Ήταν μία εμβληματική δίκη, που ίσως αποτελέσει «πυξίδα» για παρόμοιες υποθέσεις στο μέλλον. Η Ελίζαμπεθ Χολμς υποσχόταν, ούτε λίγο ούτε πολύ, μία επαναστατική τεχνολογία στον τομέα της υγείας. Mικρότερα και ταχύτερα διαγνωστικά εργαστήρια θα έκαναν «παιχνιδάκι» τις εξετάσεις αίματος. Με λίγες σταγόνες αίμα θα ανιχνεύονταν εκατοντάδες ασθένειες. Με την ελκυστική αυτή υπόσχεση, την πειθώ και την προσωπικότητά της, εξασφάλισε σημαντικά κονδύλια από  ισχυρούς επενδυτές. Ωστόσο, γρήγορα αποδείχθηκε ότι η δήθεν επαναστατική τεχνολογία υπάρχει μόνο στα χαρτιά και τα πρωτοποριακά διαγνωστικά εργαστήρια δεν θα λειτουργήσουν ποτέ. Το νέο «πρότυπο» της Wall Street κατέρρευσε, οι επενδυτές στράφηκαν εναντίον της Ελίζαμπεθ Χολμς. «Έπαιξαν και έχασαν» παίρνοντας το ρίσκο που έχει κάθε επιχειρηματίας; Ή έπεσαν θύματα μίας καλοστημένης απάτης;

Μετά από τρεις μήνες ακροαματικής διαδικασίας το σώμα των ενόρκων στο αρμόδιο δικαστήριο του Σαν Χοσέ, στην Καλιφόρνια, απεφάνθη ότι η Ελίζαμπεθ Χολμς είναι ένοχη για εξαπάτηση των επενδυτών, όχι όμως και των ασθενών. Όπως αναφέρει η εισαγγελέας Στέφανι Χιντς σε ανακοίνωσή της, την οποία διαβάζει ο βοηθός εισαγγελέας Άμπρααμ Σίμονς, «σε αυτή τη δίκη, που διήρκεσε 15 εβδομάδες, οι ένορκοι ασχολήθηκαν με μία περίπλοκη υπόθεση και αντιμετώπισαν εμπόδια λόγω της πανδημίας, αλλά και της διαδικασίας. Τους ευχαριστώ για την προσήλωσή τους στην υπόθεση. Η απόφαση στοιχειοθετεί την ενοχή της κ.Χολμς σε μία μεγάλης κλίμακας εξαπάτηση των επενδυτών. Τώρα πρέπει να υποστεί τις συνέπειες για τα εγκλήματά της». 

Τουλάχιστον δεκαετής φυλάκιση

Το δικαστήριο κρίνει ένοχη την επικεφαλής της Theranos σε τέσσερα σημεία, την αθωώνει σε άλλα τέσσερα, ενώ σε τρία σημεία οι ένορκοι δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε οριστικό συμπέρασμα. Η ποινή δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί. Μία πρώτη ματιά στο κατηγορητήριο υποδεικνύει ότι η Ελίζαμπεθ Χολμς απειλείται με ποινή φυλάκισης έως 80 ετών. Ο πρώην εισαγγελέας Έλι Χόνιγκ δηλώνει στο CNN ότι θεωρεί πιο πιθανή μία ποινή γύρω στα 15-16 έτη. Εκτιμάται ότι οι δικηγόροι της Χολμς θα ασκήσουν έφεση στην απόφαση του δικαστηρίου του Σαν Χοσέ. Πάντως η Κάρι Κοέν, συνεργάτης της δικηγορικής εταιρείας Morrisοn & Foerster, θεωρεί μάλλον απίθανη μία τέτοια εξέλιξη: «Είναι δύσκολο να ασκηθεί έφεση σε μία τέτοια απόφαση, γιατί είναι φανερό ότι οι ένορκοι δεν βιάστηκαν να αποφασίσουν, γι αυτό την έκριναν ένοχη μόνο σε μερικά σημεία. Δεν μετέφεραν το αποδεικτικό υλικό από τη μία υπόθεση στην άλλη, δεν είπαν ότι ‘αφού είπε ψέματα σε έναν επενδυτή, προφανώς θα είπε και στους άλλους’. Έχουν εξετάσει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά».

«Fake it, until you make it» είναι το σύνθημα που ακολουθούν πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις στη Silicon Valley. Πολλές φορές παρουσιάζουν μία υπερβολικά ελκυστική εκδοχή της επιχειρηματικής δράσης τους και εξωραΐζουν τις μελλοντικές τους προοπτικές, σε μία προσπάθεια να προσελκύσουν υποψήφιους επενδυτές. Ο δικηγόρος Μάικλ Καρντόζο, που παρακολουθεί την υπόθεση Theranos, εκτιμά ότι η απόφαση του δικαστηρίου έχει ευρύτερες συνέπειες και αποτελεί προειδοποίηση για όλες τις νεοφυείς επιχειρήσεις. «Στέλνει ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα στα start-ups: μην βγαίνετε εκεί έξω για να δώσετε υποσχέσεις που δεν μπορείτε να εκπληρώσετε, για να ισχυριστείτε πράγματα που γνωρίζετε ότι δεν ισχύουν», προειδοποιεί ο Καρντόζο. «Είναι ένα μήνυμα, που θα αφυπνίσει τη Silicon Valley. Τώρα οι επιχειρηματίες γνωρίζουν ότι τα δικαστήρια δεν πρόκειται αν αποδεχθούν τα πάντα.  

Από τον θρίαμβο στην πτώχευση

Η ίδια η Ελίζαμπεθ Χολμς στην απολογία της παραδέχθηκε ότι «έχει κάνει λάθη», αλλά ισχυρίζεται ότι ποτέ δεν εξαπάτησε κανέναν και πάντα πίστευε ότι η επιχείρησή της μπορεί να φέρει την επανάσταση στον κλάδο της υγείας. Μόλις 19 ετών ήταν η Χολμς όταν εγκατέλειψε τις σπουδές της στο Στάνφορντ, για να αφοσιωθεί στην Theranos. Κατάφερε να συγκεντρώσει περίπου 900 εκατομμύρια δολάρια από επενδυτές διεθνούς φήμης, όπως ο Αυστραλός μεγαλοεκδότης Ρούπερτ Μέρντοκ και ο ιδρυτής της Oracle Λάρυ Έλισον. Όλα πήγαιναν καλά μέχρι το 2015, όταν η εφημερίδα Wall Street Journal αποκάλυψε τις αδυναμίες του τεχνικού εξοπλισμού της Theranos. Μέσα σε δύο χρόνια η εταιρεία κήρυξε πτώχευση.

Γιάννης Παπαδημητρίου (AP, tagesschau.de)