Οι έλεγχοι στις πτήσεις αποτελούν την έσχατη λύση προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της «δευτερογενούς μετανάστευσης». Τι είναι αυτό το σύγχρονο μεταναστευτικό φαινόμενο; Μέχρι ενός σημείου δεν πρόκειται για κάτι παράνομο και ίσως γι αυτό είναι τόσο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Αφορά δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι έχουν αναγνωριστεί ήδη στην Ελλάδα ως πρόσφυγες και διαθέτουν τα απαραίτητα χαρτιά. Με αυτά μπορούν να επισκεφθούν μία άλλη ευρωπαϊκή χώρα για τουρισμό, με δικαίωμα νόμιμης παραμονής έως τρεις μήνες. Μάλλον δεν θα μπορούσαν οι ελληνικές αρχές να εμποδίσουν την αναχώρησή τους, ούτε οι γερμανικές αρχές την άφιξή τους. Μέχρι εδώ τίποτα το ασυνήθιστο.

Όμως, συχνά οι άνθρωποι αυτοί καταθέτουν στη Γερμανία νέα αίτηση για παροχή ασύλου, αν και ήδη έχουν αναγνωριστεί στην Ελλάδα ως πρόσφυγες. Με βάση τον Κανονισμό του Δουβλίνου αυτό δεν επιτρέπεται, καθώς αρμόδια για την εκδίκαση της αίτησης είναι η πρώτη χώρα υποδοχής, η οποία άλλωστε τους έχει ήδη αναγνωρίσει. Επομένως η Γερμανία δεν κάνει δεκτή την αίτηση ασύλου και δρομολογεί τις διαδικασίες για την απέλασή τους στην Ελλάδα. Εδώ η κατάσταση περιπλέκεται από τη νομολογία γερμανικών δικαστηρίων, που απαγορεύουν την επιστροφή προσφύγων στην Ελλάδα, λόγω των «απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης» για τους πρόσφυγες. Το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών θεωρεί ότι για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες δεν μπορεί να ισχύει η νομολογία αυτή, μία ερμηνεία που δεν φαίνεται παράλογη αν αναλογιστούμε ότι κατά τεκμήριο ένας αναγνωρισμένος πρόσφυγας δεν ζει πλέον σε συνθήκες καταυλισμού.

Τα «παράπονα» του Ζεεχόφερ

Εδώ αρχίζουν τα «παράπονα» του απερχόμενου υπουργού Εσωτερικών, Χορστ Ζεεχόφερ, ο οποίος θεωρεί ότι η Ελλάδα δεν ανταποκρίνεται στο αίτημα να δεχθεί πίσω αυτούς τους πρόσφυγες. Σύμφωνα με έκθεση του υπουργείου Εσωτερικών, που επικαλείται το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA), στους πρώτους εννέα μήνες του 2021 το Βερολίνο έχει ζητήσει την επιστροφή 7.100 προσφύγων στην Ελλάδα, αλλά μέχρι στιγμής έχει επιστρέψει μόλις ...ένας! «Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί» δήλωσε σε συνέντευξη τύπου την Τετάρτη, αμέσως μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο υπουργός Εσωτερικών και ανέφερε ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να επιβάλλει ελέγχους στις πτήσεις από την Ελλάδα προς τη Γερμανία. «Θα ήταν ένα πολύ αποτελεσματικό μέτρο, το οποίο θα λάβω, εάν δεν βρούμε κοινό βηματισμό με την Ελλάδα», δήλωσε χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε την Τετάρτη ο Χορστ Ζεεχόφερ, συνολικά 80.000 άνθρωποι έχουν ζητήσει άσυλο στη Γερμανία τους πρώτους εννέα μήνες του 2021. Από αυτούς, τουλάχιστον ο ένας στους τρεις έχει ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγας στην Ελλάδα και βρέθηκε στη Γερμανία στα πλαίσια της «δευτερογενούς μετανάστευσης». Λαμβάνοντας υπόψη τη νομολογία των γερμανικών δικαστηρίων ο Χορστ Ζέεχοφερ έχει δηλώσει πως η Γερμανία είναι διατεθειμένη να προσφέρει επιπλέον οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα για να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων. Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, στη συνέντευξη τύπου της Τετάρτης, ανέφερε ότι η βοήθεια αυτή θα μπορούσε να φτάσει τα 50 εκατομμύρια ευρώ.

Ο «αντίλογος» της Ελλάδας

Ο Χορστ Ζεεχόφερ υπενθύμισε ότι τον Ιούλιο είχε συναντηθεί με τον Έλληνα ομόλογό του (για θέματα μετανάστευσης) Νότη Μηταράκη και ότι κατ' αρχήν οι δύο άνδρες έχουν συμφωνήσει στην αντιμετώπιση της δευτερογενούς μετανάστευσης, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει υπογραφεί η σχετική συμφωνία. Πάντως, προς το τέλος της συνέντευξης τύπου ο Χορστ Ζεεχόφερ υπενθύμισε και ένα αντεπιχείρημα της ελληνικής πλευράς, το οποίο φαίνεται να παίρνει σοβαρά: «Οι πρόσφυγες δεν μπορούν να τύχουν καλύτερης μεταχείρισης από τον ίδιο τον γηγενή πληθυσμό». Πρόκειται για ένα δίλημμα, ανέφερε ο γερμανός υπουργός Εσωτερικών: «Υπάρχουν χώρες που προφανώς δεν έχουν την ίδια κοινωνική πολιτική, όπως εμείς. Εκεί πρέπει να ζυγίσουμε τα πράγματα: Είναι καλύτερα να βοηθήσουμε τις χώρες αυτές να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης και φροντίδας των προσφύγων; Ή θα δεχθούμε στην Ομοσπονδιακή Γερμανία ακόμη και τους ήδη αναγνωρισμένους πρόσφυγες;»

Επίκαιρη αφορμή για τη συνέντευξη τύπου του υπουργού Εσωτερικών ήταν πάντως οι αυξημένες αφίξεις προσφύγων και μεταναστών μέσω Λευκορωσίας και Πολωνίας. Η Γερμανία κάνει λόγο για «υβριδική επίθεση» της Λευκορωσίας με στόχο να αποσταθεροποιηθούν τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ. Μεταξύ άλλων ο Χορστ Ζέεχοφερ προτείνει κοινές περιπολίες πολωνών και γερμανών αστυνομικών, ενώ διέψευσε σενάρια ότι η Γερμανία σκοπεύει να κλείσει τα σύνορά της, κάτι που «ούτως ή άλλως θα προκαλούσε πολλές νομικές δυσκολίες», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά.

Γιάννης Παπαδημητρίου (DPA, N-TV)