Οι παραδοσιακές εγκυκλοπαίδειες, όπως η βρετανική Britannica ή η γερμανική Brockhaus, έχουν περίοπτη θέση στα ράφια των γραφείων της Wikimedia, της ένωσης που βρίσκεται πίσω από τη Wikipedia. Οι τόμοι τους καταλαμβάνουν στο Βερολίνο μεγάλο χώρο στα γερμανικά γραφεία της διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας, που έχει κάνει περιττές όλες τις ογκώδεις έντυπες «προκατόχους» της ανά τον κόσμο.

Ελεύθερη γνώση σε όλους

Ο «καταποντισμός» τους ήρθε παράλληλα με την προέλαση της Wikipedia. Η ιστορία του συλλογικού εγκυκλοπαιδικού διαδικτυακού εγχειρήματος ξεκίνησε σαν σήμερα πριν από 15 χρόνια, όταν ο αμερικανός Τζίμι Γουέιλς μαζί με τον προγραμματιστή Λάρυ Σάνγκερ δημιούργησαν τον ιστότοπο Wikipedia, ως διάδοχο εγχείρημα της επίσης διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας Nupidia. Το όραμα τότε όπως και σήμερα ήταν να γίνει η παγκόσμια γνώση απόκτημα του καθενός που θα ήθελε να την γευτεί. Η ιδιαιτερότητα αφορά ένα σύστημα λογισμικού, προσβάσιμο σε όλους τους χρήστες που με τα άρθρα τους συμβάλλουν στον εμπλουτισμό της διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας. Το πρώτο μήνα μπήκαν στο σύστημα 600 και σε ένα χρόνο έγιναν 20.000. Η απότομη ανταπόκριση προκάλεσε τη ρήξη ανάμεσα στους δύο πρωτεργάτες και ο Σάνγκερ αποτραβήχτηκε από τη Wikipedia.

Σήμερα η διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια διαθέτει 37 εκ. άρθρα σε 300 γλώσσες, γραμμένα από αναρίθμητους εθελοντές. Και ποιος χρηματοδοτεί την παγκοσμιοποιημένη γνώση; Η απάντηση είναι κανείς ή καλύτερα οι χορηγοί, καθώς διαφήμιση δεν υπάρχει. Στην τελευταία καμπάνια μόνο από τη Γερμανία μαζεύτηκαν 8,6 εκ ευρώ.

Νέα πρόκληση η τεχνολογία

Ωστόσο κάθε επιτυχημένη ιστορία έχει και τις σκιές της. Στην περίπτωση της Wikipedia μεταφράζεται στον μειούμενο αριθμό εθελοντών συγγραφέων, στην παρωχημένη τεχνολογία ή τον μικρό αριθμό γυναικών χρηστών. «Το πρωτοποριακό πνεύμα στην αρχή του εγχειρήματος έχει εξαφανιστεί», υποστηρίζει ο Μάρτιν Χάαζε, καθηγητής Ρομανικών Γλωσσών στο Πανεπιστήμιο του Μπάμπεργκ, που επί χρόνια ήταν τακτικός αρθρογράφος της εγκυκλοπαίδειας. Αλλά έχει παραμείνει η ιδέα. Και η ιδέα λειτουργεί με επιτυχία και φαίνεται από τον τεράστιο αριθμό χρηστών. Οι κλασσικές ογκώδεις εγκυκλοπαίδειες «λύγισαν» μπροστά σε τόση επιτυχία και το 2012 η Britannica μετά από 244 χρόνια ανακοίνωσε ότι στο εξής θα κυκλοφορεί μόνο διαδικτυακά. Δύο χρόνια αργότερα ακολούθησε η Brockhaus, επί 200 χρόνια ήταν το μέτρο όλων των έργων καταγραφής και αναζήτησης της παγκόσμιας γνώσης. Ο Τζίμι Γουέιλς αντιμετωπίζει το όλο ζήτημα χωρίς συναισθηματισμούς. «Ο κόσμος αλλάζει και η τεχνολογία προοδεύει», υποστηρίζει.

Η τεχνολογία είναι και η μόνη πρόκληση, η μόνη εγγύηση για τη διαιώνιση της Wikipedia. Και επειδή ορισμένοι επικριτές επισημαίνουν τη μονομέρεια του περιεχομένου, δεδομένου ότι τα περισσότερα άρθρα προέρχονται από δυτικούς συγγραφείς, ο Γουέιλς θέλει να κάνει τη Wikipedia ακόμη πιο παγκόσμια. Με χρήστες στον Τρίτο Κόσμο. Με συγγραφείς από υπό ανάπτυξη χώρες στη γλώσσα τους.

Ειρήνη Αναστασοπούλου, dpa