آیا ممکن است جنگ اسرائیل-حماس به سراسر خاورمیانه گسترش یابد؟
۱۴۰۲ آبان ۱, دوشنبه
از چند روز به این سو تهدید گسترش منازعه میان اسرائیل و حماس به سراسر خاور میانه به موضوع اصلی رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده است و حمله ویرانگر راکتی هفته گذشته به شفاخانه‌ای در شهر غزه ریسک گسترش منازعه را تشدید کرده است.
تور ونسلند، نماینده ملل متحد برای خاورمیانه هفته گذشته به شورای امنیت این سازمان گفت: «براساس دیدارهایی که داشتم و تحولاتی که در محل مشاهده کرده ام، می‌خواهم این نکته را بگویم: ریسک گسترش این منازعه واقعی است، بسیار بسیار واقعی، و بی‌نهایت خطرناک.»
خطر جنگ در دو جبهه
در یکی از سناریوهای بسیار ترس‌آور از گسترش این منازعه، یک کشور در صدر لیست قرار دارد و آن همسایه شمالی اسرائیل، لبنان است، خانه حزب سیاسی رادیکال و گروه نظامی حزب‌الله که مورد حمایت حماس و بیشتر از آن مورد حمایت ایران قرار دارد.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
حزب‌الله که مانند حماس از سوی بسیاری کشورهای غربی به شمول ایالات متحده امریکا و آلمان به عنوان یک گروه تروریستی درجه بندی شده است، هدف نابودی اسرائیل را تعقیب می‌کند. حزب‌الله از لحاظ نظامی قوی‌تر از حماس است و تحلیلگران تخمین می‌زنند که این گروه دست کم ۱۰۰ هزار راکت در انبارهای تسلیحات خود دارد. گفته شده است که سربازان اسرائیل در هفته‌های اخیر جنگجویان مسلحی را که در زد و خورها در امتداد مرز با لبنان حتی تا اسرائیل پیشروی کرده بودند به قتل رسانده اند.
حزب‌الله که یک نیروی سیاسی مرکزی در ساختار پیچیده قدرت در لبنان است، پس از تراژدی انفجار در شفاخانه‌ای در غزه «روز خشم» را اعلام کرد، اما تا حالا از اقدام نظامی خودداری کرده است. بسیاری ناظران معتقدند که اگر عملیات اسرائیل در نوار غزه گسترش یابد و بخش‌هایی از این منطقه به تصرف اسرائیل درآید، جنگجویان حزب‌الله فوراَ خود را در مواجهه با یک چالش می‌بینند.
نتیجه چنین سناریویی جنگ دو جبهه‌ای خواهد بود. تقریباً همه تحلیلگران نظامی توافق نظر دارند که در چنین سناریویی نمایش بسیار قوی قدرت از سوی اسرائیل صورت خواهد گرفت که می‌تواند به بی‌ثباتی کل منطقه منجر شود.
ایران: از حامی ترور تا شمولیت مستقیم؟
تا حالا شواهد واضحی در مورد شمولیت فعالانه ایران در آمادگی‌های حمله تروریستی حماس به اسرائیل وجود ندارد. در حالی که حماس به یک گروه مورد حمایت ایران شهرت دارد، در گذشته به تکرار خودش دست به اتخاد تصامیم زده است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، قبلاً به احتمال «اقدام پیشگیرانه» علیه اسرائیل اشاره کرده است. با وجود این، ناظران معتقدند که هدف اصلی ایران به پیش بردن یک جنگ نیابتی از دور با حمایت از حماس، حزب‌الله و دیگر گروه تروریستی فلسطینی جهاد اسلامی است، تا اسرائیل را به یک جنگ بالفعل دو جبهه‌ای بکشاند.
جک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید اخیراَ به فرستنده امریکایی «سی‌بی‌اس» گفت: «ما نمی‌توانیم این را رد کنیم که ایران به نحوی راه شمولیت مستقیم [در این منازعه] را اختیار کند. ما باید برای هر احتمال ممکن آماده باشیم.»
این سناریو به این لحاظ مایه نگرانی بسیاری کارشناسان منطقه است که دخالت مستقیم ایران می‌تواند چندین کشور دیگر مانند سوریه، عراق و متحد اصلی اسرائیل، ایالات متحده امریکا، را به این منازعه بکشاند.
مصر: نگرانی از زنجیره واکنش‌ها
مصر به دلیل داشتن مرز مشترک با اسرائیل و نوار غزه، مستقیماَ از این جنگ متاثر می‌شود. مصر به دلیل حفظ مناسبات دیپلماتیک با هر دو جانب اسرائیل و فلسطینی‌ها در سال‌های اخیر، در این روزها به مرکز تلاش‌های سیاسی بین‌المللی تبدیل شده است.
در حالی که مصر به عنوان یک میانجی احتمالی نگریسته می‌شود، این کشور نگران است که به این منازعه کشانده شود. عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، تا حالا از پذیرش گروه‌های بزرگتر آوارگان فلسطینی خودداری کرده است، چونکه در این کشور با وضعیت ضعیف اقتصادی، مخالفت‌ها با آن زیاد است. این ترس نیز وجود دارد که جنگجویان حماس در گروه‌های آوارگان وارد این کشور شده و با اخوان‌المسلمین تماس برقرار کنند. اخوان‌المسلین روابط نزدیکی با حماس دارد و به عنوان دشمن دولت مصر نگریسته می‌شود.
السیسی هفته گذشته گفت: «سینا به پایگاهی برای حملات بیشتر علیه اسرائیل تبدیل خواهد شد.» چنین کاری به نوبه خود حملات اسرائیل به قلمرو مصر را در پی خواهد داشت که منجر به زنجیره‌ای از واکنش‌های غیر قابل پیش‌بینی خواهد شد.
نگرانی‌ها فراتر از خاورمیانه
اروپا نیز به صورت فزاینده نگران کشیده شدن به این منازعه است. در حالی که بریتانیا و ایالات متحده امریکا قبلاً کشتی‌های جنگی به منطقه فرستاده اند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا از اقدامات تحذیری نظامی خودداری کرده اند.
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
در عین زمان، تهدید خشونت و حملات تروریستی توسط حامیان حماس در اروپا افزایش یافته است. همین روز چهارشنبه هفته گذشته افراد ناشناس تلاش کردند با مواد آتش‌زا بر کنیسه‌ای در برلین حمله کنند. ده‌ها افسر پولیس نیز در یک هفته اخیر در اعتراض‌های خشونت‌بار در پایتخت آلمان زخمی شده اند.
حسنین کاظم، تحلیلگر امور خاورمیانه در مصاحبه‌ای با فرستنده آلمانی «آ ار دی» گفت: «فعلاَ نیروهای زیادی فعال اند. یک جنگ نیابتی می‌تواند دربگیرد که بسیار ویرانگر خواهد بود.»
چنانچه بسیاری تحلیلگران خاطرنشان می‌کنند، در سناریوهای مختلف تنها استراتژی‌های ژئوپولیتیک قدرت‌های منطقه نقش ندارند، بلکه دهه‌ها خشم، پروپاگنداهای هدفمند و افزایش اخبار جعلی ترکیب خطرناکی را ایجاد کرده است که کنترول آن همواره دشوارتر می‌شود.