουν ότι το εν λόγω άγαλμα είχε πάνω από 3 μέτρα ύψος. 

Πώς κλάπηκε και πώς επέτρεψε στο μουσείο;

Όταν οι Αφγανοί αντάρτες κατάφεραν να εκδιώξουν τις σοβιετικές δυνάμεις κατοχής από τη χώρα τους, άρχισαν να φιλονικούν μεταξύ τους για τον έλεγχο της πρωτεύουσας. Τότε το «Πόδι του Δία» φιλοξενούνταν στο Εθνικό Μουσείο του Αφγανιστάν. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ληστές παραβίασαν τα παράθυρα του μουσείου της Καμπούλ, απομακρύνοντας τους αμμόσακους και ανέβηκαν στο δεύτερο όροφο του μουσείου. «Το πόδι είναι βαρύ, πρέπει να το κατέβασαν με σκοινί», αναφέρει ο Ομάρ Καν Μασούντι που δουλεύει από το 1978 στο μουσείο και για αρκετά χρόνια ήταν διευθυντής. Όπως επισημαίνει η Ούτε Φράνκε από το Ισλαμικό Μουσείου του Βερολίνου που δούλεψε αρκετά χρόνια στο Αφγανιστάν «μεταξύ 1993-1996 εξαφανίστηκαν από το Εθνικό Μουσείο 80.000 εκθέματα, περίπου το 70% των ευρημάτων του». Το «Πόδι του Δία» είναι ένα από τα λίγα εκθέματα που επέστρεψε στο μουσείο. Ένας ιάπωνας συλλέκτης το αγόρασε από τη μαύρη αγορά και έπειτα το επέστρεψε στο χώρο που ανήκε.

Σε κίνδυνο οι αρχαιολογικοί θησαυροί της χώρας  

«Μέχρι στιγμής καταφέραμε να αποκαταστήσουμε στη θέση τους μόνο το 5% των εκθεμάτων που κλάπηκαν από το μουσείο », αναφέρει ο Μασούντι. Αυτό όμως δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει στη χώρα σχετικά με τους αρχαιολογικούς θησαυρούς. Το Αφγανιστάν ήταν ο σημαντικότερος κόμβος συγκοινωνίας μεταξύ Κίνας και Κεντρικής Ασίας, Ινδίας και Ιράν όπως και σημαντικό οικονομικό κέντρο. Στα εδάφη του σημερινού Αφγανιστάν αναπτύχθηκαν σημαντικοί πολιτισμοί και γι' αυτό η χώρα τραβά το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων. Στις επαρχίες έχει ξεκίνησε ένας νέος πόλεμος, αυτή τη φορά κατά των Ταλιμπάν, των ριζοσπαστικών ισλαμιστών, και «εξαφανίζονται» χιλιάδες αρχαιολογικά ευρήματα. Ο πόλεμος, η φτώχεια και φυσικά το διεθνές εμπόριο τέχνης παρακινούν τους αγρότες, τους κλέφτες έργων τέχνης και τις δυνάμεις ασφάλειας να λεηλατούν ό,τι βρούνε μπροστά τους. Η αστυνομία έχει συλλάβει ήδη 500 άτομα για αρχαιοκαπηλία.

Οι αρχαιολόγοι από την άλλη εντοπίζουν συνεχώς νέες αρχαίες πόλεις. Οι ειδικοί ψάχνουν για νέες ιστορικές τοποθεσίες από ψηλά. Η Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή στο Αφγανιστάν Dafa με εντολή του προέδρου της χώρας αξιολογεί αεροφωτογραφίες του ΝΑΤΟ και δορυφορικές φωτογραφίες. Σύμφωνα με τον νέο χάρτη ευρημάτων του Δεκεμβρίου υπάρχουν περισσότερες από 5000 ιστορικές τοποθεσίες. «Μέχρι τώρα γνωρίζαμε μόνο τις 1268», επισημαίνει ο προϊστάμενος της Dafa Τζούλιο Μπέντετσου.

Κριστίνε Φελίτσε Ρορς (dpa) / Νατάσα Κουκουγιάννη