آنچه در مورد روز جهانی یادبود هولوکاست باید بدانید
۱۴۰۱ بهمن ۷, جمعه
سازمان ملل متحد: هشدار از نفرت و نژادپرستی
در ماه نومبر سال ۲۰۰۵ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه ۷/۶۰، روز ۲۷ جنوری را به عنوان روز بین المللی یادبود از هولوکاست تعیین کرد.
این سازمان اعلام کرد که «هولوکاست که در طی آن یک سوم از مردم یهود و تعداد بی‌شماری از اعضای اقلیت‌های دیگر به قتل رسیدند، در هر دوره‌ای برای همه انسان‌ها هشداری باشد در مورد خطرات نفرت، عدم بردباری، نژادپرستی و پیشداوری‌ها». آلمان و کشورهای دیگر این روز یادبود را قبلاً تعیین کرده بودند.
بیشتر بخوانید: ۵۰ سال بعد از کشتار المپیک مونشن؛ آلمان طلب بخشش کرد
کوفی عنان، دبیرکل آن زمان سازمان ملل به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۲۰۰۶ در نخستین یادبود بین المللی هولوکاست گفت: «تراژیدی هولوکاست رخ داده و نمی‌شود زمان را به عقب بازگرداند. خاطرات آن باید با شرم و شوک زنده نگه داشته شود تا زمانی که حافظه انسانی وجود دارد.»
چرا ۲۷ جنوری؟
به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۱۹۴۵ اردوی سرخ شوروی سابق اردوگاه کار اجباری و مرگ ناسیونال سوسیالیست‌ها (نازی‌ها) به نام آوشویتس بیرکناو را آزاد کرد. سربازان در آن جا با تعداد اندکی از بازماندگان، ویرانه‌های اتاق‌های گاز، اجساد و خاکستر کشته شدگان روبرو شدند. فقط در آوشویتس تقریبا ۱.۱ میلیون تن به قتل رسیدند. بیشتر آن‌ها، تقریباً ۹۰ درصد شان یهودی بودند. آوشویتس فقط یکی از مراکز متعدد تعقیب و کشتار دسته جمعی توسط آلمان نازی در اروپا بود.
تا پایان جنگ جهانی دوم در ماه می سال ۱۹۴۵، بیش از شش میلیون یهودی، صدها هزار تن از قوم سینتی و روما، انسان‌های دارای معیوبیت، مخالفان سیاسی، اشخاصی که به عنوان همجنسگرا تعقیب می‌شدند، افرادی که مجبور به کار اجباری بودند، اسیران جنگی، شاهدان یهوه و شمار بسیاری از افراد دیگر هدف اعمال تروریستی ناسیونال سوسیالیست‌ها قرار گرفتند و کشته شدند.
کوفی عنان در آن زمان تاکید کرده بود: «یادآوری تضمینی برای آینده نیز هست. پرتگاهی که در اردوگاه‌های مرگ نازی‌ها ایجاد شد، با نفرت، پیشداوری و یهودستیزی آغاز شد. یادآوری این مراحل آغازین می‌تواند به ما نشان دهد که پیوسته در جستجوی علائم هشداردهنده باشیم.»
جلوگیری از کشتارهای دسته جمعی بیشتر در آینده
۲۷ جنوری ماموریتی است برای همه کشورهای عضو ملل متحد که از مردان، زنان و کودکان تعقیب شده و به قتل رسیده، یادبود کنند. قطعنامه ۷/۶۰ هرگونه انکار هولوکاست را رد می‌کند. این قطعنامه از تدوین برنامه‌های آموزشی برای یادآوری از هولوکاست حمایت می‌کند و می‌خواهد سهمی در جلوگیری از کشتارهای دسته جمعی در آینده داشته باشد.
این قطعنامه با رجوع به بیانیه عمومی حقوق بشر همه اشکال «عدم بردباری دینی، تحریک، آزار یا خشونت برعلیه اشخاص یا جوامع به خاطر خاستگاه قومی یا عقاید مذهبی» را در سراسر جهان محکوم می‌کند.
