یوسف با خانواده‌اش هشت سال پیش به دلیل جنگ از شرق افغانستان فرار کرد، اما نتوانست از تراژیدی نجات یابد. پنج تن از فرزندان‌اش در کابل جان دادند، نه در جنگ و بمب‌گذاری بلکه در نتیجه آلودگی هوا که فقر به شدت آن افزوده است.

مطالب ما را از طریق تلگرام دریافت کنید! 

یوسف در یک کمپ بیجاشدگان در کابل زندگی می‌کند و مثل دیگر سرنشینان کمپ از زباله و کاغذ برای گرم کردن و پخت و پز استفاده می‌کند. او توضیح می‌دهد که هر یک از این پنج کودک‌اش به عفونت‌های سینه و دیگر امراض ناشی از آلودگی هوا مبتلا شده و نتوانستند نجات یابند. این مرد ۶۰ ساله ۹ کودک دیگر دارد.

یوسف به خبرگزاری اسوشیتدپرس گفت: «ما پول کافی برای دوا و داکتر نداریم... به مشکل می‌توانم شکم کودکانم را سیر کنم.» یوسف به عنوان حمال دریک بازار ترکاری‌فروشی در کابل کار می‌کند و به مشکل می‌تواند معادل یک دالر امریکایی در روز پیدا کند.

آلودگی هوا در افغانستان ممکن است کشنده‌تر از جنگی باشد که ۱۸ سال است ادامه دارد. آمار رسمی در مورد شمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در افغانستان وجود ندارد، اما مرکز تحقیقاتی «وضعیت هوای جهان» گفته است که ممکن است آلودگی هوا در سال ۲۰۱۷ عامل مرگ ۲۶ هزار تن در افغانستان بوده باشد. در مقایسه با این، براساس آمار سازمان ملل متحد در جنگ افغانستان در همان سال ۳۴۸۳ تن کشته شده بودند.

شهر کابل با حدود شش میلیون باشنده ‌یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان است. کابل در کنار دهلی جدید و پیکینگ در صدر لیست آلوده‌ترین پایتخت‌های جهان قرار دارد.

بسیاری روزها لایه‌ای از غبار و دود فضای شهر کابل را می‌پوشاند. موترهای کهنه و جنراتورهای تولید‌کننده برق بیش از اندازه دود تولید می‌کنند. علاوه بر آن مردم فقیر و همچنان کوره‌های خشت‌پزی، حمام‌های عمومی و برخی نانوایی‌ها از زغال سنگ، زباله، پلاستیک و رابر به عنوان مواد سوخت استفاده می‌کنند. بسیاری ساختمان‌ها سیستم مناسب فاضلاب ندارند و زباله‌ها در کنار جاده‌ها انداخته می‌شوند.

بیشتر قربانیان آلودگی هوا در کابل کسانی اند که در داخل خانه‌های شان در اثر تنفس دود مسموم می‌شوند، چون خانواده‌های فقیر برای نجات از سرمای زیر صفر درجه سانتی‌گراد، کاغذ و پلاستیک می‌سوزانند. به گفته سازمان «وضعیت هوای جهان» در سال ۲۰۱۷ دست کم ۱۹۴۰۰ مورد مرگ و میر در افغانستان به آلودگی هوای داخل خانه نسبت داده شده است.

یوسف می‌گوید: «ما بسیار فقیریم و مشکلات زیادی داریم. ما برای دارو، چوب سوخت یا زغال پول کافی نداریم. زندگی ما همین است. کودکانم زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و ما از آن برای پخت و پز و گرمایش استفاده می‌کنیم.»

دهه‌ها جنگ در افغانستان آسیب‌های محیط زیستی را شدیدتر کرده است و رسیدگی به آن‌ها برای دولت این کشور یک چالش است. برای حکومت افغانستان که با مشکلاتی چون ناامنی‌، فساد اداری و اقتصاد ضعیف دست و گریبان است، محیط زیست در صدر اولویت‌ها قرار ندارد.

عزت‌الله صدیقی، معاون اداره حفاظت از محیط زیست افغانستان می‌گوید که سه یا چهار دهه پیش «آمدن به کابل و تنفس هوای آن برای مردم یک آرزو بود... اما در نتیجه جنگ‌ها ما زیرساخت‌های شهری برای آب، برق، ترانسپورت عمومی، ساحات سبز و همه چیزهای دیگر را از دست دادیم.»

اداره محیط زیست کابل برنامه جدیدی را برای کنترول وسایط نقلیه کهنه روی دست گرفته است که یکی از منابع اصلی آلودگی هوا است.

محمد کاظم همایون، رئیس این اداره گفت: «مبارزه با آلودگی هوا به اندازه مبارزه با تروریسم مهم است.»

مقام‌ها هشدار می‌دهند که زمستان امسال ممکن است سردتر از معمول باشد و استفاده از سوخت‌های آلوده‌کننده نیز افزایش خواهد یافت. شهرداری کابل از مردم خواسته است که سوختاندن زباله را متوقف کرده و برای گرمایش از مواد سوختی مانند نفت و گاز استفاده کنند.

نرگس مهمند، سخنگوی شهرداری می‌گوید: «اگر همه مردم هدایات شهرداری را رعایت کنند، آلودگی هوا قابل کنترول است.» او می‌افزاید که در غیر آن، «ما برای سال‌های پیش رو با این زخم غیر قابل علاج مواجه خواهیم بود.»

اما مواد سوخت مانند نفت و گاز برای بسیاری در کابل یا بسیار قیمت است و یا در دسترس نمی‌باشد. بخاری‌های برقی نیز بسیار قیمت تمام می‌شود و از جانب دیگر مردم به تکرار با قطع برق مواجه اند.

داکتران در شفاخانه صحت طفل ایندیرا گاندی در کابل می‌گویند که شاهد افزایش شمار بیماران مرتبط با آلودگی هوا اند، هرچند آمار دقیقی در این رابطه ندارند. مسئولان این شفاخانه می‌گویند که در فصل زمستان همه روزه صدها طفل با مشکلات تنفسی به این شفاخانه آورده می‌شوند.

داکتر سیف‌الله اباسین، آموزگار متخصص در این شفاخانه، می‌گوید که بخش مربوطه گنجایش ده بیمار را دارد، اما سه برابر بیشتر مراجعین دارد.

حکومت افغانستان برنامه آگاهی‌دهی در مورد محیط زیست را راه اندازی کرده است. در اعلانات تلویزیونی‌، برنامه‌های مکتب و دانشگاه و خطبه‌های مساجد راجع به ضررهای آلودگی هوا بر جامعه و ضرورت به کاهش آن صحبت می‌شود.

صدیقی از اداره حفاظت محیط زیست افغانستان گفت که حتی بعد از سقوط حاکمیت طالبان در ۲۰۰۱ طرحی برای زیرساخت‌های شهری وجود ندارد و مردم سرخودانه به ساخت و ساز می‌پردازند.

او افزود: «متاسفانه این مشکل به توسعه غیرپلانی منجر شده است. بنابراین ما فعلاَ با مشکلات عدیده شهری و چالش‌های سازمانی مواجهیم که باعث آلودگی هوا می‌شوند.»

af/pa (AP)