یادبود در اسرائیل: یوم هاشوآ
در اسرائیل ۲۷ جنوری روز اصلی یادبود از هولوکاست نیست. در این کشور این روز یوم هاشوآ نام دارد که اغلب در ماه اپریل قرار می‌گیرد. در آن روز آژیرهای هشدار در سراسر کشور دو دقیقه تمام به صدا در می‌آیند: بس‌ها، موترها، همه وسایط نقلیه و انسان‌ها توقف می‌کنند. انسان‌ها سکوت و از قربانیان یادبود می‌کنند. هولوکاست، اصطلاحی که در سطح بین المللی رایج است، از زبان یونانی مشتق شده است و «کاملاً سوخته» معنی می‌دهد. در اسرائیل این روز را شوآ «فاجعه» می‌نامند.
در اسرائیل «روز یادبود از شوا و قهرمانی یهودیان» برای نخستین بار در ۱۹۵۱ تعیین شد و در سال ۱۹۵۹ به صورت دقیق تر در قانون تنظیم شد. این روز در تقویم یهودیان در ماه نیسان است و با توجه به خیزش یهودیان در گتوی وارسا انتخاب شده است که در ماه اپریل سال ۱۹۴۳ صورت گرفت.
براساس سنت یهودیان، یادبود در شب قبل از آن آغاز می‌شود. در مراسم یادبود شش مشعل به یاد شش میلیون قربانی یهود روشن می‌شود. در صبح روز بعد از آن برنامه‌های دیگر در بنای یادبود ید وشم برگزار می‌شود.
افزون بر این، در روز یوم هاشوآ به صورت سنتی در پولند یک راهپیمایی یادبود بین کمپ اصلی آوشویتس و اردوگاه مرگ آوشویتس بیرکناو برگزار می‌شود که سه کیلومتر از هم فاصله دارند. بیشتر انسان‌ها در کمپ آوشویتس بیرکناو به قتل رسیدند.
در این برنامه زیر عنوان «راهپیمایی زنده ماندگان» معمولاً هزاران جوان یهودی سهم می‌گیرند. در دوران پاندمی کرونا مراسم یادبود به صورت مجازی برگزار می‌شد.
بیشتر بخوانید: محافظ سابق اردوگاه نازی‌ها در سن ۱۰۱ سالگی به زندان محکوم شد
یادبود از هولوکاست در آلمان
شصت سال پس از پایان جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۹۶ بود که رومان هرتسوگ، رئیس جمهور آن زمان آلمان، ۲۷ جنوری را به عنوان روز یادبود از قربانیان رژیم ناسیونال سوسیالیست (نازی‌ها) اعلام کرد. از آن زمان در ساختمان‌های دولتی در آلمان بیرق‌ها در این روز نیمه برافراشته هستند و بسیاری از مکاتب این مطلب را در جلسات درسی مطرح می‌کنند.
افزون بر این از سال ۱۹۹۶ در روز یادبود و یا یکی از روزهای نزدیک به آن یک مراسم یادبود در پارلمان آلمان برگزار می‌شود.
در حالی که در سال‌های نخست اغلب سیاستمداران آلمانی بودند که سخنرانی یادبود را انجام می‌دادند، از آن زمان تعداد بسیار زیادی از بازماندگان هولوکاست و سیاستمداران از کشورهای دیگر، در برابر نمایندگان کشوری که عامل هولوکاست بود، راجع به تجربیاتشان گزارش داده اند. آن‌ها از کشورهای اسرائیل، ایالات متحده امریکا، پولند، فرانسه، اسپانیا، هالند، چک، مجارستان، روسیه یا بریتانیا به این جا آمدند، از تجربیات تکان دهنده شان گفتند و هشدار دادند. در سال ۲۰۲۲ میکی لیوی، رئیس پارلمان اسرائیل هشدار داد: «هیچگاه! هیچگاه!»
در سال ۲۰۱۱ برای نخستین بار یک عضو اقلیت سینتی و روما به نام زونی وایس در برابر پارلمان آلمان فدرال سخنرانی کرد، در سال ۲۰۱۷ برای نخستین بار دو عضو قربانیان اویتانازی. منظور از آن قتل برنامه ریزی شده انسان هایی است که دچار بیماری های دشوار یا معیوبیت بودند.
در مرکز این برنامه یادبود در سال روان به تاریخ ۲۷ جنوری سال ۲۰۲۳ برای نخستین بار انسان هایی قرار دارند که به خاطر گرایش های جنسی و یا هویت جنسی شان در دوران نازی‌ها مورد تعقیب قرار داشتند.
یکی از آن ها روزیت کاتس از هالند است که از هولوکاست جان به در برده است و از اقلیت‌های جنسی تحت تعقیب حمایت می‌کند.